Pochodzenie

Aleksander Witalis Nowakowski – urodzony w 1832 roku w Przedczu, syn Mateusza i Rozalii Piechockiej. Był żonaty z Anastazją z domu Ginter. Z zawodu był szewcem. Mieszkał w Przedczu przy ulicy Rybackiej 6. Miał troje dzieci urodzonych w Przedczu, dwóch synów: Józefa i Jakóba (Jakub) oraz córkę Joannę.

Etapy działalności

Powstanie styczniowe

Miał 31 lat, gdy zaczęło się powstanie styczniowe. Wziął w nim czynny udział jako zaopatrzeniowiec i organizator oddziałów powstańczych na terenie gminy Przedecz i całego powiatu włocławskiego. W czasie powstania oraz później na zesłaniu miał pseudonim Witalis.

Po powstaniu styczniowym

Po powstaniu opuścił samowolnie miejsce zamieszkania i ukrywał się w zaborze galicyjskim (pod Krakowem). W miasteczku zostawił żonę i dzieci. Powrócił do rodziny około maja 1865 roku. Po pewnym czasie został aresztowany. Przetrzymywany był w areszcie przedeckim, a następnie został osądzony we Włocławku za działalność w czasie powstania i samowolne opuszczenie kraju. Skazano go na 17 lat katorgi i zsyłki na Sybir. Żona postanowiła być z mężem, dlatego też oboje zostali wywiezieni do dalekiej guberni w głąb Syberii do miejscowości Czyta. Było to miasto obwodowe w azjatyckiej części Rosji, położone w południowej Syberii, obecnie w Kraju Zabajkalskim. Tam bohaterowi żona urodziła jeszcze troje dzieci, jednak żadne z nich nie przeżyło. Do Przedcza oboje wrócili 1881 roku. W Polsce wolnej i niepodległej został mianowany podporucznikiem.

Bohater jako wdowiec swe życie zakończył 2 lutego 1928 roku. Został pochowany na cmentarzu w Przedczu.

Znaczenie postaci

Obywatelska postawa Aleksandra Nowakowskiego, jego organizatorskie zdolności, pełne oddanie, bezgraniczny patriotyzm w czasie walk w powstaniu styczniowym – niech posłużą za wzór następnym pokoleniom młodych Polaków.

Źródła

Film autorstwa p. Haliny Zięcik pt.” I z ziemi przedeckiej poszli nasi bracia w bój. Powstanie Styczniowe 1863-1864″

Większość informacji o postaci Aleksandra Witalisa Nowakowskiego uzyskano od jego prawnuków: Czesława Nowakowskiego – emerytowanego nauczyciela historii i Mieczysława Nowakowskiego.