Powrót Encyklopedia Wielkopolan „Przeszła przez życie niosąc dobro i życzliwość.”

Maria Sznajder

ur. 26 stycznia 1905
zm.
Szkoła Podstawowa im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ciążeniu

Zdjęć: 15

Pochodzenie

Maria Sznajder zd. Kukulska
Urodziła się w 26 stycznia 1905 roku w Lądku w rodzinie Kukulskich, zamieszkałej w Lądku od niemal dwóch stuleci. Zmarła 9 lutego 1986 roku. Ojciec Mikołaj Kukulski (1860-1927) był mistrzem stolarskim, mama Urszula Szmigielska (1865-1952) prowadziła gospodarstwo domowe, bardzo zabiegała o wykształcenie Marii. Z szóstki rodzeństwa przeżyła dwójka: Maria i starszy o 14 lat brat Feliks (1891-1966).

Dzieciństwo

Dzieciństwo pani Marii przypada na czas zaborów i wybuchu I wojny światowej. Maria miała kilka koleżanek, ale najbardziej była zżyta z kuzynką Celinką Orchowską i z Ewą Jarecką – żydówką. Dziewczynki bawiły się często w sklep, gdzie kawę zastępowała mielona cegła, piasek naśladował cukier, a pieniądz zaklepywało się na dłoni. Miały szmaciane lalki i tylko jedna z nich pełniła wyjątkową rolę dzięki porcelanowej głowie. Pomysłowość pozwalała im tworzyć własne lalki i zabawy. Maria była dzieckiem inteligentnym, ciekawym świata. Wcześnie rozpoczęła edukację.

Małżeństwo i dzieci

W wieku 27 lat, 14 sierpnia 1932 roku po 10 latach znajomości wstąpiła w związek małżeński z Włodzimierzem Sznajdrem oficerem wojska polskiego, nauczycielem, artystą malarzem. Miała trójkę dzieci: Jana, Andrzeja i Wandę. Była troskliwą i wyrozumiałą matką. Została babcią czwórki wnucząt. Większość swojego życia spędziła w Lądku, skąd w roku 1975 przeprowadziła się do Konina, gdzie mieszkała aż do śmierci w 1986 r. Spoczywa na cmentarzu w Koninie.

Edukacja

Edukację rozpoczęła w wieku 6-7 lat w klasie wstępnej, jednak po kilkudniowej nauce zachorowała i rozpoczęła naukę w domu. Uczył ją brat Feliks. Następnie do rozpoczęcia pierwszej wojny chodziła do ochronki, w której uczyła ją ulubiona pani Stawicka. W czasie pierwszej wojny miała lekcje prywatne, najpierw z kuzynką Janką Goderską, a następnie w szkółce pani Ludkiewiczowej w Dolanach. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku w wieku 14 lat wyjechała do Łodzi, gdzie zamieszkała u Ludkiewiczów i przygotowywała się do III klasy gimnazjum. Po roku wróciła do Lądku i w 1920 roku podjęła naukę w Gimnazjum Żeńskim im. Królowej Jadwigi w Koninie. Zamieszkała na stancji, w tym czasie często nie dojadała i aby zarobić pieniądze udzielała korepetycji młodszym koleżankom. W gimnazjum brała udział w każdej akademii organizowanej w szkole z okazji rożnych uroczystości i świąt narodowych. Niezapomnianą była jej rola w spektaklu „Balladyna” Juliusza Słowackiego, gdzie grała Alinę. Miano Aliny na długo przylgnęło do niej w szkole. Zamiłowanie do sztuki pozostało w niej na zawsze. Edukację w gimnazjum zakończyła szóstą klasą w 1924 roku. W tym samym roku ukończyła kurs pedagogiczny z praktyką w konińskiej szkole, po którym stała się pełnowartościową nauczycielką.
W czasie nauki w gimnazjum wstąpiła do harcerstwa.

Praca zawodowa

Maria Sznajder całe życie zawodowe związana była z oświatą.

Okres międzywojenny

Lata 1924 -1928 – kierownik jednoklasowej szkoły powszechnej w Lucynowie w powiecie Słupeckim. Organizowała tę szkołę od podstaw, w tym pierwszą bibliotekę i sklepik uczniowski.

Lata 1928 -1933 – nauczycielka w trzyklasowej Szkole Powszechnej w Lądzie. Prowadziła też bibliotekę i spółdzielczy sklepik uczniowski.

Lata 1933 -1939 – nauczycielka w pięcioklasowej Szkole Powszechnej w Lądku, gdzie również pracowała w bibliotece i w spółdzielczym sklepiku uczniowskim.

II wojna światowa

W 1939 roku przez 3 miesiące pracowała w szkole zorganizowanej dla dzieci polskich przez władze niemieckie w Lądku.

Po zamknięciu szkoły przez Niemców prowadziła tajne nauczanie do czasu odzyskania wolności. (Dokumenty tej pracy są w Zarządzie Głównym ZNP- Biuro Historii w Warszawie).

Okres powojenny

W marcu1945 roku zorganizowała szkołę w Lądku, dokonując podziału uczniów w/g ich umiejętności i przydziału do odpowiednich klas.

W latach 1945 -1967 (do czasu przejścia na emeryturę) była nauczycielką w Szkole Podstawowej w Lądku. Ponadto w tym okresie pracowała w bibliotece szkolnej, organizowała konkursy czytelnicze, wystawy oraz różne artystyczne imprezy dla dzieci i szerszego ogółu społeczeństwa. Zorganizowała szkolną kasę oszczędności.

Praca społeczna

Maria Sznajder pracowała intensywnie nad zlikwidowaniem analfabetyzmu zarówno w okresie międzywojennym, jak po II wojnie światowej. Organizowała konkursy dobrego czytania i wieczory dyskusyjne dla młodzieży pozaszkolnej i dorosłych. W świetlicy młodzieżowej urządzała zabawy połączone z kultywowaniem tradycji, świąt religijnych i narodowych.

Angażowała się również w życie kulturalne Lądku oraz miejscowości, w których pracowała. W organizowanych przez nią imprezach brały udział dzieci szkolne, młodzież pozaszkolna i dorośli. Wiele pracy wymagało zorganizowanie amatorskiego przedstawienia. W przygotowywanie inscenizacji angażowała się niemal cała społeczność Lądku i rodzina pani Sznajder. Mąż Włodzimierz robił dekoracje i akcesoria do przedstawień, pochodów, rewii. W latach 1933-1939 wystawiono między innymi: „Żywot Św. Genowefy”, „Latarnika”, „Rewię”, z którymi to przedstawieniami wyjeżdżano do sąsiednich miejscowości.

Swoimi działaniami kształtowała patriotyzm i umiłowanie lokalnych tradycji. Wielu uzdolnionych młodych ludzi, których nauczała, znalazło się w miejscowym kole Związku Strzeleckiego i w Straży Pożarnej.

Maria Sznajder działała w różnych organizacjach. W latach:

1950 -1975 – była honorowym członkiem Ochotniczej Straży Pożarnej w Lądku,

1958 -1975 – członkiem koła Gospodyń Wiejskich w Lądku,

1964 -1975 – działała w PTTK jako społeczny opiekun zabytków (kościół w Lądku i wykopaliska w Lądzie),

Była wieloletnim członkiem komisji rewizyjnej przy Zarządzie Związku Emerytów ZNP w Koninie oraz kronikarzem Zrzeszenia Absolwentów Szkół w Koninie.

Tajne nauczanie

W trudnych, okupacyjnych dniach Maria Sznajder z narażeniem życia swojego i swoich najbliższych prowadziła w Lądku tajne nauczanie. Miłość do dzieci, a także usilne prośby rodziców spowodowały, że zorganizowała małą, tajną szkółkę licząca łącznie 18-20 dzieci. Żeby spełnić wymogi konspiracji, w jednej grupie uczyło się dwoje – troje dzieci. Dzieci zbierały się w mieszkaniu pani Sznajder. Przed południem młodsi, po południu starsi. Zakres nauki wahał się do II do V klasy (kilku najstarszych przerabiało klasę szóstą). W ciągu dnia poświęcała na naukę 5 – 6 godzin. Lekcje przeważnie dotyczyły omówienia głównego tematu, objaśnienia kolejnego materiału i wskazówek, jak trzeba pracować nad tym materiałem u siebie w domu. W związku z koniecznością zachowania wszelkich środków ostrożności, dzieci przychodziły pod pozorem zabawy z synem Januszkiem. W czasie lekcji na stole zawsze rozłożone były jakieś niemieckie książki, gry, kredki, materiały do szycia, aby w wypadku wizyty Niemców lub kolaborujących z Niemcami rodaków móc ukryć właściwy powód obecności dzieci. Podczas zajęć kształtowała patriotyzm, między innymi po przez naukę wierszy o miłości ojczyzny, pieśni patriotycznych, czy czytanie fragmentów polskiej historii. To było trudne i ryzykowne zadanie, ale wielu dziś sędziwych ludzi zawdzięcza jej swoje wykształcenie i sukcesy życiowe.

Twórczość

Pani Sznajder spisała legendy, ludowe wierzenia w zbiorze „Lądkowskie opowiadania” wydane pośmiertnie (Konin 1993 r.).
Napisała w formie pamiętnika swoje wspomnienia pt. „Mój świat” (niestety nie zostały wydane). Pisała artykuły do „Przeglądu Konińskiego” (13.01.1985 – pt. „Listopad 1918” o historii Polskiej Organizacji Wojskowej działającej na terenie Lądku).
W swoich utworach poruszała tematykę regionalną. Pragnęła, by czytelnik lepiej poznał przeszłość i historię kraju oraz zwyczaje regionu.

Wyróżnienia

Za osiągnięcia pedagogiczne oraz związkowe została uhonorowana i wyróżniona – Medalem Komisji Edukacji Narodowej za zasługi w długoletniej pracy pedagogicznej.

Znaczenie postaci

Maria Sznajder walczyła z analfabetyzmem i konsolidowała społeczność wokół szkoły, wpływając w ten sposób na kulturalny rozwój mieszkańców Lądku i okolic. Bezinteresownie z narażeniem życia prowadziła tajne nauczanie. Zaskarbiła sobie wdzięczną pamięć w gronie swoich uczniów, z których wielu sięga obecnie 85-tego roku życia. Na uznanie zasługuje również jej praca w okresie powojennym. W pamięci mieszkańców Lądku zapisała się jako osoba o dużym autorytecie. Stanowi część historii szkoły i miejscowości. Jest niewątpliwie osobą godną naśladowania, może stanowić wzór postawy moralnej i patriotycznej.



Cytaty:

  • „Przytoczę anegdotę, kt...”
  • „Przeszła przez życie n...”

Źródła:

  • „Mój świat. Z pa...
  • Archiwum rodzinne Jana...
  • Wywiad z Wandą, Janem ...
  • Wywiad z uczniem Marii...

Zobacz też: