Powrót Encyklopedia Wielkopolan „Był wszędzie tam, gdzie działo się coś ważnego.”

Alojzy Bątkiewicz

ur. 08 kwietnia 1905
zm. 01 października 1956
Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Korczaka we Wronkach

Życiorys Ludomiry Bątkiewicz
Zdjęć: 47
Filmów: 29
Nagrań: 29
Dokumentów: 30

Pochodzenie

Alojzy Bątkiewicz – pedagog z powołania, syn Ziemi Szamotulskiej, zasłużony wronczanin – urodził się w Obrzycku 8 kwietnia 1905 roku, a zmarł 1 października 1956 roku we Wronkach, mając zaledwie 51 lat. Jego rodzicami byli Stanisław i Ludwika z Palickich.

Jego ojciec – Stanisław – pracował jako ogrodnik u hrabiego Raczyńskiego i zakładał park przy Zamku Raczyńskich w Obrzycku. Matka – Ludwika z Palickich (z Wronek) – zajmowała się domem i pracowała u hrabiostwa w kuchni. Rezydencja właścicieli Majoratu Obrzyckiego (Ordynacji Obrzyckiej), pięknie położona na brzegu Warty, jest obecnie własnością Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Służy jako dom pracy twórczej oraz hotel palace.amu.edu.pl/index.php/obrzycko.

Rodzina mieszkała prawdopodobnie w budynkach przyzamkowych, w tzw. domku ogrodnika, który istnieje do dzisiaj. W 1907 roku mały Alojzy wraz z rodziną wyjechał do Łodzi, dokąd do pracy został skierowany jego ojciec. W tym też roku urodził się brat Alojzego Zygmunt, a w dwa lata poźniej, dokładnie w dniu śmierci ojca, przyszedł na świat drugi jego brat, który otrzymał po ojcu imię Stanisław.

Dzieciństwo

Osierocony w wieku 4 lat (w 1909 roku) wrócił z matką i braćmi do Obrzycka. Z powodu trudnej sytuacji materialnej rodziny matka oddała go do Domu Dziecka w majątku w Bruczkowie, pow. Koźmin Wielkopolski. Tam też w 1919 roku Alojzy ukończył Szkołę Powszechną. Jak potem wspominał, to właśnie stamtąd wyniósł wartości patriotyczne. Po ukończeniu szkoły wrócił w rodzinne strony, ale już nie do Obrzycka, lecz do Wronek do domu dziadków (babcia Palicka była akuszerką) przy ul. Kościelnej. Jako bardzo młody chłopiec musiał iść do pracy, by pomóc matce. Był gońcem u sędziego Dutkiewicza, który szybko stwierdził, że szkoda go do takiej pracy i wysłał młodzieńca do Seminarium Nauczycielskiego w Rogoźnie, sponsorując jego naukę.

Edukacja

Naukę w Seminarium Nauczycielskim w Rogoźnie (obecnie Liceum Pedagogiczne) ukończył w 1924 roku. Pracując już w szkolnictwie, w celu podwyższenia swych kwalifikacji ukończył kurs nauczycielski z przedmiotów humanistycznych. W 1936 roku rozpoczął studia w Instytucie Pedagogicznym ZNP w Warszawie, kończąc je w 1939 roku. Poza tym w 1943 roku, w konspiracji, zdał egzamin dyplomowy w Instytucie Pedagogiki w Warszawie. Kwalifikacje te potwierdził po wojnie egzaminem na Uniwersytecie Warszawskim w 1948 roku.

Praca zawodowa

1 września 1924 roku rozpoczyna pracę zawodową (jako nauczyciel tymczasowy do czasu zdania drugiego egzaminu kwalifikacyjnego tj. do 1 września 1927 roku) w Szkole Powszechnej nr 1 we Wronkach. Potem pracuje w tej placówce już jako nauczyciel stały. W roku szkolnym 1938/39 przenosi się do pracy w Szkole Powszechnej nr 2 we Wronkach. Uczy przede wszystkim języka polskiego oraz historii. Po powrocie z wysiedlenia przez okupanta hitlerowskiego do Generalnego Gubernatorstwa (w 1945 roku) podejmuje pracę w Szkole Powszechnej nr 2 we Wronkach. Razem z nim w „Dwójce” pracuje jego żona, Ludomira. W tym czasie – po odejściu z „Jedynki” kierownika szkoły pana Seidela – zostaje mianowany kierownikiem nieczynnej jeszcze Szkoły Powszechnej nr 1 (obecnie Szkoły Podstawowej nr 1 im. Janusza Korczaka) https://www.sp1wronki.pl. Alojzy Bątkiewicz dopilnowywał jej remontu kapitalnego po dewastacji wojennej i kierował nią do sierpnia 1952 roku. Jednocześnie przez krótki okres (w latach 1947/48) uczył w Publicznej Średniej Szkole Zawodowej we Wronkach. W 1948 roku otrzymał propozycję pracy na stanowisku podinspektora szkolnego w Wągrowcu, jednak z tej propozycji nie skorzystał. Po wygłoszeniu podczas konferencji nauczycielskiej referatu, w którym stanął w obronie literatury polskiej eliminowanej z programów nauczania i zastępowanej propagandową literaturą radziecką, został zdjęty z funkcji kierownika „Jedynki” przez wizytatora kuratorium p. Karcza. Przez rok nie pracował, po czym został nauczycielem (profesorem) języka polskiego w Technikum Przemysłu Spożywczego we Wronkach (w 1953 roku). W tej placówce oświatowej pracował do przedwczesnej śmierci. Zmarł w swoim domu na zawał serca, wyczerpany intensywną pracą w szkolnictwie i związanymi z nią kłopotami oraz przeżyciami okupacyjnymi.

Okres wojny

Na początku sierpnia 1939 roku Alojzy Bątkiewicz otrzymał powołanie do wojska, do VII Kompanii ON „Wronki”. O jego losach w czasie kampanii wrześniowej niewiele wiadomo. Wraz z innymi szeregowymi żołnierzami został zwolniony z niewoli i pod koniec października 1939 roku wrócił do Wronek.

3 grudnia 1939 roku rodzina Bątkiewiczów (Alojzy z żoną Ludomirą i córką Marią) została przez okupanta hitlerowskiego osadzona we wronieckim więzieniu, a następnie w dniu 8 grudnia tego samego roku wysiedlona do Generalnego Gubernatorstwa i osiedlona, wraz z innymi wronczanami, w Jędrzejowie. A. Bątkiewicz, nie mogąc pracować w swoim zawodzie, najpierw zatrudnił się jako kelner w restauracji dworcowej w Skarżysku Kamiennej, potem zajął się sprzedażą w sklepie ze skórami i obuwiem u kupca Okoniewskiego (wywiezionego z Poznania). Jednocześnie wstąpił w szeregi Związku Walki Zbrojnej Okręgu Radomsko – Kieleckiego, który w styczniu 1943 roku wszedł w skład Armii Krajowej. Wcześniej działał we Wronieckiej Obronie Zbrojnej. W podziemiu pracował w służbach informacyjnych, m.in. redagując i kolportując od 1940 do końca 1942 roku broszurę pod nazwą „Jeszcze Polska nie zginęła”. W podziemnym ruchu oporu w obwodzie jędrzejowskim działał pod pseudonimem „Socha”. Jak wspomina jego córka Maria, odbite na powielaczu gazetki żona pana Alojzego przewoziła często w wózku dziecinnym, wożąc synka Stasia. Druki te pani Bątkiewicz zawoziła do zakonspirowanej siedziby Związku, mieszczącej się w budynku… niemieckiego Urzędu Pracy (czyli prawdą jest, że pod latarnią bywa najciemniej). Po wchłonieciu ZWZ przez AK, Alojzy Bątkiewicz do końca wojny pracował w propagandzie. W czasie okupacji, mimo wojny i trudów okupacyjnego życia, nie zaniechał również własnej edukacji. Pracując w Jędrzejowie nawiazał kontakt z dyrektorem Instytutu Pedagogiki prof. Stefanem Baleyem i dr. Albinem Jekielem i przy ich pomocy przygotowywał się do egzaminu dyplomowego w Instytucie Pedagogiki w Warszawie, zdając go w 1943 roku. W czasie wojny studiował także nauki filozoficzne na tzw. tajnych kompletach. W marcu 1945 roku państwo Bątkiewiczowie wraz z dziećmi (Marią, Stanisławem, który przyszedł na świat w 1941 roku oraz Anną urodzoną w 1944) wrócili do Wronek, do swojego domu rodzinnego.

Działalność społeczna

7 grudnia 1932 roku doszło do utworzenia Związku Nauczycielstwa Polskiego we Wronkach (na terenie dzisiejszej Szkoły Podstawowej nr 2), a założycielem i pierwszym jego prezesem był właśnie Alojzy Bątkiewicz. Dalszym wyróżnieniem stało się powołanie młodego nauczyciela do pełnienia funkcji przewodniczącego Powiatowego Oddziału ZNP. Nauczyciela z niewielkim stażem zawodowym oraz początkujacego działacza społecznego nagrodzono Brązowym Krzyżem Zasługi – wyróżnieniem rzadko stosowanym przez władze II Rzeczypospolitej w okresie międzywojennym. W latach trzydziestych A. Bątkiewicz był też prezesem Związku Strzeleckiego we Wronkach, a w 1938 roku został członkiem Rady Miejskiej. Po wojnie, korzystając m.in. z darów mieszkańców Wronek, uruchomił w mieście bibliotekę publiczną. Mieściła się ona w jednym pomieszczeniu kamienicy „U Chudzińskiego”, znajdującej się przy ul. Poznańskiej 4. Uczestniczył też w wielu innych przedsięwzięciach i angażował się w różne działania. Jak mówiła jego żona: „musiał wszędzie być”, a pani Aleksandra Styperek-Bobeldijk (uczennica i nauczycielka) dodaje: „był wszędzie tam, gdzie działo się coś ważnego”.

Rodzina

Alojzy Bątkiewicz ożenił się 29 lipca 1936 roku z Ludomirą, z domu Bykowską, która urodziła się 26 marca 1906 roku w Żninie. Małżonka Alojzego też była nauczycielką – pracowała od 1932 roku w Szkole Powszechnej nr 2 we Wronkach, do której wróciła po wojnie i pracowała aż do 1969 roku, kiedy przeszła na emeryturę. Zmarła 8 października 1989 roku w Luboniu koło Poznania.

Alojzy i Ludomira mieli troje dzieci: Marię (ur. w 1939), Stanisława (ur. w 1941, zm. w 2011) i Annę (ur. w 1944, zm. w 1993). Córka Anna poszła w ślady ojca – ukończyła filologię polską. Dzisiaj tradycje nauczycielskie podtrzymuje wnuczka Anna, córka pani Marii, która uczy języka polskiego w jednym z gimnazjów w Luboniu.

Zasłużeni i szanowani pedagodzy spoczywają we wspólnej mogile na cmentarzu w Luboniu.

Znaczenie postaci dla współczesnych i potomnych

Alojzy Bątkiewicz był postacią docenianą już na początku pracy zawodowej. Świadczy o tym zachowana (w teczce akt osobowych) opinia o nim, wystawiona 24 maja 1934 roku przez inspektora szkolnego Halabardzińskiego z Obornik: „Nauczyciel siedmioklasowej Szkoły Publicznej Męskiej we Wronkach. Petent jest uzdolnionym nauczycielem. Pracuje bardzo sumiennie. Jest obowiązkowy. Oddziałuje na dzieci wychowawczo. Wyniki pracy ma zupełnie dobre. Społecznie pracuje dużo i pozytywnie. Jest prezesem Zwiazku Strzeleckiego we Wronkach i przewodniczącym Oddziału Powiatowego ZNP”.

Alojzemu Bątkiewiczowi równie pozytywną opinię wystawił podinspektor Pacholik w opinii z dn. 5 listopada 1948 roku. Napisał on: „Jest uzdolnionym nauczycielem posiadającym obok dużego zasobu wiedzy pedagogicznej, umiejętność wnikliwego podejścia i rozwiązywania problemów pedagogicznych. Jako kierownik szkoły potrafi skutecznie i umiejętnie organizować i harmonizować pracę grona nauczycielskiego, którego stosunek do osoby kierownika jest nader życzliwy i odwrotnie – podejście ob. Bątkiewicza do grona jest życzliwe i pełne koleżeńskości. Potrafi zmobilizować akcję środowiska w celu odremontowania szkoły.”

W latach międzywojennych Alojzy Bątkiewicz został wyróżniony Brązowym Medalem Za Długoletnią Służbę. W 1956 roku władze szkolne, doceniając jego zasługi w oświacie i działalności społecznej, odznaczyły go Złotym Krzyżem Zasługi. 29 września 2006 roku radni MiG Wronki podjęli uchwałę (na wniosek Towarzystwa Miłośników Ziemi Wronieckiej) o nadaniu Alojzemu Bątkiewiczowi pośmiertnie honorowej odznaki „Za zasługi dla Miasta i Gminy Wronki”. W 50. rocznicę śmierci zasłużonego nauczyciela, Towarzystwo Miłośników Ziemi Wronieckiej podjęło inicjatywę uhonorowania Alojzego Bątkiewicza tablicą pamiątkową. TMZW wraz ze Szkołą Podstawową nr 1 stało się głównymi organizatorami tego przedsięwzięcia. Tablica została ufundowana ze zbiórki społecznej i uroczyście odsłonięta w wigilię Święta Edukacji Narodowej, 13 października 2006 roku, przed głównym wejściem do najstarszej szkoły we Wronkach – „Jedynki”.

Powiedzieli o Alojzym Bątkiewiczu, zwanym „Bątkiem”:

„Był pedagogiem najwspanialszym ze wszystkich w mojej własnej edukacji, humanistą , znakomitym polonistą z krwi i kości, z którego emanowała na uczniów gorąca miłość do ojczystej literatury i historii. W praktycznej interpretacji tekstów poetyckich i prozatorskich pomagały mu niemal aktorskie zdolności”; (Andrzej Kopliński – to m.in. z jego inicjatywy i innych uczniów A. Bątkiewicz otrzymał pamiętnik z cytatami i zapisami z lekcji z Nim).

„Z relacji mojego ojca, śp. Kazimierza Bukowskiego, kolegi Alojzego Bątkiewicza, wiem, że był także wzorowym kierownikiem szkoły i przełożonym, a także wspaniałym kolegą i oddanym przyjacielem. Był człowiekiem ze wszech miar wyjątkowym”; (Alina Borowiak).

„Utalentowany pedagog, patriota, który miał odwagę w latach stalinowskich stanąć publicznie w obronie polskiej literatury, jak sam powiedział, w obronie prawdy, za co później zapłacił odejściem ze stanowiska(…); wspaniały człowiek, wybitny nauczyciel, pedagog i patriota, ktorego osobowość zaważyła na wyborze przeze mnie zawodu nauczyciela”; (Aleksandra Styperek – Bobeldijk).

Źródła:

1. Czasopismo „Wronieckie Sprawy”, 1997-2000.

2. Czasopismo „Goniec Ziemi Wronieckiej”, 1996-2014.

3. Dokumenty z archiwum rodzinnego.

4. Rozmowa z córką – p. Maria Wodzyńską.

5. Spotkanie z p. Jackiem Rosadą – red. „Gońca Ziemi Wronieckiej”.

6. Spotkanie z p. Pawłem Bugajem – przewodniczącym Towarzystwa Miłośników Ziemi Wronieckiej.

7. Wywiad z p.Aleksandrą Styperek – Bobeldijk – uczennicą A. Bątkiewicza.

8. Archiwum Muzeum Ziemi Wronieckiej.

9. Stanisława Poch „Z dziejów Szkoły Podstawowej nr1 im. Janusza Korczaka”, Wronki 1984 (maszynopis).

10. „Związek Nauczycielstwa Polskiego na Ziemi Szamotulskiej”, praca zbiorowa pod red. Teodozji Bąk.

11. Kroniki szkolne Szkoły Podstawowej nr 1 we Wronkach.

12. „Kompendium wiedzy Wronki”, TMZW, praca zbiorowa pod red. Ireneusza Vowie, Wronki 2004.

Kalendarium:

  • 1956 ― Śmierć bohatera

Źródła:

Cytaty:

  • „Był wszędzie tam, gdzi...”

Zobacz też:

  • > Miejsce narodzin ...
  • > Miejsce narodzin ...
  • > miejsce nauki
  • > Miejsce śmierci b...
  • > miejsce pracy
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • >
  • > Raczyńscy