Pochodzenie
Urodził się 18 maja 1905 r. w Pile na terenie Niemiec. Niejasne jest jego prawdziwe pochodzenie. Wiadomo natomiast, że od 20 października 1905 r. zamieszkał w Witkowie u państwa Mieczysławy i Wacława Konieczyńskich.
Dzieciństwo
Jan Witkowski swoim przybranym rodzicom zawdzięcza imię i nazwisko, troskę o edukację oraz wychowanie patriotyczne. Państwo Konieczyńscy zajęli się chłopcem, mimo tego że wychowywali czworo własnych dzieci: Irenę, Bożenę, Halinę i Janusza. Dbali zarówno o sferę materialną jak i o dobre samopoczucie swojego wychowanka. Wacław Konieczyński, dzięki wykształceniu i swojej pracy, zapewniał niemałej rodzinie środki do życia. Był stomatologiem w Witkowie i autorytetem dla młodego Jana. Głęboki patriotyzm i czynny udział w powstaniu wielkopolskim Wacława sprawiły, że Jan Witkowski zawsze przedkładał dobro Ojczyzny nad własne życie.
Wykształcenie
Jan Witkowski ukończył 7 klas szkoły powszechnej w Witkowie w latach 1912-1919. Brał udział w 3-letnim samokształceniowym kursie z zakresu sześciu klas gimnazjum typu humanistycznego w Instytucie Naukowym „Studium” w Krakowie. Uczestniczył w półrocznym Kursie Nauki Obywatelskiej, zorganizowanym staraniem Ministra Spraw Zagranicznych w Warszawie.
Działalność
Służba Ojczyźnie
Wybuch Powstania Wielkopolskiego nastąpił w latach, kiedy Jan Witkowski był jeszcze uczniem szkoły powszechnej. Już wtedy należał do Pierwszej Drużyny Harcerskiej im.Tadeusza Kościuszki w Witkowie. Szybko awansował – ze zwykłego skauta na zastępowego, później na drużynowego. W czasie trwania powstania wielkopolskiego prowadził wywiad, przewoził broń, patrolował posterunki „ Grenzchutz”. Podczas swojej służby w powstaniu udało mu się zdobyć dwa ręczne karabiny. Był najmłodszym powstańcem biorącym udział w walkach, który odznaczał się odwagą, energią i sprytem. Chęć służenia ojczyźnie spowodowała, że od 11.01.1919 r. rozpoczął służbę w Powiatowej Komendzie Wojskowej, w której pełnił funkcję kuriera do 15.01.1920 r. W 1920 r. jako ochotnik zaciągnął się do Armii Polskiej. W ramach odbywanej służby w okresie 1.04 –11.07.1920 był w Kompanii Gimnastyczno-Sportowej w Biedrusku. Następnie w okresie 12.07-15.07.1920 r. służbę odbywał w Kompanii Sztabowej Dok VII w Poznaniu, a w dniach 16.07-31.10.1920 w Centralnych Składach Artyleryjskich.
Po wyjściu z wojska w latach 1920-1927 pracował w Starostwie w Witkowie. Jako referent zajmował się tam opracowywaniem spraw obywatelskich, emigracyjnych, paszportowych, policyjnych i ubezpieczeń społecznych. W tym czasie udzielał się społecznie w harcerstwie oraz w Powiatowym Komitecie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego „Sokół’’. Dzięki jego staraniom powstało Witkowskie Towarzystwo Sportowe – „Klub Sportowy”, którego prezesem był do 21.10.1925 r. Cieszył się zaufaniem i szacunkiem miejscowych obywateli. W 1924 r. został powołany do prac w Powiatowym Kole do Badań Historii Powstania Wielkopolskiego, obejmując funkcję reportera.
Praca w Konsulacie II RP
28 maja 1926 r. poślubił Bożenę Konieczyńską. W marcu 1927 r. powiat witkowski uległ likwidacji i nastąpiły zmiany stanowisk w urzędzie. Jan Witkowski z wieloma pozytywnymi referencjami zdecydował się na wyjazd za granicę. 4.04.1927 r. udał się wraz z żoną do Lipska, gdzie w konsulacie II RP był pracownikiem kontraktowym. Tam objął stanowisko referenta emigracyjnego oraz referenta kultury i oświaty. W latach 1929- 1932 był słuchaczem ogólnokształceniowych zimowych wykładów wieczornych na Uniwersytecie w Lipsku z dziedziny prawa, nauk politycznych, ustrojowych i historii. Poza pracą w konsulacie w latach 1928- 1929 zajmował stanowisko zastępcy naczelnika Związku Sokolstwa Polskiego w Niemczech i kierował wychowaniem fizycznym i społeczno-obywatelskim młodzieży emigracyjnej do 1932 r. W Lipsku został korespondentem PAT. W 1933 r. zdawał relację z odbywającego się słynnego procesu o podpalenie Reichstagu. Tym samym przyczynił się do ujawnienia faszystowskiej prowokacji Goeringa, co miało decydujący wpływ na dalsze losy Witkowskiego.
25.07.1932 r. przyszedł na świat syn Zdzisław, a cztery lata później 7.04.1936 r. córka Krystyna. W 1936 r. rozpoczął 3-letnie studia na Akademii Prawa Administracyjnego w Lipsku. Spokojne i szczęśliwe życie państwa Witkowskich zmieniło się w przeddzień wybuchu II wojny światowej. 26.08.1939 r. Witkowski ewakuował swoją rodzinę do Witkowa (do domu rodzinnego Konieczyńskich), sam natomiast wrócił na placówkę. Wkrótce została ona rozwiązana, a jej pracownicy przeniesieni do konsulatu w Budapeszcie. Bożena Witkowska czyniła wiele starań, aby dowiedzieć się o losach męża i na nowo połączyć rodzinę. Do Budapesztu dotarła w styczniu 1940 r.
W nowym miejscu Witkowski szybko nawiązał znajomości. 30.01.1940 r.dołączył do kierownictwa działalności konspiracyjnej w podziemnej Armii Polskiej w Budapeszcie. Mimo wielu zagrożeń i rozwijaniu się siatki szpiegowskiej gestapo w Budapeszcie, Witkowski nie skorzystał z możliwości wyjazdu do Jugosławii. Z polecenia Goeringa 22.06.1940 r. został aresztowany podczas spaceru z córką.
Aresztowanie i śmierć
Początkowo przebywał w areszcie śledczym kontrwywiadu w koszarach im. Andersa Hadika, gdzie był przesłuchiwany i torturowany. 8.08.1940 został wydany gestapo i przewieziony do więzienia śledczego w Lipsku. W procesie, który odbywał się w Wiedniu w czerwcu 1941 r. skazano go na śmierć. Sam wygłosił mowę obronną powołując się na Konwencję Genewską i postanowienia w Hadze – Prawo Wojenne. 22.08.1942 Witkowski dowiedział się od referenta z więziennej policji państwowej o zmianie swojego wyroku. Był pełen nadziei, że wkrótce spotka się z bliskimi. Pod koniec 1942 r. został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie do pracy w kamieniołomach, gdzie 29.07.1943 r. w wieku 38 lat zmarł z powodu śmiertelnego zastrzyku.
Dalsze losy rodziny Witkowskich
Dzięki pomocy Węgierskiego Komitetu Opieki nad Uchodźcami, dyrektora Społecznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i osób prywatnych Bożena Witkowska wraz z dziećmi przebywała na Węgrzech do końca wojny. We wrześniu 1945 r. wróciła do Polski. Zamieszkała w Witkowie, gdzie zajmowała się sprzedażą artykułów papierniczych i księgarskich. Zdzisław Witkowski w wieku 23 lat zmarł z powodu zapalenia płuc. Córka Krystyna założyła rodzinę i wyjechała do Wrocławia, dokąd sprowadziła matkę. Z miłości i w hołdzie swojemu ojcu wydała jego grypsy i zapiski, które otrzymała od strażnika więziennego z Lipska i Buchenwaldu.
Odznaczenia
– Odznaczenia za działalności sportową i przysposobienie wojskowe.
– Dyplom Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu,
– Odznaka Pamiątkowa „Za Waleczność”,
– Krzyż Harcerski,
-Medal X-lecia Niepodległości
– Dyplom za oswobodzenie ziem wielkopolskich z niewoli pruskiej 1918/19
– Dyplom Pamiątkowy z racji 20-rocznicy Powstania I Drużyny Harcerskiej im. Tadeusza Kościuszki,
– Krzyż Niepodległości
Publikacje
Przez cały okres pobytu w niewoli Jan Witkowski pisał notatki i listy do swojej rodziny w formie grypsów, które następnie zostały wydane przez Krystynę Witkowską-Gądek w postaci dwóch publikacji książkowych pt. „Listy do B” oraz „Wszystko co kochałem…”
Znaczenie postaci
Jan Witkowski był osobą, którą ciężko doświadczył los. Mimo tego nigdy nie narzekał i starał się żyć jak najlepiej.Od najmłodszych lat służył ojczyźnie, najpierw jako harcerz, potem żołnierz i w końcu obowiązkowy pracownik i działacz społeczny.
Z notatek i listów, które pisał z więzienia, przemawia wielka troska o losy Polski, przyjaciół z Witkowa oraz miłość do najbliższych. Bardzo ważny był dla niego udział w wychowaniu dzieci. Dlatego kierując listy do syna Zdzisława przekazywał mu najważniejsze wartości, jakie cechują prawdziwego harcerza i Polaka. Godną uwagi cechą Jana Witkowskiego było także to, że angażował się całym sercem i był wierny swoim przekonaniom, narażając się na utratę szczęścia rodzinnego, a nawet życia.
