Wanda Niegolewska

Narodziny i dzieciństwo.

Wanda Niegolewska urodziła się 10 sierpnia 1877 roku w miejscowości Karmin w powiecie pleszewskim. Rodzicami Wandy byli Adolf Wężyk herbu Wąż i Maria z Psarskich herbu Jastrzębiec. Była najmłodszą z trzech córek Adolfa i Marii. Najstarsza siostra Józefa urodziła się 18 września 1873 roku, a druga z kolei Stanisława 14 grudnia 1874 roku. Jej ojciec zmarł w 1908 r., a matka w 1934 r.

Pani na Niegolewie.

26.04.1904 r. Wanda Niegolewska poślubiła Stanisława Niegolewskiego herbu Grzymała. Stanisław był najmłodszym synem Zygmunta i Zofii Niegolewskich. Zajmował się pracą w gospodarstwie i działalnością obywatelską.

Przybycie Wandy do Niegolewa tak zostało opisane w kronice rodzinnej: „Pani młoda, łącząca cnoty tradycyjne Wężyków i wdzięk niewieści, z radością powitana została w rodzinie męża, jako Pani na Niegolewie, która potrafi ukochać dawne wspomnienia i przewodniczyć – tak w rodzinie, jak i ludowi. Lud w Niegolewie wspaniałe przyjęcie przygotował – były i mowy i okrzyki i tańce w późną noc, bo lud w Niegolewie patriarchalnie złączony z dworem od dawniejszych czasów…”

Małżonkowie początkowo gospodarowali wspólnie w majątku Niegolewo. W 1908 r. Wanda odziedziczyła majątek Myjomice. Zarówno w Niegolewie, jak i w Myjomicach prowadziła wzorowe uprawy, rozwijała warzywnictwo, ogrodnictwo, pasiekę i pałacowe parki. Wanda urodziła trzech synów: Andrzeja (1905), Zygmunta (1906) i Macieja (1907). W 25 rocznicę małżeństwa Wandy i Stanisława Niegolewskich wypadła 10 rocznica niepodległości Polski.

Wanda Niegolewska była fundatorką wielu stacji drogi krzyżowej w kaplicy w Niegolewie. Mąż Wandy Niegolewskiej przebudował i powiększył kaplicę w Niegolewie oraz fundował Msze św., które odbywały się w co drugą niedzielę.

O wysokim poziomie prowadzonego przez Wandę i Stanisława gospodarstwa w Niegolewie świadczy niezwykłe wydarzenie. W 1928 roku niegolewską posiadłość odwiedził Prezydent II Rzeczypospolitej – Ignacy Mościcki.

Działalność społeczna.

Wanda Niegolewska uczyniła z dworu w Niegolewie miejsce, w którym kultywowano wartości patriotyczne, uczono młodych ludzi szacunku do pracy i ziemi. Niegolewska przykładała dużą wagę do wykształcenia kobiet, razem z mężem poszukiwała nowych rozwiązań w rolnictwie i nie bała się wprowadzać ich w życie.

Pani na Niegolewie pracowała społecznie w wielu organizacjach i towarzystwach.

Od 1904 roku działała w Stowarzyszeniu Pań Miłosierdzia św.Wincentego a Paulo, gdzie zajmowała się organizacją pomocy dla ubogich, chorych i potrzebujących dzieci. W latach 1920-1930 była przewodniczącą bukowskiego oddziału Stowarzyszenia. Swoją wrażliwość na potrzeby skrzywdzonych dzieci potwierdzała wielokrotnie, organizując w Niegolewie ochronkę dla sierot, a także otaczając osobistą opieką i troską zaniedbane i chore dzieci w okolicy.

Była aktywnym członkiem Zarządu Powiatowego Towarzystwa Czytelni Ludowych, w latach 1911 i 1913 jeździła na spotkania Towarzystwa do Poznania.

Przewodniczyła powiatowemu oddziałowi Czerwonego Krzyża, rozwijała działalność tej organizacji, która w 1921 roku liczyła w Buku 261 członków. Bukowski oddział Czerwonego Krzyża zajmował się propagowaniem wiedzy o higienie i zdrowiu, organizując kursy poświęcone tej tematyce. Jeden z takich kursów (w 1937 roku) zakończył się przyjęciem wydanym przez Wandę w niegolewskim dworze.

Wanda Niegolewska była także członkiem Zarządu Wojewódzkiego Akcji Katolickiej i Sodalicji Mariańskiej.

Kółka Włościanek.

Pierwsze Kółko Włościanek powstało w 1864 roku, natomiast w Wielkopolsce rozwój kółek rozpoczął się w 1907 roku. W 1918 roku z inicjatywy Józefy Wężyk pod przewodnictwem Wandy Niegolewskiej powstało Kółko Włościanek w Poznaniu. Zapoczątkowało to powstanie kolejnych kółek m. in. w Buku. W 1919 r. w Poznaniu w Sali Ogrodu Zoologicznego Wanda Niegolewska zwołała zebranie z udziałem 800 uczestniczek. Na tym spotkaniu Pani Niegolewska została wybrana na Przewodniczącą Związku Kółek Włościanek. Przewodnictwo to trwało aż do roku 1938, potem pełniła funkcję honorowej przewodniczącej. W ciągu niemal dwudziestu lat swojej aktywnej pracy w Związku Włościanek Wielkopolskich Wanda organizowała szkolenia dla młodych rolników, poszukujących nowoczesnych metod uprawy, hodowli, zarządzania majątkiem ziemskim. Wielką wagę przywiązywano także do edukacji kobiet, dzięki której polska wieś miała stać się ośrodkiem kształtującej się na nowo państwowości, swoistym źródłem wartości patriotycznych, wyrastających z bogatej tradycji ziemiańskiej.

„(…) Uroczystym momentem zebrania było mianowanie prezeską honorową związku p. Wandy Niegolewskiej, dotychczasowej prezeski i założycielki Związku Włościanek Wielkopolskich. Wniosek o mianowanie p. W. Niegolewskiej prezeską honorową uzasadniła chorążyna związkowa p. Antonina Nowicka z kółka z Szamotuł. We wniosku swym stwierdziła, że prezeska W. Niegolewska, jako założycielka w ciągu 20 –lecia swej ofiarnej działalności skupiła pod sztandarami 11 000 włościanek z Wielkopolski. Wniosek przyjęty został burzą oklasków.”

Posłanka na Sejm Dzielnicowy.

Wanda u progu niepodległości była posłem z powiatu grodziskiego na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu, na którym m.in.wybrano Naczelną Radę Ludową jako zwierzchnią władzę Polaków w Niemczech do chwili objęcia ziem zaboru pruskiego przez rząd Polski. Do sejmu została wybrana w wyborach, które odbyły się 16 listopada 1918 roku.

Powstanie Wielkopolskie.

Wanda Niegolewska wraz z małżonkiem aktywnie wspierała działalność oddziałów powstańczych w Buku i Zbąszyniu. Na dworcach organizowała wraz z wolontariuszkami z Czerwonego Krzyża dostawy prowiantu dla walczących o wolność ojczyzny powstańców. W utworzonym w szkole szpitalu powstańczym Wanda opatruje chorych, wspiera rannych, hojnie wspomaga działalność szpitala zarówno finansowo, jak i własną ofiarną pracą podczas dyżurów. Działalność szpitala wspierała Wanda także organizując zbiórki pieniędzy, środków opatrunkowych i lekarstw dla rannych powstańców.

„Ordynat na Niegolewie w pierwszych dniach Powstania Wielkopolskiego organizuje w swoim powiecie Straż Ludową, na której czele staje i jest duszą i sercem wszelkich poczynań. Żona jego, Wanda z Wężyków Niegolewska w tymże czasie oddaje się opiece rannymi i hojnie wspomaga oddziały wojsk powstańczych.(…). Za pracę tą ofiarną Stanisławostwo Niegolewscy odznaczeni zostali krzyżem „Zasługi Obywatelskie” w marcu 1923 roku. Wanda Niegolewska dostała również medal Polskiego Czerwonego Krzyża stopnia II.”

Działalność podczas II wojny światowej.

1 września 1939 r. wraz z mężem opuściła dwór w Niegolewie i zamieszkała w Warszawie. Do ukochanego domu w Niegolewie nigdy już nie powróciła. W swoim mieszkaniu organizowała konspiracyjne zebrania Armii Krajowej. Podczas Powstania Warszawskiego przygotowywała posiłki jednemu z oddziałów powstańczych. Po klęsce Powstania została wywieziona z Warszawy do obozu przejściowego w Pruszkowie, a następnie mieszkała w Minodze, Paszkówce i Krakowie.

Schyłek życia.

Po wojnie Wanda i Stanisław Niegolewscy zamieszkali w kwaterunkowym mieszkaniu na poznańskim Sołaczu. Wanda Niegolewska w swoim „Wspomnieniu o mojej babci, Wandzie Niegolewskiej” pisze: „Babcia z dziadkiem Stanisławem zamieszkali w dwóch pokojach bez kuchni, bez łazienki. Mieli za to balkon. Kuchnia urządzona była za szafą, mały salonik w drugiej części pokoju z ogrodowymi meblami z Niegolewa, a łazienka – czyli miska na komodzie z marmurowym blatem – za parawanem.” Wanda pochowała męża w 1948 roku. Sama do końca swoich dni pozostała pogodną, pogodzoną ze światem osobą, prawdziwą damą, którą sąsiedzi z Sołacza zapamiętali wędrującą każdego dnia z laseczką do kościoła.

Rodzina wspomina jej niezwykle przemyślane prezenty – najczęściej książki – które wysyłała z okazji świąt czy urodzin dzieciom i wnukom,

Wanda Niegolewska zmarła 9 lutego 1970 roku w Poznaniu. Miała 93 lata. Ceremonia pogrzebowa, o której informuje zachowany nekrolog, odbyła się w kościele parafialnym w Buku. Wnuczka Niegolewskiej – Wanda z Niegolewskich Górska – wspomina pogrzeb jako niezwykle doniosłą uroczystość. Kondukt pogrzebowy tworzyły nieprzebrane tłumy ludzi – zarówno tych, którzy znali Wandę osobiście, jak i tych, którzy uczestniczyli w jej ostatnim pożegnaniu z szacunku dla jej dokonań i niezłomnej postawy.

Wanda Niegolewska całym swoim życiem wypełniała hasło, przyświecające wykształconym ziemiankom, walczącym u boku swoich mężów o niepodległość: „Z Bogiem i z Narodem”.

Od 1974 roku Wanda Niegolewska jest patronką Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Buku.

„W dniu 24 sierpnia o godz. 12:00 na cmentarzu św. Krzyża w Buku przy rodzinnych grobach rodziny Niegolewskich odbyła się uroczystość odsłonięcia i poświęcenia tablicy pamiątkowej dedykowanej Wandzie Niegolewskiej z okazji 150–lecia Kółek Włościanek.”

Bibliografia:

1. Wanda Niegolewska – patronka Wielkopolskich Kół Włościanek, praca zbiorowa, Buk 2014,

2. A. Kwilecki, Ziemiaństwo wielkopolskie, Poznań 2001,

3. H. Wejmann, Odsłonięcie tablicy pamiątkowej Wandy Niegolewskiej, „Kosynier Bukowski” wrzesień 2014,

4. http://powstaniewielkopolskie.eu/powstanie-wielkopolski/kold/lista_powstancow/gmina-opalenica/wanda-niegolewska.html

5. http://www.niegolewo.info/

6. Z. Dworecki, Sejm Dzielnicowy 1918, „Przegląd Wielkopolski” nr 15-16, 1991,

7. B. Majewicz, Słownik biograficzny zasłużonych bukowian, Buk 2009.

Platforma edukacyjna