Bolesław Michał Kasprowicz

Pochodzenie postaci

Bolesław Michał Kasprowicz urodził się 29 września 1859 roku w Czempiniu, a zmarł 15 października 1943 roku w Warszawie. Pochodził z rodziny wielodzietnej. Jego ojcem był Dionizy Kasprowicz z zawodu kupiec, a matką Salomea Kuczyńska. Jego rodzina nie żyła bogato, żyli jak przeciętni ludzie.

Dzieciństwo

Bolesław był jednym z najmłodszych dzieci spośród kilkorga rodzeństwa. Ojciec jego prowadził w Czempiniu mały sklep, lecz po przedwczesnej śmierci męża matka Kasprowicza przeniosła rodzinę do dużej wsi Modrze, koło Czempinia. Tam wraz z jednym z najstarszych synów prowadziła sklep. Czasem musiał w nim pracować również Bolesław Kasprowicz.

Edukacja

Początkową edukacją Kasprowicza zajął się znajomy ksiądz z myślą o skierowaniu go do seminarium duchownego. Nagła śmierć opiekuna przerwała realizację tych planów. Bolesław Kasprowicz, po szkole powszechnej, ukończył trzyletnią niemiecką Szkołę Handlową w Poznaniu. Nie mając możliwości finansowych, nie mógł kształcić się dalej. Mimo to starał się uczyć sam, czytając m.in. książki ekonomiczne. Potem rozpoczął praktykę w przemyśle wódczanym w Toruniu.

Dalsze losy Kasprowicza

Praca i początek działalności

Około 1880 roku zaczął pracować w poznańskiej fabryce wódek i likierów, która należała do Hartwiga Kantorowicza. Była to największa spośród kilkudziesięciu fabryk w zaborze pruskim. Bolesław Kasprowicz pracował sumiennie, poznał wszystkie działy pracy i przeszedł wszystkie szczeble w tym przedsiębiorstwie. Wiele lat podróżował jako akwizytor tej firmy i z wynagrodzenia, żyjąc skromnie, zaoszczędził 8000 marek niemieckich. Ta suma stanowiła podstawę założenia destylarni wraz ze sklepem i małym lokalem wyszynkowym. Firmę tą założył w Gnieźnie w budynku znajdującym się dzisiaj przy ulicy Chrobrego 3. W nim, na pierwszym piętrze mieściło się również mieszkanie jego rodziny. Gniezno znajdowało się 52 km od Poznania, w którym był skład spirytusu – podstawowego składnika alkoholów. Ludzie uważali to za nonsens, ponieważ każda fabryka tego typu powinna być zakładana w mieście z bezpośrednim dostępem do spirytusu. W tamtejszych warunkach, małe fabryczki opierały swój byt na sprzedaży detalicznej.

Rodzina

W 1893 roku poślubił Ewę Rozalię Rudlicką z Ostrowa Wielkopolskiego. Miał z nią syna (Bolesław Piotr Kasprowicz ur. w 1895 r.) i trzy córki (Jadwiga ur. w 1894 r., Halina ur. w 1897 r. i Wanda ur. w 1902 r.). Jako rodzice bardzo dobrze zadbali o wykształcenie swoich dzieci. Ich syn po maturze ukończył Wyższą Szkołe Handlową w Berlinie i uzyskał pierwszy doktorat z ekonomii na Uniwersytecie Poznańskim. Jadwiga przebywała w Belgii w klasztorze Tildonc koło Malines. Następnie uczyła się na kursach w Warszawie i przy Uniwersytecie Jagielońskim. Druga córka, Halina, kształciła się u sióstr Urszulanek w Anglii, a po II Wojnie Światowej była znana w Gnieźnie jako przewodnik PTTK. Najmłodsza Wanda, pobierała naukę prywatnie. Rodzice wpajali im świadomość narodową, nabywali i czytali cenne dzieła myśli polskiej i światowej z dziedziny beletrystyki, klasyki i historii.

Rozwój firmy

Od roku 1900 firma Bolesława Kasprowicza stała się dużą fabryką z bogatym asortymentem produktów. W roku 1905 Bolesław Kasprowicz założył oddział hurtowy w Berlinie. Wyroby z Gniezna były przywożone do sklepów i restauracji berlińskich, w których klientami byli przeważnie Polacy. Na uwagę zasługuje fakt, że była to pierwsza polska fabryka z tej branży, działająca w granicach zaboru pruskiego. W fabryce wyrabiano wódki oraz likiery sposobem naturalnym, używając do tego owoców, ziół, korzeni oraz kwiatów. Produkowano 120 gatunków wódek i likierów oraz 11 rodzajów koniaku.Receptury osobiście tworzył Bolesław Kasprowicz. Wkrótce firma rozrosła się i objęła również budynki przy ulicy Dąbrówki 15 oraz Kościuszki 17. Wyroby produkowane przez fabrykę zdobywały nagrody w konkursach krajowych i międzynarodowych. Do bardziej znanych marek należała Soplica, a obok niej Gold-wasser, Gnesnania. Ze względu na to, że wśrod kupujących było wielu Polaków, nazwy alkoholi miały nazwy polsko brzmiące i oznaczające ważne dla Polski wydarzenia lub bohaterów znanych powieści. Na etykietach widniały znane polskie postacie, stroje narodowe i krajobrazy. Nazwy wytwarzanych produktów „Soplica”, „Zagłoba”, „Bohun”, „Żupan”, „Karpatówka”, czy „Horpyna” miały zachęcać konsumentów do zapoznawania się nie tylko z polską kuchnią, literaturą, ale i kulturą. Kasprowicz przez całą swoją karierę kierował się hasłem „Swój po swoje do swego”,promujące rodzimy handel i gospodarkę.

Kariera zawodowa

W styczniu 1983 r. powstało w Gnieźnie Towarzystwo Kupców i Młodzieży Kupieckiej, którego pierwszym prezesem został Bolesław Kasprowicz. Wybrany zarząd wykazał się wobec pruskiego nacisku patriotyczną postawą. Kasprowicz przyczynił się do powstania towarzystw kupieckich w wielu miejscowościach zaboru pruskiego i był jednym z twórców związku Towarzystw Kupców Chrześcijańskich w Poznaniu, założonego w 1907 r. Organem prasowym związku na Rzeszę Niemiecką był dwutygodnik ” Kupiec”, powołany w 1907 r. przez Bolesława Kasprowicza, który był jego pierwszym redaktorem. W 1908 r. powstał pomysł na Związek Fabrykantów, który miał powstać w Gnieźnie. Ten związek powstał jednak dopiero w 1910 roku i był to pierwszym w zaborze, o celach organizacyjno-narodowych, a nie zawodowych czy pracodawczych. Przejściowo w 1911 r. Kasprowicz był prezesem gnieźnieńskiego Towarzystwa Młodzieży Kupieckiej, której zawsze szedł z pomocą. Od 1912 r. wyroby fabryki były wysyłane do Stanów Zjednoczonych. W 1914 r. przybył do Gniezna prof. Krosnowski z Petersburga z propozycją wspólnego założenia fabryki likierów w Petersburgu i kierowania nią według wskazówek i receptur Kasprowicza. Ten projekt przekreśliła jednak wojna. W czasie wojny Kasprowicz ograniczył produkcję, gdyż uważał, że nie powinien bogacić się na wojnie. Mimo ograniczeń nie zwalniał pracowników regularnie płacąc pensje, a nawet wspierał rodziny powołanych do niemieckiego wojska.

Podczas Powstania Wielkopolskiego Bolesław Kasprowicz wraz z synem, bardzo zaangażowali się w walkę o wolność dla Wielkopolski.W jego domu odbywały się ważne powstańcze spotkania oraz znajdował się skład broni.

W roku 1919 Bolesław Kasprowicz został prezydentem Gniezna. Na posiedzieniu Rady Miejskiej 23 kwietnia 1919 roku został wybrany po raz pierwszy na okres 6 lat niepłatnym członkiem magistratu gnieźnieńskiego. Po upływie kadencji był wybierany radnym w 1925 r. i 1931 r. Był powszechie szanowany za gospodarność, pracowitość i dbałość o losy swojego miasta. Do końca I wojny światowej był również jedynym Polakiem, który był radnym Izby Przemysłowo-Handlowej w Bydgoszczy. To stanowisko obejmował już od 1906 roku. Niemieccy wyborcy byli tak pewni, że przy słabości handlu i przemysłu polskiego na głosowanie nie przyjdzie żaden Polak, więc zlekceważyli te wybory. Wyborcy polscy zaś stawili się w ogromnej liczbie. Była to demonstracja solidarności mieszczaństwa polskiego przeciwko zaborcy oraz wyraz szacunku do osoby Bolesława Kasprowicza. I tak do I wojny światowej miał Bolesław Kasprowicz wypełniony czas pracą zawodową i społeczną od rana do wieczora, przy czym do 1920 roku sam prowadził swoje przedsiębiorstwo i „tajne” laboratorium fabryczne, w którym komponował wiele różnorodnych produktów. Dnia 25 IX 1925 r. Bolesław Kasprowicz zwołał nadzwyczajne posiedzenie z okazji 50-lecia istnienia Izby Przemysłowo-Handlowej oraz 5-lecia pracy Izby w Odrodzonej Polsce, na które przyjechał do Bydgoszczy prezydent Polski Stefan Wojciechowski. Kasprowicz był założycielem towarzystw kupieckich w wielu miastach i miasteczkach, a następnie jednym z inicjatorów i współzałożycieli „Związku Towarzystw Kupieckich” w Poznaniu. W 1938 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Gniezna.

W jego fabrykach nigdy nie było strajków, ponieważ zawsze potrafił porozumieć się ze swoimi pracownikami.

Działalność społeczna i filantropijna

Bolesław Kasprowicz w 1919 r. podał projekt założenia w Gnieźnie gimnazjum żeńskiego. Nabył budynek wraz z wyposażeniem mieszczący się przy obecnej ul. prymasa Macieja Łubińskiego. Państwo Kasprowiczowie bezinteresownie pokrywali wydatki szkoły, uzupełniali pobory nauczycielom. Szkoła otrzymała imię bł. Jolenty i była pierwszym w dziejach Gniezna gimnazjum żeńskim.

Bolesław Kasprowicz był współinicjatorem i współzałożycielem Targów Poznańskich. Myśl uruchomienia poruszył za zwołanym zjeździe kupców polskich z okazji I Targów Gdańskich w 1919 r., a później przyczynił się do realizacji tego przedsięwzięcia. W 1920 r. kosztem 2 mln marek, ufundował pierwszy budynek biurowy na terenie targowym, obecnie już nie istniejący. Przemawiał na ich otwarciu, został długoletnim członkiem deputacji Targów Poznańskich, które od 1925 r. stały się międzynarodowe. Należał też do kuraterii Wyższej Szkoły Handlowej w Poznaniu, powstałej w 1926 r. z inicjatywy działaczy miejscowej Izby Przemysłowo – Handlowej. Pracował w Komitecie Powszechnej Wystawy Krajowej urządzonej w Poznaniu w 1929 r. W 1920 roku po reaktywacji w Gnieźnie Towarzystwa Gimnastycznego Sokół został jego prezesem. Bolesław Kasprowicz był inicjatorem szeregu przedsięwzięć gospodarczych i kulturalnych – między innymi był twórcą giełdy drzewnej w Bydgoszczy, współtworzył powstanie w Gnieźnie Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.

Państwo Ewa i Bolesław Kasprowiczowie nie szczędzili ofiar i datków pieniężnych na cele dobroczynne. Ich niezwykła hojność pozostawiła w życiu Gniezna i regionu niejeden ślad. Wspierali finansowo i materialnie studentów polskich w Niemczech. Złożyli znaczną kwotę pieniędzy na odnowienie Wawelu. Świadczy o tym napis ” B.Kasprowicz Gniezno ” na cegle, która mieści się w murze otaczającym zamek królewski w Krakowie od strony miasta.

Przechodzącym, głównie dzieciom, młodzieży i bezdomnym, którzy pozdrawiali B. Kasprowicza idącego ulicami miasta, darował drobne monety od 5 do 50 groszy. Do puszek podczas ulicznych zbiórek, wkładał najczęściej papierowy banknot. Puszka z jego datkiem wygrywała często konkurs wśród zbierających.

W czasie II wojny światowej Niemcy najpierw zabrali Kasprowiczom fabrykę, by w 1941 roku przesiedlić ich do Krosna, a później Warszawy. Tam 15 października 1943 roku w wieku 84 lat Bolesław Kasprowicz zmarł. W 1946 roku sprowadzono jego szczątki i uroczyście pochowano na cmentarzu św.Piotra w Gnieźnie.

Znaczenie postaci

Bolesław Kasprowicz miał ogromny wpływ na rozwój polskiej i gnieźnieńskiej gospodarki.Założył znaną fabrykę wódek i likierów, której wyroby importował do Niemiec, Szwecji, Szwajcarii, Turcji, Francji, Stanów Zjednoczonych i Kanady. Był Honorowym Obywatelem Gniezna, a w tamtych czasach tytuł ten nie był łatwy do zdobycia. Zaczął od niczego, a dziś można powiedzieć, że jest jedną z ważniejszych postaci dla naszego miasta oraz regionu. Za swoje zasługi uhonorowany orderem Polonia Restituta, Złotym Krzyżem Zasługi oraz medalem Niepodległości, a władze czeskie nadały mu Komandorię Białego Lwa. W Gnieżnie upamiętniony pamiątkowymi tablicami. Jednak mimo to w naszych czasach mało kto o nim pamięta choć wielkość tej postaci jest niepodważalna.

Literatura:

Dzieje Gniezna. Praca zbiorowa pod red. J. Topolskiego, Warszawa 1965.

Encyklopedia Gniezna i ziemi gnieźnieńskiej. Praca zbiorowa, wyd. Towarzystwo Miłośników Gniezna 2011

Kasprowicz B.: Byłem juniorem, Gdynia 1965.

Występski W.: Bolesław Kasprowicz kupiec i przemysłowiec wielkopolsko – pomorski działacz gospodarczy i narodowy,w: Gniezno studia i materiały historyczne t. IV, Gniezno 1995.