Pochodzenie

W 1867 r. Józef Aleksander Laskowski objął posadę nauczyciela w Psarskiem, w małej miejscowości w okolicach Pniew, w powiecie szamotulskim. To właśnie tu 22.06.1872 roku urodził się mały Janek, jako szósty z jedenaściorga dzieci państwa Józefa Aleksandra Laskowskiego oraz Julii Klary Laskowskiej z domu Wilhelmi. Jeszcze przed urodzeniem został poświęcony Bogu, w późniejszym czasie został księdzem.

Ten, wokół, którego skupia się cała rodzina

Ksiądz Jan Laskowski był jednym z jedenaściorga rodzeństwa. Najstarszy z rodzeństwa Józef Kanut z zawodu nauczyciel, z zamiłowania pszczelarz, aktywny działacz Wielkoposkiego Związku Pszczelarzy. Hilary Mieczysław, dla rodziny „Miedzio” to drugi syn Julii Klary i Józefa Aleksandra, zmarł w wieku 27 lat w Rokosowie. Trzecim synem był Krescenty Stanisłw Laskowski, który przeżywszy siedemnaście dni zmarł 02.05.1867 roku w Psarskiem. Czwarty syn to Augustyn Hieronim, który był kupcem. Piąty syn – Gabriel Leon Laskowski z zawodu agronom, człowiek solidny i obowiązkowy. Pierwszą córką Julii i Józefa była Paulina Emilia, która zmarła na tyfus w wieku lat 8, w 1882 roku w Rokosowie. Jedyną dziewczynką wśród chłopców została Stanisława Helena, zwana Helą. Bóg widzi – czas ucieka, śmierć goni – wieczność czeka – motto z tabliczki znajdującej się stale na biurku Adama Nikodema, jednego z braci. Młodszy brat ks. Laskowskiego Stanisław Jan zginął w wieku 25 lat w wypadku kolejowym. 29.07.1885 roku urodził się kolejny z braci – Julian Wacław. Ukończył uniwersytet w Lipsku, był utalentowanym poliglotą.

Dzieciństwo

Lata 1872-1884 to okres germanizacji szkół polskich. Józef Aleksander Laskowski po objęciu szkoły w Psarskiem dostał nakaz zaprzestania nauczania języka polskiego wraz z gramatyką, również religia miała być nauczana w języku niemieckim. Ojciec małego Janka, mając pełną świadomość tego, na co naraża swoją rodzinę, nie podporządkował się poleceniu nauczania religii w języku innym niż ojczysty. W skróconym postępowaniu dyscyplinarnym w 1874 roku został usunięty ze szkoły w Psarskiem. Rodzice mimo trudnej sytuacji utwierdzali dzieci, że takie postępowanie jest słuszne, lepiej cierpieć niedostatek niż stracić godność i dumę narodową. Rodzina postępowała w myśl zasady: „Lepiej być niż mieć”. W tym trudnym czasie pomocną dłoń do rodziny Laskowskich wyciągnął książę Adam Czartoryski, angażując Józefa Laskowskiego, jako prywatnego nauczyciela i wychowawcy swoich synów. Dwuletni Janek wraz z rodziną w 1874 roku przeniósł się do Rokosowa – majątku księcia Adama Czartoryskiego.

Edukacja

W Rokosowie Janek uczęszczał do szkoły elementarnej. W 1882 roku dziesięcioletni Janek trafił do Collegium Marianum w Pelplinie. W 1889 roku zaczął uczęszczać do Królewskiego Gimnazjum w Krotoszynie, gdzie w 1892 roku otrzymał świadectwo dojrzałości. Kolejnym etapem edukacji było Seminarium Duchowne w Poznaniu. Ostatni rok nauki spędził w Gnieźnie. Święcenia kapłańskie otrzymał 5 lutego 1896 roku z rąk arcybiskupa Floriana Stablewskiego, który wcześniej był proboszczem wrzesińskiej fary.

Posługa kapłańska

Początki posługi kapłańskiej – Wieleń (20.02.1896 – 18.02.1898)

Pierwszą posługę kapłańską ksiądz Jan Laskowski rozpoczął w Wieluniu nad Notecią, gdzie z dniem 1.04.1896 roku otrzymał posadę wikariusza. To właśnie w Wieluniu młody ksiądz uświadomił sobie, jak wiele spośród polskich dzieci nie zna języka ojczystego. Jako główny cel postawił sobie nauczanie języka narodowego i walkę z wynarodowieniem. Kazania wygłaszał w zabronionym języku polskim. W lutym 1898 roku ksiądz został karnie przeniesiony na placówkę do Wrześni.

Młody wrzesiński wikariusz – Września (19.02.1898 – 14.01.1902)

We Wrześni młody ksiądz nawiązał dobre kontakty z proboszczem Mieczysławem Łabędzkim. Z ogromnym zapałem przystąpił do pracy duszpasterskiej. Ksiądz Jan Laskowski organizował lekcje śpiewu, założył chór parafialny oraz młodzieżowy. Organizował patriotyczne przedstawienia. Część mieszkania przeznaczył na bibliotekę oraz na miejsce spotkań na wieczornicach, na naukę języka polskiego dla dzieci polskich i niemieckich.

W dniu 4 marca 1901 roku do szkoły we Wrześni dotarło zarządzenie oświatowych władz pruskich o nauczaniu od nowego roku szkolnego (rok szkolny rozpoczynał się 1 kwietnia) religii w języku niemieckim. Dzieci wychowane w duchu polskim, dodatkowo wsparte naukami księdza Jana Laskowskiego, gdy nadeszły katechizmy, odmówiły ich przyjęcia lub po konsultacjach z rodzicami oddały je następnego dnia. Uczennica Bronisława Śmidowiczówna, oddając nauczycielowi niemiecki katechizm, trzymała go przez fartuszek, aby nie splamić sobie rąk. W celu podniesienia autorytetu szkoły pruskiej i przełamania nieposłuszeństwa dzieci zaczęto stosować różnorodne kary i przemoc fizyczną. Uczniów zamykano w areszcie lub stosowano chłostę. Jedynym nauczycielem, który wspierał dzieci był Bronisław Gardo. W przekonaniach umacniał je ksiądz Jan Laskowski.

Dnia 20 maja, podczas wizyty powiatowego inspektora szkolnego dr Augusta Wintera, wszystkie dzieci odmówiły odpowiadania w języku niemiecki. Zastosowano zbiorową chłostę. Bezpośrednią reakcją na te zajścia był „List otwarty do Panów Nauczycieli do rąk Wielmożnego Pana Koralewskiego”. Pointą tego listu jest stwierdzenie, że skuteczna może być nauka religii nauczana jedynie w języku ojczystym. August Winter wysłał do Rejencji Poznańskiej raport, w którym odnotował: „Pozwolę jeszcze sobie wyrazić przypuszczenie, że duszą całej agitacji jest tutejszy ksiądz wikary Laskowski… Proszę o ile możliwości o spowodowanie usunięcia go z Wrześni, gdyż według opinii wszystkich zainteresowanych, spokój, pokój nie rychlej się nastaną, dopóki on Wrześni nie opuści…” Ksiądz Jan Laskowski za swoją działalność został postawiony, jako świadek i obrońca oskarżonych dzieci wrzesińskich przed II Izbą Karną Królewskiego Sądu Ziemskiego w Gnieźnie. Sąd ten orzekł, że znaczna wina spada na księdza wikarego i zażądał usunięcia z Wrześni. Ksiądz Jan Laskowski, bez pożegnania z parafianami, musiał opuścić Wrześnię. Za namową księcia Witolda Czartoryskiego, który argumentował, że „potrzebuje dobrego, gorliwego pasterza, ponieważ ludność Konarzewa jest zaniedbana” arcybiskup Florian Stablewski przeniósł księdza Jana Laskowskiego do Konarzewa.

Posługa w Konarzewie (15.01.1902 – 17.10.1939)

Kościół parafialny w Konarzewie datuje się na XII/XIII wiek. Fundatorem świątyni był szlachetny ród Drogosławców z Dąbrowy i Palędzia. Do końca wieku XVI był to kościół drewniany pod wezwaniem św. Marcina Biskupa i św. Piotra w Okowach. Po przejęciu własności Konarzewa przez rodzinę Ostaszewskich, na przełomie XVI i XVII wieku, dzięki staraniom Piotra Ostaszewskiego, powstał nowy kościół z wypalanej cegły w stylu późnogotyckim. Konsekracji dokonano w 1636 roku.

Ksiądz Jan Laskowski w dniu 15.01.1902 roku przybył do Konarzewa. Objąwszy probostwo konarzewskie (władze pruskie nigdy nie uznały księdza za prawowitego proboszcza i tytułowano go „Herr Vicar za Konarzewo”), przystąpił pełen zapału i oddania do gorliwej posługi. Z inicjatywy księdza Jana Laskowskiego konarzewscy parafianie wielokrotnie współuczestniczyli w renowacji i upiększaniu kościoła (remont organów, kilkukrotne malowanie, ufundowanie nowych dzwonów, zmiana pokrycia dachu i wieży).

Ksiądz Jan Laskowski, organizował od nowa lub reaktywował zrzeszenia i organizacje, których praca na terenie parafii osłabła lub wygasła. Jest twórcą Stowarzyszenia Polskich Dziewcząt Katolickich. W czasach jego posługi kapłańskiej w Konarzewie pod jego wodzą działały: Koło Rolnicze, Koło Włościanek, Stowarzyszenie Młodych Polek, Katolickie Towarzystwo Robotników, Teatr Młodzieżowy, Biblioteka.

Okres I wojny światowej i Powstania Wielkopolskiego

Wybuch I wojny światowej zgromadził konarzewskich parafian wokół ich proboszcza. Przemawiał do zgromadzonych, odpierał kłamstwa, wyjaśniał sytuacje, wskazując ręką na kościół mówił: „Tam należy szukać natchnienia, ukojenia i pomocy„. Mimo iż wieś ponosiła różnorodne daniny, ksiądz Jan zorganizował wśród parafian zbiórkę. Przez pośrednictwo Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w 1917 roku wysłano zebrane pieniądze na Kresy Wschodnie.

Z inicjatywy księdza Pierwszą Komunię Świętą przełożona na 7 października. W święto Matki Bożej, na cześć Patronki dziewczynki były ubrane w błękitne wełniane sukienki i czarne, wysokie sznurowane buty. Strój ten mógł być noszony całą zimę, w przeciwieństwie do białych komunijnych sukienek, które stanowiły duży, jednorazowy wydatek. Ksiądz wspierał swoich parafian na różnorodne sposoby – szukał sponsorów, zbiórki sąsiedzkie, był autorem inicjatyw.

W 1918 roku ksiądz Jan Laskowski zorganizował Miejscowy Komitet Obywatelski. W skład komitetu weszli: ksiądz Jan Laskowski, por. Andrzej Kopa, Franciszek Hendrykowski, Andrzej Styperek i Antoni Heine. Szkołę w Konarzewie przekształcono na 3 miesiące w koszary dla powstańców. Ksiądz Jan Laskowski nawiązał współpracę z Polskim Czerwonym Krzyżem oraz utrzymywał stały kontakt z Komisariatem Naczelnej Rady Ludowej. 5 stycznia 1919 roku po zaprzysiężeniu powstańców z obwodu konarzewskiego i dopiewskiego, przed pałacem, według projektu księdza Laskowskiego, zbudowano ołtarz polowy. Przy ołtarzu zgromadziło się 516 powstańców i ludność Konarzewa. Ksiądz Jan Laskowski, przy asyście dwóch powstańców, odprawił mszę świętą. Wspólne odśpiewanie „Boże coś Polskę”, czy „Roty” rozgrzało serca i podniosło parafian na duchu. Wsparcie parafii dla powstania miało również charakter materialny. Ksiądz Proboszcz zorganizował pomoc dla walczących, wysyłając dwa wagony żywności i jeden wagon siana.

Parafianie, wspierani przez księdza Jana Laskowskiego, aktywnie angażowali się w zwycięski czyn zbrojny w historii naszego narodu.

Wolna Polska

W czasach wolnej Polski ksiądz Proboszcz napotkał na swojej drodze kolejne wyzwania. Komunistyczny dziennikarz w artykule „Ksiądz oszczerca” napisał o księdzu: „znany już od dłuższego czasu zagorzały przeciwnik Narodowej Partii Robotniczej”.

Formalnie dopiero wolna Polska umożliwiła kardynałowi Edmundowi Dalborowi wydanie dekretu nadającego księdzu Janowi funkcje i uprawnienia proboszcza. Stało się to 22 kwietnia 1920 roku. W listopadzie tego samego roku ksiądz Jan Laskowski otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.

W czasie I wojny światowej Niemcy zabrali z kościoła dzwony. Nowe ufundował książę Michał Czartoryski. Uroczystość konsekracji odbyła się w 1927 roku. Brakujące w organach piszczałki przed uroczystością konsekracji ksiądz Jan Laskowski zakupił za własne pieniądze. Ufundował również dywan do prezbiterium, sfinansował odnowienie i nastrojenie organów.

Kres życia

Ksiądz Jan Laskowski zachorował na serce. Zasłabł odprawiając nieszpory, drugi raz, gdy chodził po kolędzie, kolejny raz, gdy odmawiał brewiarz. Doktor Kazimierz Biały stwierdził, że proboszcz jest bardzo chory i można spodziewać się najgorszego. Ksiądz Jan Laskowski zmarł na atak serca 17 października 1939 roku, po przeprowadzonej inspekcji na plebani. Z olejami świętymi do księdza Jana przyjechał ksiądz proboszcz Czesław Sibilski z Dopiewa.

Grób księdza Jana Laskowskiego znajduje się na cmentarzu w Konarzewie.

Nauczanie religii w języku polskim

Jedną z najważniejszych życiowych decyzji księdza Jana Laskowskiego było sprzeciwienie się nakazowi zaborców Niemieckich nauczania religii w języku niemieckim. Kolejny raz nauczanie religii w języku ojczystym odegrało tak dużą rolę w jego życiu. Wraz z grupką dzieci strajkował w Szkole Podstawowej we Wrześni. Siła i determinacja księdza Laskowskiego, jego postawa patriotycznego wikariusza dla wielu była wzorem w obronie ostatniego azylu mowy ojczystej.

Znaczenie postaci

Ksiądz Jan Laskowski to postać, która pozostawiła ślad w historii Wielkopolski. „Jego duszpasterska posługa splotła się z wielkim patriotyzmem i narodowym wysiłkiem obrony tego, co polskie.”

Już, jako młody gimnazjalista ksiądz Jan Laskowski był po raz pierwszy świadkiem strajku szkolnego będącego formą walki o polskość. Najwyższe wartości moralne i narodowe, którymi nasiąkał od najmłodszych lat były fundamentem zaangażowania i prawości całego jego życia. Siła i determinacja, z jaką angażował się ksiądz Jan Laskowski w każdą najmniejszą sprawę, była tak ogromna i porażająca, że porywał serca ludzi, którzy go wspierali we wszelkich działaniach.

Obecnie w budynku dawnej szkoły pruskiej we Wrześni, gdzie w 1901 roku doszło do strajku znajduje się muzeum regionalne, które powstało w 1966 roku. Można tam zobaczyć izbę szkolna z czasów strajku oraz ekspozycje ilustrującą historię zmagań narodu polskiego z pruską akcją germanizacyjną. W 1981 roku z przodu budynku odsłonięto tablicę poświęconą księdzu Janowi Laskowskiemu. Fragment napisu: „Duchowy przewódca strajku dzieci wrzesińskich w 1901 r., niestrudzony obrońca polskości w walce z pruskim zaborcą”.

100-lecie wydarzeń wrzesińskich (130-tą rocznicę narodzin księdza Jana Laskowskiego), 22.06.2002r. upamiętniono w Psarskiem postawieniem pamiątkowego głazu przy kościele Parafii Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej. Na głazie wyryto napis: „Pamięci ks. Jana Laskowskiego 1872-1939, kapłana, patrioty, organizatora strajku dzieci wrzesińskich w 1901r. Urodzonego w Psarskiem w rodzinie nauczyciela, który w 1874r. został usunięty z tutejszej szkoły za nauczanie dzieci w języku polskim 2002r.”

Z okazji 100. rocznicy strajku wrzesińskiego parafianie konarzewscy ku czci duszpasterza ufundowali pamiątkowy obelisk w formie głazu. Obecnie, z okazji 75. rocznicy śmierci ks. Jana Laskowskiego Parafia przygotowała nowy nagrobek Poświęcenia 1 września 2014r., w 75. rocznicę wybuchu II wojny światowej, dokonał ksiądz arcybiskup Stanisław Gądecki, Metropolita Poznański i Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski.

W gminie Dopiewo, znajdują się dwie ulice noszące imię wybitnego duszpasterza: w prężnie rozwijających się Gołuska oraz w Konarzewi. Nowi mieszkańcy gminy będą mieli okazję poznać wraz z patronem ulicy część historii naszej gminy.

Cześć Jego pamięci.

Źródła

Dzięki uprzejmości proboszcza parafii konarzewskiej księdza Krzysztofa Różańskiego: źródło1, źródło2.