Powrót Encyklopedia Wielkopolan „Na głos Ojczyzny wszelkie zastanowienia, wszelkie względy niknąć powinny.”

Aleksander Chlebowski

ur. 1766
zm. 17 lipca 1848
Zespół Szkolno - Przedszkolny w Kościelcu

Aleksander Chlebowski na liście imiennej oficerów wojsk Księstwa Warszawskiego
Strona tytułowa Polskiego Słownika Biograficznego
Strona tytułowa Złotej księgi Szlachty polskiej T. Żychlińskiego
Strona tytułowa książki B. Gembarzewskiego
Zdjęć: 10
Dokumentów: 4

Pochodzenie

Aleksander Chlebowski urodził się w 1766 r. w Węgrzynowie w okolicach Pleszewa jako najmłodszy syn Karola z Wybranowa herbu Poraj i Marianny z domu Ziemięckiej. Miał trzech braci (Michała – wojskiego gnieźnieńskiego, Bogusława – porucznika w pułku królowej Jadwigi, Jana – sędziego pokoju) i dwie siostry (Joannę i Annę).

Służba wojskowa w wieku XVIII

W wieku 18 lat Aleksander Chlebowski rozpoczął karierę wojskową, wstępując w roku 1784 wraz ze starszym bratem Bogusławem do 1 Regimentu Pieszego Koronnego im. Królowej Jadwigi. W roku 1790 został awansowany do stopnia chorążego, a w 1791 do stopnia podporucznika.

Jako żołnierz pułku królowej Jadwigi wziął udział w wojnie w obronie Konstytucji 3 maja. Odznaczył się w bitwie pod Zieleńcami 18 czerwca 1792 r., broniąc na czele kilkudziesięciu ludzi grobli pod Szepetówką przed natarciem wojsk rosyjskich i osłaniając w ten sposób ruchy wojsk polskich.

Po zakończeniu wojny Aleksander Chlebowski kontynuował służbę wojskową, a w roku 1794 awansował na porucznika. Podczas insurekcji kościuszkowskiej przejął dowodzenie nad otoczonym pod Szydłowcem przez Rosjan batalionem strzeleckim. Oddział ten, dowodzony wcześniej przez Klemensa Węgierskiego, został opuszczony przez dowódcę oraz wyższych oficerów w obliczu trudnej sytuacji, w jakiej się znalazł. Po przejęciu komendy nad batalionem Aleksander Chlebowski poprowadził go w stronę Krakowa, omijając zagrażające mu oddziały rosyjskie i dołączył do wojsk Tadeusza Kościuszki. 16 lipca 1794 r. otrzymał kolejny awans – na stopień majora i powierzono mu dowództwo nad batalionem. Na jego czele brał udział w kolejnych walkach podczas powstania kościuszkowskiego – w bitwie pod Szczekocinami 6 czerwca 1794 r., w zwycięskiej obronie Warszawy w lipcu i wrześniu 1794 r. i w obronie Pragi 4 listopada 1794 r.

Po upadku insurekcji kościuszkowskiej Aleksander Chlebowski odrzucił propozycję służby w armii pruskiej i kilkanaście lat spędził na wsi w Kaliskiem, gdzie prywatnie studiował wiedzę wojskową.

Udział w wojnach napoleońskich

Aleksander Chlebowski wstąpił ponownie w szeregi polskiej armii po wkroczeniu wojsk napoleońskich na ziemie polskie. 16 listopada 1806 r. został mianowany szefem batalionu w formowanym właśnie 12 pułku piechoty (późniejszym 12 Pułku Piechoty Księstwa Warszawskiego). Ze względu na swe wojskowe i wojenne doświadczenie został wykładowcą regulaminów musztry i taktyki dla nowych oficerów niemających przygotowania do służby.

12 pułk piechoty wziął udział w oblężeniu Gdańska wiosną 1807 r. Aleksander Chlebowski po raz kolejny wyróżnił się w czasie walk, zwracając na siebie uwagę dowódcy brygady, generała wojsk francuskich Jeana Adama Schramma. W dniu 27 marca 1807 r. otrzymał najwyższe odznaczenie francuskie – Order Legii Honorowej.

Po zdobyciu Gdańska Aleksander Chlebowski wraz ze swoim batalionem należał do dywizji generała Jana Henryka Dąbrowskiego i uczestniczył w bitwie pod Frydlandem 14 czerwca 1807 r., gdzie miał ponownie się wyróżnić, zdobywając kilka nieprzyjacielskich dział. Za udział w kampanii roku 1807 otrzymał Order Wojskowy Księstwa Warszawskiego.

W 1809 r. Aleksander Chlebowski został przeniesiony do 11 Pułku Piechoty Księstwa Warszawskiego stacjonującego w Gdańsku. Zaczął nim dowodzić na początku maja 1809 r. po opuszczeniu oddziału przez dowódcę, Stanisława Kostkę Mielżyńskiego, który wraz z jednym z batalionów i licznymi oficerami samowolnie ruszył do Torunia, by wesprzeć obronę miasta. 10 czerwca 1810 r. Aleksander Chlebowski otrzymał nominację na stopień pułkownika i dowódcy 11 pułku piechoty.

W roku 1812 podczas wojny z Rosją 11 pułk piechoty wchodził w skład X korpusu dowodzonego przez marszałka Macdonalda i działał na lewym skrzydle wojsk francuskich. Aleksander Chlebowski brał udział w walkach nad Dźwiną. Wyróżnił się podczas odwrotu Wielkiej Armii w bitwie pod Labiawą (Polesskiem) 3 stycznia 1813 r. oraz w potyczkach między Królewcem, a Gdańskiem. Ostatnim akcentem kariery wojskowej Aleksandra Chlebowskiego była walka w obronie Gdańska jesienią roku 1813.

Schyłek życia

Po kapitulacji Gdańska Aleksander Chlebowski prawdopodobnie dostał się do niewoli. Po ostatecznej klęsce Napoleona powrócił do kraju i 27 grudnia 1815 r. został zwolniony ze służby wojskowej. W roku 1830 nabył od Józefa Kawieckiego majątek w Kuszynie pod Kaliszem (parafia Kościelec Kaliski, obecnie gmina Mycielin), gdzie spędził ostatnie lata życia, działając w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim. Zmarł w Kuszynie 17 lipca 1848 r. Został pochowany na cmentarzu Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Żychlinie koło Konina.

Znaczenie postaci

Aleksander Chlebowski olbrzymią część swojego życia poświęcił walce za Ojczyznę w jednym z najbardziej burzliwych okresów w historii Polski. Uczestnicząc w pięciu kampaniach (1792, 1794, 1807, 1809, 1812-1813), wielokrotnie wyróżniał się na polu walki, dając dowody odwagi, poświęcenia i gruntownej wiedzy wojskowej oraz stanowiąc przykład postawy patriotycznej.

Źródła

Polski Słownik Biograficzny. T. 3. Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1937, s. 292.
Teodor Żychliński, Złota księga szlachty polskiej. R.2. Jarosław Leitgeber, Poznań 1880, s. 52-53.
Bronisław Gembarzewski, Wojsko Polskie. Księstwo Warszawskie 1807-1814. Gebethner i Wolff, Warszawa 1905, s. V, s. 98-99.
S. Orgelbranda Encyklopedia Powszechna. T. 3. Wydawnictwo Towarzystwa Aukcyjnego Odlewni Czcionek i Drukarni S. Orgelbranda Synów, Warszawa 1898, s. 474.
Krzysztof Bauer, Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1981, s. 171, 172.
Stanisław Małyszko, Majątki wielkopolskie. T. 6. Powiat kaliski. Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, 2000 r., s. 105.


Kalendarium:

  • 1766 ― Narodziny bohatera
  • 1784 ― Wstąpienie do pułku k...
  • 1790 ― Awans na stopień chor...
  • 1791 ― Awans na stopień podp...
  • 1792 ― Udział w bitwie pod Z...
  • 1794 ― Awans na stopień poru...
  • 1794 ― Udział w bitwie pod S...
  • 1794 ― Udział w obronie Wars...
  • 1794 ― Awans na stopień majo...
  • 1794 ― Udział w obronie Pragi
  • 1806 ― Objęcie dowództwa bat...
  • 1807 ― Udział w oblężeniu Gd...
  • 1807 ― Otrzymanie krzyża kaw...
  • 1807 ― Otrzymanie Legii Hono...
  • 1807 ― Udział w bitwie pod F...
  • 1809 ― Przeniesienie do 11 p...
  • 1809 ― Objęcie obowiązków do...
  • 1809 ― Awans na pułkownika o...
  • 1812 ― Udział w inwazji wojs...
  • 1813 ― Udział w obronie Gdań...
  • 1813 ― Udział w bitwie pod L...
  • 1815 ― Odejście ze służby wo...
  • 1830 ― Kupno majątku w Kuszy...
  • 1848 ― Śmierć bohatera

Cytaty:

  • „Na głos Ojczyzny wszel...”

Zobacz też: