Pochodzenie
(profesor) Jonscher Karol, Gustaw (1889-1955) urodził się 25 maja 1889 roku w Łodzi. Imię otrzymał po ojcu, znanym łódzkim lekarzu Karolu Ottonie Jonscherze (1850-1907). Matką jego była Maria Adela z Weilów. Miał dwóch braci, Stefana i Jana. Był wnukiem ks. Karola Józefa Jonschera, długoletniego pastora parafii ewangelickiej w Lublinie.
Edukacja
Szkołę gimnazjalną ukończył w 1907 roku w Łodzi, natomiast studia medyczne odbywał w Niemczech – Jenie (Turyngia) i Monachium, doktorat z medycyny uzyskał na Uniwersytecie Wrocławskim w 1912 roku. W tym samym roku uzyskał również w Kijowie uprawnienia do wykonywania zawodu lekarza.
Działalność
W latach 1913 – 1919 był asystentem i kierownikiem pracowni chemiczno – bakteriologicznej w Szpitalu im. Karola i Marii dla dzieci w Warszawie, pod kierunkiem Józefa Brudzińskiego.
Podczas wojny polsko-bolszewickiej (1919-1920) zmobilizowany, był higienistą na Frontach: Litewsko – Białoruskim, Północnym i Północno-Wschodnim.
W latach 1920 – 1922 był starszym asystentem Kliniki Chorób Dziecięcych Uniwersytetu Warszawskiego, w 1922 r. uzyskał habilitację a nast. został zastępcą profesora i organizatorem Kliniki Chorób Dziecięcych Uniwersytetu Poznańskiego.
18 stycznia 1923 r. mianowany profesorem nadzwyczajnym, w 1933 – profesorem zwyczajnym.
W 1928 r.był lekarzem naczelnym Oddziału Dziecięcego Szpitala Miejskiego w Poznaniu.
W latach 1929 – 1950 (z przerwą wojenną) redagował „Nowiny Lekarskie”, był też redaktorem pamiętników zjazdowych. W 1935 r. powołany na członka Międzynarodowego Związku Towarzystw Przeciwgruźliczych, w latach 1938 – 1947 zaś był prezesem Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego (od 1926 członek honorowy tej organizacji). W okresie międzywojennym stał na czele Okręgu Wielkopolskiego Polskiego Czerwonego Krzyża, na Uniwersytecie Poznańskim był dziekanem Wydziału Lekarskiego (1934 – 1935) i prorektorem uczelni (1935 – 1938).
Podczas okupacji hitlerowskiej K. Jonscher pracował jako lekarz w Łodzi, Warszawie i Zakopanem, w 1940 r. przez pół roku przebywał w obozie koncentracyjnym w Dachau, skąd zwolniony ukrywał się wraz z rodziną w Warszawie.
Po zakończeniu wojny powrócił do Poznania, objął stanowisko profesora pediatrii i kierownika zorganizowanej przez siebie Kliniki Chorób Dziecięcych. Przez trzy kolejne lata był dziekanem Wydziału Lekarskiego UP.
Prof. Karol Jonscher został pierwszym dyrektorem Szpitala Uniwersyteckiego im. Heliodora Święcickiego przy Alei Przybyszewskiego 49 w Poznaniu.
W latach 1945 – 1949 zajmował stanowisko prezesa Poznańskiego Towarzystwa Lekarskiego. W 1950 r. został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, a w 1952 r. – Kaliskiego Towarzystwa Lekarskiego, był też członkiem Rady Naukowej Instytutu Matki i Dziecka oraz Instytutu Balneologicznego w Poznaniu. Wchodził w skład komitetów redakcyjnych „Pediatrii Polskiej” i „Przeglądu Lekarskiego (Kraków).
W 1952 r. K. Jonscher objął przewodnictwo Wydziału Lekarskiego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Należał do British Royal Academy of Scence i Międzynarodowego Związku Towarzystw Przeciwgruźliczych, był członkiem Prezydium Wojewódzkiego Komitetu Obrońców Pokoju w Poznaniu i Komisji Naukowców przy Prezydium Komitetu Obrońców Pokoju.
Został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1954r) oraz Jugosłowiańskim Orderem św. Sawy.
Najbliższa rodzina
Aby poznać najbliższą rodzinę państwa Jonscherów umówiliśmy się na wywiad z panią Lidią Kurnatowską.
Rozmowa odbyła 29 maja 2014 roku w jej domu w Poznaniu.
Pani Lidia ma w Londynie bratanicę Katarzynę, która jest żoną Tomasza, wnuka profesora Karola Jonschera, dlatego informacje uzyskane od niej są jak najbardziej wiarygodne.
W trakcie rozmowy dowiedzieliśmy się, że Pani Lidia przyjaźniła się od 1978 r. z żoną profesora Jonschera do czasu jej śmierci w 1984 r. Po śmierci Pani Janiny utrzymuje jeszcze kontakt z Panem Krzysztofem Dymkiem, który obecnie zamieszkuje dom po państwie Jonscherów.
Dowiedzieliśmy się również, dlaczego spora część informacji o rodzinie profesora jest poza naszym zasięgiem, otóż większość członków rodziny już nie żyje, a pozostała część przebywa poza granicami naszego kraju. W chwili obecnej z rodziny Jonscherów żyją tylko wnukowie – Tomek i Karol, mieszkający na stałe w Londynie. Ich dziadek ( profesor Jonscher) zmarł, gdy Tomek miał 2 lata, a Karol 1 rok.
Doktor Karol Jonscher ożenił się w 1921 r. z Janiną Gettlich.
Foto: Pani Janina (już po śmierci męża)
Państwo Jonscherowie mieli 5 dzieci – dwie córki: Joannę i Marię, trzech synów – Andrzeja, Władysława i Marcina.
Andrzej ( 1921-2005) wyjechał w czasie II wojny światowej do Anglii. Był profesorem fizyki w Chelsea College i Royal Holloway – Uniwersytecie w Londynie. Wykładał m.in. na uniwersytetach w Tuluzie, Bombaju. Opublikował książki o elektronice fizycznej, przyrządach półprzewodnikowych, itp. Żoną Andrzeja była żyjąca do dzisiaj Elżbieta.
Synami Andrzeja i Elżbiety są: ur. w 1953r. Tomasz i ur. w 1954 r. Karol. Tomasz ukończył w Londynie uniwersytet ( kierunek inżynieryjno-techniczny), natomiast Karol jest absolwentem Uniwersytetu w Cambridge i doktorantem Uniwersytetu Harvarda. Jest właścicielem firmy Central Europe Trust z siedzibą w Londynie. Jego książka „ Życie okablowane” wydana w Polsce w 2001r. była bestsellerem. Żoną Tomasza Jonschera jest Katarzyna, która ukończyła pedagogikę w Leningradzie, natomiast żoną Karola jest Renata – polska śpiewaczka, była solistka w Zespole Pieśni i Tańca Śląsk. Jest absolwentką szkół muzycznych w Cieszynie, Strasburgu i Londynie.
Drugi syn Karola Jonschera – Władysław zginął w wieku 18 lat w Powstaniu Warszawskim w 1944 r. Bardzo to przeżyły siostry, które do końca wierzyły, że Władek ocalał.
Trzeci syn Marcin był „ Dzieckiem Zamojszczyzny” uratowanym z transportu dzieci, które były przymusowo wysiedlone przez Niemców z terenów Zamojszczyzny w 1942r. Chłopiec był leczony przez profesora, a potem został przez Państwa Jonscherów adoptowany. Marcin po śmierci ojca zamieszkał z matką. Nie założył rodziny. Jest pochowany na cmentarzu w Kicinie.
Nie żyją też córki – Maria i Joanna, mieszkały na Winogradach w Poznaniu. Do końca życia były niezamężne, żadna nie założyła rodziny.
Po rozmowach jakie przeprowadziliśmy z panią Lidią i panem Dymkiem, jak również z panem Jędrzejem Webberem (bliskim sąsiadem p. Jonscherów) znaleźliśmy odpowiedź na pytania, które nas wcześniej nurtowały: dlaczego brakuje fotografii, jakichkolwiek dokumentów? Fotografie, świadectwa, korespondencję rodzinną, dokumenty-prawdopodobnie zostały zniszczone przez Marcina, który po śmierci bliskiej i tolerancyjnej mu osoby obawiał się swoich czynów. Popadając w częste konflikty z prawem obawiał się ujawnienia prawdy.
Inne pytanie ? Dlaczego doktor Jonscher został pochowany na cmentarzu Junikowskim w Poznaniu, a jego żona w Kicinie? Dlaczego córki odizolowały się od swojej matki po śmierci doktora?
Otóż córki miały za złe matce, że troszczyła się i kochała adoptowanego syna. Marcin był chłopcem trudnym w wychowaniu, był usuwany ze szkół za złe zachowanie, często okradał i oszukiwał matkę, przynosił wstyd rodzinie, natomiast p. Janina na to wszystko przymykała oczy i tolerowała jego wyczyny . Córki nie zgadzały się z tą sytuacją i to doprowadziło w rezultacie do cofnięcia adopcji dziecka. Sądownie przyznano mu nazwisko Szydłowski ( Panieńskie nazwisko babci Pani Janiny ).
Foto: Marcin jako chłopiec.
Po śmierci doktora Jonschera, córki całkowicie odizolowały się od matki. Profesor Jonscher został pochowany na cmentarzu Junikowskim w Poznaniu w czerwcu 1955 r.
Foto: Nagrobek profesora, Junikowo.
Jego żonę panią Janinę pochowano 29 lat później na cmentarzu w Kicinie.
Pani Jonscher miała spocząć u boku męża na Junikowie i w dniu kiedy odbywała się msza pogrzebowa w Poznaniu, gdy był już przygotowany nekrolog z miejscem pochówku, ku konsternacji najbliższej rodziny, przybyła delegacja sąsiadów z Kicina (córek zabrakło na pogrzebie, wcześniej już zapowiadały, że nie godzą się na to aby ,,ta pani” była pochowana obok ich ojca) aby zabrać trumnę ze zwłokami na cmentarz w Kicinie. Tłumaczono to tym, że tutaj znajdą się ludzie którzy zaopiekują się grobem byłej sąsiadki.
I jest tak do dzisiaj, grobem żony profesora zajmuje się zamieszkujący dom profesora – pan Dymek.
Foto: Nagrobek żony profesora, Kicin
Tekst: Genealogia najbliższych członków rodziny Karola Gustawa Jonschera
Dom, miejsce zamieszkania.
Z relacji pani Lidii Kurnatowskiej i pana Krzysztofa Dymka (rozmowa z 12 maja 2014), dowiedzieliśmy się, że Państwo Jonscherowie zakupili w okresie międzywojennym w Kicinie (obecnie narożnik ul. Poznańskiej i Jonschera) posiadłość wielkości około 12 ha z pięknym drzewostanem, lecz zniszczoną już zabudową gospodarczą. Sprowadzono wówczas architekta, postawiono nową konstrukcję dachu, wzmocniono i dobudowano pewne elementy budynku, jak: półotwarty taras przed wejściem do głównego pomieszczenia.
Foto : Dom od strony ogrodu (lata 50)
Foto: Dom w 2013r.
Foto: Dom po pożarze w styczniu 2014r
Relacja z pożaru: Pożar domu
Kim był profesor Karol Jonscher?
,,Był znakomitym lekarzem, którego zarazem znamionowała wielka skromność. Gdy stawiał efektowne i czasem zaskakujące otoczenie diagnozy zwykł mawiać: To nie moja zasługa, a rezultat tego, iż jako ostatni badam dziecko. Jakkolwiek duża uwagę przywiązywał do ciągłego poszerzania zakresu badań pracowniczych, nigdy nie pozwalał, aby przesłaniały one koncepcje wynikającą z badania klinicznego. Znane było jego powiedzenie: Jeśli nie odpowiada wam jakiś wynik laboratoryjny – tym gorzej dla wyniku. Kochał dzieci i dlatego chronił je przed każdym zbędnym zabiegiem. Walczył o życie dziecka w sytuacjach wydawałoby się beznadziejnych i nieraz tę walkę wygrywał.
Trudno byłoby zakończyć niniejsza informację bez zwrócenia uwagi na osobiste cechy prof.. Jonschera. Charakteryzowały go ogromny urok osobisty, wytworność i elegancja, a równocześnie bezpośredniość i powaga”.(Urszula Radwańska Informacja na stronie internetowej Szpitala Klinicznego im Karola Jonschera w Poznaniu- Historia , Patron)
,,Jonscher przedstawia się jako gentleman i postać bez zarzutu” wspomina prof. Mieczysław Michałowicz w swej rozmowie z dr Wł. Szenajchem, ówczesnym dyrektorem szpitala Karola i Marii w Warszawie”.( pismo z 20. VII. 1921r., AAN w Warszawie, teczka nr 59614,str.32-33/)
Nasi rozmówcy np. p. Weber sąsiad profesora, pamięta kiedy był chłopcem jak profesor zwracał się do niego „Cześć Stary” Mówił, że był człowiekiem bezpośrednim, życzliwym, uśmiechniętym i lubiącym bardzo dzieci, był bardzo szanowany wśród mieszkańców Kicina. Pani Lidia Kurnatowska znała profesora z opowiadań żony p.Janiny która z wielkim szacunkiem wspominała męża. Uważała męża za wielki autorytet, ceniła jego inteligencję, opiekuńczość, odpowiedzialność, wyrozumiałość i skromność.oraz zdolność do podejmowania zobowiązań które sobie wyznaczał.
Znaczenie postaci – Karol Jonscher ojcem pediatrii poznańskiej
Olech Szczepski, organizator II Kliniki Chorób Dzieci i Instytutu Pediatrii w Poznaniu…:”Wszechstronne wykształcenie lekarskie, jakie uzyskał w kraju i za granicą oraz przede wszystkim własne zainteresowania i prace naukowo-badawcze sprawiły, że Karol Jonscher zalicza się do czołowych pediatrów polskich. Możemy bez obawy o przesadę nazwać twórcą poznańskiej szkoły pediatrycznej, z której wyszło 3 profesorów i 2 docentów i to w czasie, kiedy liczba pediatrów była niewielka. Będąc sam niezwykłą indywidualnością ą potrafił stworzy ć odpowiedni klimat i warunki do pracy naukowej, sprzyjającej rozwojowi młodej kadry.”
Oddając hołd wspaniałemu człowiekowi, jednemu z najznakomitszych pediatrów polskiej medycyny Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 5 Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu w 1973roku nadał imię profesora Karola Jonschera.27 marca 2003 Senat Akademi Medycznej ponownie nadał Szpitalowi imię Karola Jonschera(Uchwała nr 98/2003)28 marca 2007 Uchwałą Nr 36/2007 Senatu Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu uległa zmianie nazwa Szpitala. Dotychczas obowiązująca nazwa Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 5 im. Karola Jonschera Akademii Medycznej w Poznaniu została zastąpiona nową:Szpital Kliniczny im. Karola Jonschera Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
Film video
Również mieszkańcy Kicina w dowód szacunku i uznania dla jego zaangażowania w pracę, oraz wielkiego serca do małych pacjentów wystąpili z inicjatywą nadania jednej z ulic wybitnemu jej mieszkańcowi prof. Jonscherowi. Ulica znajduje tuż za domem profesora.
Foto: Nazwa ulicy w Kicinie
Publikacje Karola Jonschera
Prof. K. Jonscher był autorem ok. 120 publikacji naukowych. Początkowo zajmował się durem brzusznym u dzieci, któremu poświęcił swą rozprawę habilitacyjną („Z kliniki duru brzusznego u dzieci”, ogłoszoną w „Pediatrii Polskiej” 1921 t. 1 nr 2),.
Jakkolwiek jego zainteresowania były bardzo szerokie i obejmowały niemal całokształt ówczesnej pediatrii, pewne kierunki badań były mu szczególnie bliskie.Są to:
1. Ostre choroby zakaźne u dzieci. Na uwagę zasługuje zwłaszcza monograficzne opracowanie kliniki duru brzusznego ze wszystkimi jego odrębnościami u dzieci (Z kliniki duru brzusznego u dzieci.
2. Gruźlica u dzieci.
W szczególności interesowało go gruźliczezapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, któremu poświęcił osobną monografę (Polskie Monografie i Wykłady Kliniczne z Dziedziny Pediatrii, 1935, nr 24/25). Kierowana przez niego Klinika, pierwsza w Polsce wprowadziła do leczenia gruźlicy streptomycynę (Ped. Poi., 1948,22, 369; Pediatricke Listy, 1950, 5, nr 2) i hydrazyd kwasu izonikotynowego (Przegląd Lekarski, 1952, nr 10).
3. Fizjopatologia wcześniaków i noworodków. (Fizjopatologia najwcześniejszego okresu życia noworodków – referat na IX ogólnopolskim Zjeździe Pediatrycznym, wrzesień 1952, Śmiertelność płodów i noworodków, przyczyny i zapobieganie, Pęd. Poi., 1954, 29, 1013).Prof. Jonscher już w 1928 r. przestrzegał przed nadużywaniem diety mącznej i kleikowej (Medycyna, 1928, nr 13). Już w 1951 r. pisał nie tylko o „światłach” ale i o „cieniach” stosowania antybiotyków w pediatrii (Pęd. Poi., 1951, 26, 1176). Był rzecznikiem naturalnych metod leczenia fizyko-balneo- i klimatoterapii. Sporo uwagi poświęcił zagadnieniu biegunek u niemowląt (L’etiologie et la pathogenie des tóxicoses des nourrissons – La Presse Medicale, 1939, 30:583).
Był doskonałym wykładowcą. Jego znany podręcznik Higiena i żywienie niemowląt doczekał się 6 wydań.
Równie popularny był inny podręcznik: „Badanie, semiotyka i ważniejsze zasady lecznictwa w pediatrii ’ (3 wydania).
W ostatnim okresie życia przygotował wraz ze współpracownikami podręcznik pediatrii dla studentów: Zarys pediatrii (1956 r.), później również wielokrotnie wznawiany.
Dużo uwagi poświęcił szkoleniu pielęgniarek, a poznańska Klinika Dziecięca znana była z doskonałej pielęgnacji dzieci. „Szkoła niań” prof. Jonschera słynna była już w Polsce przedwojennej.
Dla pielęgniarek przeznaczony był podręcznik „Dietetyka niemowląt”.
Żródła:
Fragmenty biogramu uzyskanego od p. Marka Rezlera. Biogram jest przewidziany do publikacji monografii Instytutu Pediatrii Akademii Medycznej w Poznaniu w 2015 r.
Urszula Radwańska Informacja na stronie internetowej Szpitala Klinicznego im Karola Jonschera w Poznaniu – Historia ,
Patron pismo z 20. VII. 1921r., AAN w Warszawie, teczka nr 59614,str.32-33/.
Mieczysław Walczak, Karol Gustaw Jonscher(1889-1955), pediatra ,Szkice do portretów przedstawicieli medycyny poznańskiej 1945-1985,praca zbiorowa pod red. Jana Hasika i Romana K. Meissnera, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wydawnictwo Akademii Medycznej, Poznań,1991,s.188:
Henryk Siciński : Rozwój pediatrii uniwersyteckiej w Poznaniu w XX wieku. Poznań 2011
Wywiady przeprowadzone z p. Weberem 26.03.2014 r. w Kicinie, p. Krzysztofem Dymkiem 12.05 2014 r. w Kicinie, p. Lidią Kurnatowską 29.05.2014 r w Poznaniu.
Fotografie: Archiwum prywatne Marka Rezlera,
Archiwum prywatne Krzysztofa Dymka,
fotografie: Mileny Oelschlegel, Jerzego Nowaka, foto ze strony internetowej Google Maps, strony internetowaj antykwariat.tezeusz.pl/
Video: Jerzy Nowak
Foto: P.Weber
Foto: P. Dymek