POCHODZENIE

Stanisław Sztuba urodził się 4 grudnia 1916 r. we wsi Zakrzewek. Wieś ta zlokalizowana była na obszarze ówczesnej gminy Boguszyce, powiat nieszawski, w województwie pomorskim. Obecnie Zakrzewek znajduje się w granicach administracyjnych gminy Wierzbinek, powiecie konińskim, województwie wielkopolskim.

WYGLĄD

Wysoki mężczyzna – 183 cm wzrostu, 66 kg wagi, włosy blond, oczy niebieskie, twarz owalna.

LATA MŁODZIEŃCZE I NAUKA

Był synem gospodarza rolnego Franciszka Sztuby oraz Weroniki z domu Kordylewicz. Chrztu, który odbył się w Parafii św. Mikołaja w Sadlnie w dniu 10 grudnia 1916 r. udzielił mu ks. Józef Pełczyński. Rodzicami chrzestnymi zostali Józef Augustyniak gospodarz z Zakrzewka oraz Anna Paczkowska z Lichenia, pierwsza znana nauczycielka z Zakrzewka.

Miał dwóch braci: Leona (ur. 1909 r. – zm. 1970 r.) i Mikołaja (rolnik zam. w Zakrzewku, ur. 1914 r. – zm. 1984 r.) oraz dwie siostry Salomeę (ur. 1911 r. – zm. 2002 r., żona weterynarza z Sadlna) i Helenę (ur. 1919 r. – zm. 2010 r., w okresie od 20 stycznia 1945 r. do 17 marca 1945 r. pracowała w szkole w Zakrzewku w charakterze nauczyciela, następnie prowadziła gospodarstwo rolne w Helenowie).

Ojciec jego pełnił trzykrotnie funkcję wójta gminy Boguszyce w latach 1926 r. – 1928 r., 1929 r. – 1933 r. oraz 1934 r. – 1938 r. Posiadał wykształcenie elementarne i był sympatykiem Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem Józefa Piłsudskiego (BBWR). (Źródło: „Wierzbinek. Portret Gminy” Jarosław Kołtuniak, Włocławek – Wierzbinek 2011, s. 95)

W latach 1905-1914 w domu rodzinnym Sztubów znajdowała się ochronka – szkółka (w domu Szymona Sztuby, dziadka Stanisława). Od 1925 r. w Zakrzewku mieściła się szkoła początkowa się rozmieszczona w chatach chłopskich, mi. in. w domu rodzinnym Stanisława Sztuby, gdzie uczyły się klasy I i II. (http://www.spzakrzewek.pl/historia-szkoly)

Na początku 1927 r. ojciec Stanisława wszedł w skład komitetu budowy szkoły w Zakrzewku. Komitet ten w dużym stopniu przyczynił się do tego, iż jesienią 1928 r. zakończono budowę nowego gmachu szkoły, a od 6 grudnia tegoż roku rozpoczęto w niej naukę. Przez wiele lat Franciszek Sztuba sprawował funkcję opiekuna szkoły (do II wojny światowej i również po jej zakończeniu). (http://www.spzakrzewek.pl/historia-szkoly)

Stanisław początkowo pobierał naukę w szkole początkowej rozmieszczonej w chatach chłopskich. W latach 1929-1933 uczył się w Publicznej Szkole Powszechnej w Zakrzewku, której kierownikiem wówczas był Klemens Boruszewski.

W roku szkolnym 1932/33 Stanisław Sztuba ukończył wraz z bratem Mikołajem naukę w szkole w Zakrzewku, otrzymując, w dniu 17 czerwca 1933 r., świadectwo ukończenia klasy siódmej (był dobrym uczniem; źródło: oryginalne świadectwo ukończenia szkoły), a zarazem ukończenia szkoły. (źródło: Kronika Szkoły Podstawowej w Zakrzewku).

Następnie rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum Mechanicznym we Włocławku, które ukończył w 1938 r. uzyskując zawód – tokarz mechanik. (Źródło: dokumentacja wojskowa). W międzyczasie podjął pracę u stryja Wojciecha Kordylewicza w charakterze mechanika. Naprawiał przede wszystkim rowery, a czasem nawet samochody. (Źródło: rozmowa z rodziną)

SŁUŻBA WOJSKOWA

Został powołany do wojska 8 września 1938 r. W dniu 15 grudnia 1938 r. zaprzysiężono go na stopień szeregowego. Służył do 17 września 1939 r. w 4 Plutonie Lotniczym Eskadry 41 Liniowej, który na czas kampanii wrześniowej był włączony w Armię Modlin (powołana na okres ataku niemieckiego na Polskę wiosną 1939 r.).

W okresie od 1 stycznia 1939 r. do 15 kwietnia 1939 r. przeszedł przeszkolenie w S.O.S. Toruń, a od 15 kwietnia 1939 r. do 30 lipca 1939 r. uczył się w Szkole Podoficerów w Toruniu.

Po klęsce podczas Kampanii Wrześniowej 1939 r. na rozkaz, prawdopodobnie przez Rumunię, ewakuował się do Francji i od 9 marca 1940 r. przebywał na terenie bazy lotniczej C.W.L. Lyon Bron Park, która była Ośrodkiem Szkolenia Lotnictwa Polskiego, gdzie prawdopodobnie przeszedł szkolenia związane z budową samolotów.

Następnie został przerzucony do Wielkiej Brytanii, gdzie 17 lipca 1940 r. wcielono go w szeregi OLP Glasgow (nr służbowy 792539), a następnie przeniesiono do 37 M.V. Padgate w dniu 14 października 1940 r. 6 listopada 1941 r. awansuje do stopnia angielskiego „LAC” – Leading Aircraftman (co było równoznaczne z posiadaniem polskiego stopnia kaprala). 29 grudnia 1941 r. trafił do 301 Dyon Bomber (301 Dywizjon Bombowy „Ziemi Pomorskiej”), służąc w ten sposób w Royal Air Force RAF, jako pomocnik mechanika.

W dniu 1 stycznia 1942 r. awansował w polskich szeregach wojskowych z szeregowca na stopień starszego szeregowca. Niestety 14 stycznia 1942 r. doszło do wypadku. st. szer. Stanisław Sztuba podczas pracy „przy kole samolotu, na skutek wybuchu dętki wyrzucony został w powietrze (w hangarze)” (źródło: wojskowa karta osobowa Stanisława Sztuby) i na skutek odniesionych obrażeń umiera.

Pochowany został na cmentarzu w Newark-on-Trent (306/M) hr. Nottinghamshire w Wielkiej Brytanii. Cmentarz ten już w okresie wojny otrzymał miano Cmentarza Lotników Polskich (Źródło: http://listakrzystka.pl/?p=286980). Na cmentarzu tym znajduje się wiele krzyży nagrobkowych takich żołnierzy jak Stanisław Sztuba. Dla upamiętnienia wszystkich postawiono w jego centralnym punkcie duży krzyż, którego uroczystość poświęcenia miała miejsce 15 lipca 1941 r. Na krzyżu umieszczono tablicę z cytatem z Pisma Świętego: „Toczyłem dobry bój, zawodu dokonałem, wiary dochował”, a poniżej napis „Za wolność”. Odsłaniającym był Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski. Na cmentarzu znajdują się groby m.im. wszystkim lotników i mechaników z jednostki bombowej 301 Dywizjon „Ziemi Pomorskiej”.(Źródło: http://www.polishairforce.pl/_cmnewark.html)

ZNACZENIE POSTACI

Literatura poświęca wiele miejsca na opis działań polskich lotników myśliwców, zapominając często o cichych bohaterach ich osiągnięć, którzy w cieniu hangarów, na lotniskach w Wielkiej Brytanii pracowali na ich sukcesy. To mechanicy – „szare korzenie bujnych kwiatów”, jak określił ich Arkady Fiedler – sprawiali, że piloci mieli możliwość codziennie startować do boju na naprawianych przez nich samolotach, co wiązało się często z nadludzkim wysiłkiem. Mechanicy tacy jak st. szer. LAC Stanisław Sztuba przyczyniali się do przywracania sprawności maszynom, które ostrzelane i uszkodzone następnego dnia były gotowe do walki. Praca mechaników polegała na „ciągłym czuwaniu i gotowości natychmiastowej od świtu do nocy”. Należy pamiętać, iż Bitwa o Anglię przewartościowała znaczenie służb technicznych i postawiła zaplecze na równi, a niekiedy nawet przed jednostkami frontowymi.