Robert Jan Taylor

ur. 1728
zm. 1792
Zespół Szkół w Kwilczu

Zdjęć: 13

Pochodzenie rodziny i wybitni przodkowie.

Pochodził ze szkockiego rodu, którego przedstawiciele przybyli do Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVII wieku. Pierwszym znanym w Polsce członkiem tej rodziny był kupiec Robert Taylor, który zajmował się handlem bronią w czasie wojen ze Szwecją i Rosją (figuruje on w przywileju króla Zygmunta III Wazy jako członek kolegium kupców nadwornych). Jego syn Jan, mieszkający w Zamościu był sekretarzem króla Jana Kazimierza Wazy. Poza kupiectwem, mężczyźni z tego rodu, służyli w wojsku Rzeczypospolitej. Pierwszy karierę wojskową zrobił urodzony w 1694 r., również Robert Taylor, którego żoną była Elżbieta Forsyth. Z tego związku na świat przyszło dwóch synów: starszy Robert Jan, który otrzymał imiona po ojcu – kapitanie regimentu pieszego artylerii konnej i dziadku Janie Taylorze, seniorze gminy kalwińskiej w Krakowie. Młodszy syn Józef, urodzony ok. 1734 r., był kapitanem w koronnym pułku dragonów królewskich gen. por. Joachima Potockiego. Ożenił się z Zofią Moraczewską, a ich potomkowie mieszkali w Poznaniu.

Kariera wojskowa.

Natomiast Robert Jan Taylor urodził się ok. 1728 r. prawdopodobnie w Kamieńcu Podolskim lub Krakowie i tak jak ojciec i brat był zawodowym wojskowym. Do wojska wstąpił mając zaledwie 19 lat. Przez pierwsze dwa lata był kadetem w regimencie koronnym dragonów im. Królowej, którym dowodził gen. mjr Józef Mniszek. W 1749 r. awansował na podchorążego, a trzy lata później na chorążego. Na początku 1759 r. przeszedł w randze porucznika do koronnego pułku dragonów płk. Joachima Potockiego, który brał udział w tłumieniu rozruchów na Ukrainie. W lipcu tego samego roku awansował na kapitana. Na początku lat 60-tych XVIII wieku pułk pod dowództwem płk. Karola de Pilcha, który zastępował gen. mjr. Mossakowskiego, stacjonował kolejno w Międzyrzeczu, Kaliszu i Poznaniu.

Małżeństwo i dzieci.

Robert Jan nie przystąpił do konfederacji barskiej, ponieważ przebywał wówczas na urlopie w związku z zawartym małżeństwem. Ożenił się 30 marca 1768 r. w zborze ewangelickim w Świniarach pod Skwierzyną z pochodzącą z luterańskiej rodziny Zofią Anną Unrug (1749-1792), córką właściciela Nowego Dworu koło Skwierzyny – Baltazara Władysława Unruga i Anny Karoliny Konarskiej. Z tego związku przyszło na świat troje dzieci: syn Karol i dwie córki, które jeszcze za życia rodziców zostały wydane za mąż. Starsza Anna Elżbieta (1771-1836) wyszła za kuzyna matki, znacznie od siebie starszego, Fryderyka Kurta Konstantego Unruga, właściciela Świniar i Lubosiny. Natomiast młodsza Karolina Zofia (1775-1849) została żoną Piotra Bogusława z Radlic Haza (pochodzącego ze spolonizowanej rodziny, burgrabiego wschowskiego Aleksandra von Hase). Jej drugim mężem był romantyczny niemiecki publicysta, krytyk literacki, ekonomista i teoretyk państwa, prekursor romantyzmu gospodarczego Adam Heinrich Müller, który w 1827 r. uzyskał austriacki tytuł szlachecki „Ritter von Nittendorf”.

Indygenat czyli polskie szlachectwo.

We wrześniu 1770 r. Robert Jan uzyskał nominację na stopień podpułkownika swojego pułku, w miejsce zmarłego szwagra ppłk. Józefa Ebselewicza (męża siostry Elżbiety). W tym czasie wydzierżawił majątek Dolsk w powiecie kościańskim, w którym zamieszkał z żoną, przebywającą dotąd w Międzyrzeczu. Ślub, a następnie przyjście na świat dzieci oraz chęć nabycia majątku ziemskiego, skłoniły go do rozpoczęcia starań o uzyskanie polskiego szlachectwa, z czym nie miał problemów, za względu na piastowane stanowisko wojskowe, wierną służbę królowi i swojej nowej ojczyźnie – Rzeczypospolitej. Również warunek wyznawania religii rzymskokatolickiej nie był przeszkodą, bo prawdopodobnie od dzieciństwa matka wychowywała go w wierze katolickiej, lub przeszedł na katolicyzm przy wstępowaniu do wojska. W 1771 r. w metryce chrztu starszej córki został wymieniony już jako katolik. Indygenat uzyskał wspólnie z bratem Józefem, decyzją Sejmu Ekstraordynaryjnego Warszawskiego dnia 13 kwietnia 1775 r. Kilka dni później złożył przysięgę przed podkanclerzym koronnym Janem Borchem, lecz zebranie wszystkich dokumentów potrzebnych do uzyskania dyplomu indygenatu trwało jeszcze kilka lat, aż do 17 października 1782 r.

Generał i właściciel Prusimia.

W 1777 r. został mianowany pułkownikiem 7 pułku piechoty wojsk koronnych i wraz z rodziną przeniósł się do Poznania, gdzie stacjonował jako dowódca ze swoim regimentem. Za panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego był komendantem garnizonu poznańskiego. Po ponad 40 latach służby wojskowej, przechodząc w stan spoczynku 3 maja 1788 r., awansowany został do stopnia generała brygady i zamieszkał w Opalenicy. Półtora roku później wnioskował jeszcze o kolejny awans, odrzucony przez komisję wojskową, ponieważ był już oficerem rezerwy. Za długoletnią wierną służbę Ojczyźnie 7 listopada 1791 r. otrzymał nominację królewską na kawalera Orderu Św. Stanisława. Ostatnie lata życia poświęcił rodzinie i prowadzeniu interesów majątkowych. W 1790 r. kupił od Andrzeja Odrowąża Wilkońskiego majątek Prusim z folwarkiem Zielona Chojna koło Międzychodu za kwotę 205 tys. złotych polskich. W związku z pogarszającym się stan zdrowia, ponad 60-letni generał, mianował swoim pełnomocnikiem jedynego syna Karola.

Śmierć.

Zmarł prawdopodobnie w Prusimiu. Został pochowany w podziemiach kościoła bernardynów w Sierakowie. Pogrzeb odbył się 22 grudnia 1792 r. Przeżył 64 lata, a jego 21 lat młodsza małżonka zmarła w Prusimiu, niecałe pół roku przed nim, mając zaledwie 43 lata i została pochowana w grobach rodzinnych Unrugów w Świniarach.

Losy potomków generała.

Patriotyzm Roberta Jana Taylora i oddanie sprawie polskiej, ujawniło się także u potomków generała. Kolejnym właścicielem Prusimia został jego syn Karol Taylor (1769-1828). W roku śmierci rodziców walczył z Rosjanami w obronie Konstytucji 3 Maja (najpierw w dywizji ks. Józefa Poniatowskiego, a później w dywizji gen. Tadeusza Kościuszki). Po powrocie z wojny zajął się gospodarowaniem. W 1806 r. wraz z delegacją wielkopolskiego ziemiaństwa witał wkraczające do Poznania oddziały francuskie i przybywającego z nimi gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. W czasach Księstwa Warszawskiego był radcą prefektury w Poznaniu, a następnie komisarzem policji departamentu poznańskiego.

Wnuk Roberta Jana, kolejny Robert Taylor (1807-61), już jako uczeń gimnazjum Św. Marii Magdaleny w Poznaniu, brał udział w antyniemieckich wystąpieniach. W czasie powstania listopadowego walczył w szeregach 1 pułku jazdy kaliskiej (za waleczność został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari). Po powrocie z powstania gospodarował w swoim majątku w Prusimiu.

Prawnuk Roberta Jana, prawnik Stanisław Edmund Taylor (1847-1922) opuścił Wielkopolskę i osiadł jako adwokat i sędzia w Kielcach. Jego syn Edward Robert Taylor (1884-1964) był wybitnym ekonomistą, wrócił do Poznania w 1919 r. obejmując katedrę na Wydziale Prawno-Ekonomicznym.

Prusim.

Majątek Prusim znajdował się w posiadaniu rodziny Taylorów zaledwie przez 50 lat. W 1840 r. przeszedł w ręce niemieckiej rodziny von Reiche, której główną siedzibą był Rozbitek. Obecnie w zrewitalizowanym folwarku w Prusimiu mieści się obiekt turystyczny Olandia Kraina Konferencji i Wypoczynku (hotel, restauracja, zdrowotnia – SPA, wiatrak typu Holender, park miniatur, obiekty sportowo-rekreacyjne).

Znaczenie postaci.

ROBERT JAN TAYLOR (1728-1792) generał wojsk koronnych w czasach ostatniego króla Polski, katolik, znakomity wojskowy i patriota, który nie zapominając o szkockich korzeniach wybrał na swoją nową ojczyznę Rzeczypospolitą, kawaler Orderu Św. Stanisława, właściciel Prusimia, wychował syna na oddanego sprawie polskiej patriotę, który walczył w obronie Konstytucji 3 Maja.

BIBLIOGRAFIA:

• K. Korenda-Gojdź, Skansen olenderski Olandia w Prusimiu, Prusim 2010.
• S. Leitgebet, Dzieje poznańskiej rodziny Taylorów, w: GENS Rocznik Towarzystwa Genealogiczo-Heraldycznego w Poznaniu, R. 1992, nr 3, s. 65-72.
• A. Taczanowski, Prusim – dawna siedzibą Taylorów. Szkoci w Wielkopolsce, w: Tygodnik Nowy, R. 2001, nr 42, s. 111.
• E. Taylor, Historia rodziny Taylorów w Polsce, Poznań 1933.

Kalendarium:

  • 1728 ― Narodziny bohatera
  • 1768 ― Małżeństwo
  • 1775 ― Indygenat czyli polsk...
  • 1788 ― Awans generalski
  • 1791 ― Order Św. Stanisława
  • 1792 ― Śmierć bohatera

Zobacz też: