Pochodzenie

Stanisław Rogacz urodził się 2 maja 1896 roku w Zębowie, w powiecie nowotomyskim. Jego rodzicami byli Jan i Michalina z domu Rybakowska. Miał starszego brata Ludwika, który walczył w powstaniu wielkopolskim.

Dzieciństwo i młodość

W latach 1905-1910 uczęszczał do 7-klasowej Szkoły Ludowej w Zębowie. Do roku 1912 mieszkał z rodzicami, pomagając im w gospodarstwie rolnym. W marcu 1913 roku wyjechał do swojego brata do miejscowości Katenberg w Nadrenii. Tam pracował w górnictwie oraz uczył się w wieczorowej szkole handlowej. 20 sierpnia 1914 roku powrócił do Zębowa.

Etapy działalności

I wojna światowa

25 sierpnia 1914 roku został powołany do wojska niemieckiego, z którego dwukrotnie dezerterował. W czasie I wojny światowej walczył na froncie wschodnim i zachodnim, m.in. pod Verdun, Cambrai w okolicy Merz.

Powstanie Wielkopolskie

Od 19 listopada 1918 roku organizował w Zębowie oddział Rady Robotniczej i Żołnierskiej. Kiedy wybuchło powstanie wielkopolskie dowodził patrolem powstańczym, który 6 stycznia 1919 roku otrzymał nazwę ,, Oddział Powstańczy w Zębowie ”. Sukcesem powstańców było przejęcie uszkodzonego, niemieckiego płatowca i aresztowanie jego załogi. O tym wydarzeniu napisał: ,, 6 stycznia 1919 r. był przełomowym dla naszego oddziału. Tego dnia uległ katastrofie niemiecki samolot na polach pod Kaliskami (…) Samolot leciał na Ławicę i według oświadczenia załogi, miał bombardować lotnisko (…) Załogę rozbroiłem i aresztowałem, odstawiając ich tego samego dnia do komendy we Lwówku „. W powstaniu walczył na odcinku zębowskim (wziął udział w zdobyciu placówki niemieckiej na Kaliskach) oraz na odcinku Węgielna-Nowy Dwór. Po krótkim pobycie na froncie pod Zbąszyniem wraz z 7. Pułkiem Strzelców Wielkopolskich, w którym służył, znalazł się we Wronkach. Stąd zgłosił się do szkoły podoficerskiej.

Służba w wojsku i walka o granice Polski

Po ukończeniu Szkoły Podoficerskiej w Jabłonnie w stopniu plutonowego, został przydzielony jako instruktor do kompanii rekrutów batalionu zapasowego 7. Pułku Strzelców Wielkopolskich w Gnieźnie. 6 sierpnia 1920 roku wyjechał z transportem ochotniczym na front bolszewicki pod Warszawę. Pod koniec października 1920 roku przeszedł do armii gen. Żeligowskiego. Walczył m.in. o Wilno i brał udział w zajęciu Litwy Środkowej. 15 lipca 1923 roku, na własną prośbę, został przeniesiony do 3. Pułku Kolejowego w Poznaniu w stopniu sierżanta, a następnie do batalionu lotnictwa. We wrześniu 1929 roku przeszedł na 6-miesięczny urlop, w celu odbycia praktyki cywilnej.

Lata okupacji

15 stycznia 1940 roku władze niemieckie Zarządu Miejskiego w Poznaniu zwolniły go z pracy. 11 września 1943 roku został aresztowany za rzekome przywłaszczenie znalezionej rzeczy i ukarany 1 rokiem Straflagru, który znajdował sie na Dębcu. Po wypuszczeniu na wolność, do czasu zakończenia wojny, pracował jako konduktor w tramwajach.

Okres powojenny

Po wkroczeniu w 1945 roku wojsk rosyjskich do Poznania, miał problemy ze znalezieniem pracy. Przez pewien czas zatrudniony był w Przedsiębiorstwie Traktorów i Maszyn Rolniczych w Obornikach. Następnie pracował w Poznańskim Porcie Rzecznym oraz w Żwirowni i Betoniarni Miejskiej w Poznaniu. Kolejnym miejscem pracy były Poznańskie Zakłady Silników Elektrycznych, początkowo jako kierownik rachuby i płac, potem w dziale księgowości.

Rodzina

W 1920 roku ożenił się z Joanną z domu Mazurkiewicz. Mieli ośmioro dzieci: Leona (ur.1921), Wiktora (ur.1922), Helenę (ur.1925), Mariana (ur.1928), Krystynę (ur.1930), Aleksandrę (ur.1934), Zbigniewa (ur.1937) i Jana (ur.1939).

Znaczenie postaci

Za swój patriotyzm i waleczność został odznaczony: Medalem za wojnę 1918-1921, Krzyżem Zasługi Wojsk Środkowej Litwy, Medalem 10-lecia Odzyskania Niepodległości, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Postać Stanisława Rogacza, pełna poświęcenia dla ojczyzny, została godnie uhonorowana w Zespole Szkoły Podstawowej i Przedszkola im. K. Makuszyńskiego w Zębowie. W roku 2012 została uroczyście odsłonięta Tablica pamiątkowa ku jego czci.

Źródła informacji:

Pamiątki rodzinne: córki Aleksandry Geselle i syna Jana Rogacza

Życiorys napisany przez Stanisława Rogacza w 1957 r.

Wywiad przeprowadzony z Aleksandrą Geselle i Janem Rogaczem

Powiat nowotomyski w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919, pod red. Z. Kościańskiego i B. Wojcieszaka, Nowy Tomyśl 2010.