Powrót Encyklopedia Wielkopolan „Kto ojczyźnie służy, sam sobie służy”

Jan Zalewski

ur. 1873
zm. 01 grudnia 1928
Szkoła Podstawowa im. W. Broniewskiego w Wilczynie

Zdjęć: 6

Pochodzenie

Jan Zalewski urodził się w 1873 roku. Jego rodzicami byli Józef i Paulina Zalewscy (z domu Jemielita). Ojciec Jana urodził się 5 lipca 1839 roku w Modzelach Starych (Parafia Puchały, województwo podlaskie). Rodzice Jana wzięli ślub 21 listopada 1859 roku. Józef Zalewski brał udział w Powstaniu Styczniowym. Po upadku powstania chcąc uniknąć wywózki na Sybir uciekł wraz z rodziną do Wielkopolski.
Jan Zalewski był żonaty z Konstancją z Konięckich. Na podstawie aktu zgonu znajdującego się w Urzędzie Stanu Cywilnego w Wilczynie wynika, że żona zmarła przed nim i w ostatnich latach życia był wdowcem. Zmarł 1 grudnia 1928 roku w Wilczynie.

Edukacja

Jan Zalewski był z wykształcenia magistrem farmacji. Pracował w aptece w Wilczynie.

Etapy działalności


Dowództwo w Powstaniu Wielkopolskim

Jan Zalewski brał udział w Powstaniu Wielkopolskim. Był dowódcą oddziału Wilczyńskiego. Podczas swojej działalności aktywnie współpracował z dowódcami oddziału Wójcińskiego, położonego po drugiej stronie granicy, w Prusach. Na jednym z tajnych zebrań podjęto decyzję by rozbroić wójcińską placówkę Niemców. Na całą operację wybrano noc sylwestrową. Inicjatywę podjęli między innymi Kazimierz Taczanowski, Michał Puczyński oraz Starzecki z Wilczyna. W noc sylwestrową około północy dwie grupy dowodzone przez sierżantów Michała Puczyńskiego i Starzeckiego, pod wspólnym dowództwem Zalewskiego, okrążyły punkt graniczny oraz punkt celny w Wójcinie i zmusiły Niemców do poddania się. Zaskoczenie było tak wielkie, że Niemcy nie zdołali oddać ani jednego strzału. Po rozbrojeniu żołnierzy, wójcinianie sformowali samodzielny oddział powstańczy dowodzony przez porucznika Włodzimierza Watta-Skrzydlewskiego. W ręce powstańców z Wilczyna dostały się 4 ciężkie i dwa lekkie karabiny maszynowe, 70 karabinów ręcznych, 150 granatów i 27 000 sztuk amunicji. Następstwem tych działań było powiadomienie przez pokonanych żołnierzy dowództwo Grenzschutzu w Strzelnie, które wysłało rano 1 stycznia 1919 roku do Wójcina karną ekspedycję, która miała za zadanie stłumić „rebelię”. Po dotarciu do granicznych rogatek, naprzeciwko oddziału wyszedł porucznik Watta-Skrzydlewski. W wyniku negocjacji przekonał Niemców do powrotu do Strzelna. Nie odważyli się oni na przekroczenie granicy i szukanie odwetu w Wilczynie. Zniesienia Grenzschutzu w Wójcinie było pierwszym zbrojnym czynem w powiecie strzelińskim i wywarło duży moralny wpływ na dalszy tok wypadków w powiecie.

2 stycznia 1919 roku Jan Zalewski w późnych godzinach popołudniowych po krwawych walkach wraz z innymi żołnierzami wyzwolił Strzelno. Prawdopodobnie walczył pod dowództwem kpt. Pawła Cymsa, który dowodził akcją nazwaną „Marszem Cymsa na Kujawy”. Zakończyła się ona wyzwoleniem Trzemeszna, Mogilna, Strzelna i Inowrocławia w pierwszych dniach stycznia 1919 roku. O tych wydarzeniach opowiada w swoim dziele pt. ,,Zarys historii wojenne Pułków” Franciszek Nowicki:

,,O walkach w Strzelnie zostaje Wójcin zawiadomiony dnia 2 stycznia dopiero około godziny 17 i to wtedy, gdy centrala telefoniczna znajdowała się już w rękach polskich. Na zarządzony przez komendanta alarm stanęło 70 uzbrojonych mężczyzn gotowych do odmarszu. W pół godzinie nastąpił odjazd do Strzelna na czterech fornalkach. Wzruszający był moment, kiedy w mroku, przy świetle latarń przemówił do wyruszających ksiądz proboszcz Skrzypiński: „Idziemy tam gdzie nas woła obowiązek, gdzie nas woła Ojczyzna. Może nie wszyscy wrócimy do domu i dlatego mocą nadaną mi przez Chrystusa udzielam wszystkim rozwiązania ich grzechów. A jeśli który z nas trafi jeszcze dziś przed tron Boga, niech poprosi za nas wszystkich o zwycięstwo dla naszego oręża, o wolną Ojczyznę”. Wszyscy obecni pochylili głowy, aby ukryć łzami szklące oczy, jednak, choć niepokój targał niejedne piersi, żadna z żon i matek płaczem nie żegnała swego męża czy syna. A bohaterski kapłan pojechał wraz z powstańcami. Niestety trafiają już tylko na końcowe walki w Strzelnie. Część wójciniaków łączy się z oddziałami Cymsa, natomiast starsi, a mianowicie żonaci wraz ze swym dowódcą powracają po skończonej akcji do Wójcina, by okolicę zupełnie uprzątnąć od nieprzyjaciela.”


Znaczenie Postaci

Wybraliśmy postać Jana Zalewskiego ponieważ nie wszyscy mieszkańcy gminy słyszeli o tym, że na terenie Wilczyna mieszkał powstaniec wielkopolski, który był dowódcą pierwszego zrywu powstańczego w powiecie strzelińskim.W przekazach pisze się o nim,że był ulubieńcem młodzieży w Wilczynie. Jest to ostatni moment aby nazwisko Jana Zalewskiego zostało zapisane w pamięci. Upływający czas coraz bardziej utrudnia dotarcie do źródeł. Poza tym Jan Zalewski był synem powstańca styczniowego. Widać jak wartości wyniesione z domu rodzinnego wpływają na dalsze postępowanie w życiu dorosłym.

Kalendarium:

  • 1873 ― Narodziny bohatera
  • 1918 ― Udział w Powstaniu Wi...
  • 1918 ― Wyzwolenie Wójcina.
  • 1919 ― Wyzwolenie Strzelna
  • 1919 ― Wyzwolenie Inowrocław...
  • 1928 ― Śmierć bohatera

Cytaty:

  • „Kto ojczyźnie służy, s...”

Źródła:

  • 93 rocznica Powstania ...
  • Puchały, województwo p...
  • Wójcin w Powstaniu Wie...

Zobacz też: