Pochodzenie

Kazimierz Stefan Urbański urodził się 26.03.1929 roku w Święciechowie k. Leszna. Prapradziadek Stanisław Urbański był właścicielem majątku Wycisłowo /Rawicz – Gostyń/. Pradziadek Kazimierza – Leon Urbański urodził się 3.07.1836 roku w Wielkich Strzelcach. Leon Urbański z Kordulą Sierakowską (ur. 14.10.1836w Krobi, zm. 22.01.1920 w Krobi) miał dwóch synów oraz dwie córki. Pradziadek był organistą w Krobi, zmarł w Krobi 19.03.1925 roku. Dziadek Kazimierza Stefan Urbański urodził się w Krobi w 17.08.1859 r. Z Anną Bronisławą May (ur.1.09.1857 w Niepruszewie k. Poznania, zm. 3.10.1935 r. w Święciechowie) miał pięciu synów i jedną córkę. Stefan Urbański zajmował się artystycznym kowalstwem w Skokach, później w Święciechowie. Zmarł 4.01.1938 w Lesznie. Władysław Kazimierz Urbański – ojciec Kazimierza Stefana Urbańskiego urodził się 12.12.1899 w Skokach. Był mistrzem i właścicielem zakładu ślusarsko – mechanicznego. Interesował się pszczołami, hodował je – bartnik, przez 50 lat był dyrygentem chóru. Zmarł w Święciechowie 27.09.1981 roku. Jego pierwsza żona Anna Szulc (ur. 4.06.1899 r. w Miastku k. Brenna, zm. 28.12.1935 r. w Święciechowie) była córką rolnika, matką Kazimierza Stefana Urbańskiego. Kazimierz Stefan Urbański „jeden z bandy chłopaków święciechowskich” był dwukrotnie żonaty. Z pierwszego małżeństwa z Ewą (z domu Kowalska) ma syna Piotra (ur. 29.12.1963r. w Krakowie), z drugiego małżeństwa z Katarzyną z domu Górną dwoje dzieci Karolinę (ur. 20.03.1980r. w Warszawie) oraz Kamila (ur.14.02.1985r. w Warszawie)

Dzieciństwo

Dzieciństwo Kazimierza nie było łatwe. Ojciec prowadził zakład ślusarski ale kiedy władze wprowadziły domiary wtedy warsztat nie zarabiał na swoje utrzymanie, nie mówiąc o utrzymaniu rodziny. Ojciec musiał go zamknąć. Nastała bieda. Ze swojej rodzinnej wielkopolskiej wioski Kazimierz Urbański zapamiętał staw, w którym łapał żaby. Obok stawu stał stary wiatrak. Wszystko się w nim kiwało, kręciło i zgrzytało, a skrzydła cięły powietrze w plasterki. Po czasie Kazimierz uświadomił sobie, że wyglądało to jak sekwencje kinematografii. Jak sam stwierdził chyba wtedy się wszystko zaczęło. W jednym z tekstów napisał: „ wieczorami sklejałem po kilka kartek z zeszytu i rysowałem długie panoramy wojska, by następnie pod rechot żab przesuwać taśmę i mieć wrażenie ruchu…- tęsknota za ruchem…”. Kiedy pierwszy raz uczestniczył w seansie objazdowego kina był pewien, że zobaczy cienie zajączka, pieska, takie, które kiedyś dziadek pokazywał mu z dłoni. A na ekranie pojawiła się pani, która uśmiechając się zapalała światło, przechodziła przez drzwi. Po przedstawieniu poszedł sprawdzić czy na płótnie są drzwi i szukał guziczka do zapalania światła – nie było. Wtedy stwierdził, że to czary i można je samemu tworzyć. Był chłopakiem ze Święciechowy, który mówił specyficzną gwarą, ale kochał czytać książki i dlatego znał też język literacki. Przed wybuchem wojny nauczyciele pozwolili uczniom zabrać książki ze szkolnej biblioteki, wtedy wszyscy wzięli ile się dało i wymieniali je między sobą. Były to polskie książki przede wszystkim klasyka. Podczas zabaw podwórkowych nauczył się języka niemieckiego, a dzięki swojemu uporowi poznał język francuski. Codziennie rano brał małe karteczki, na których były napisane francuskie słowa, wkładał je do kieszeni i tak cały dzień z nimi chodził i uczył się ich najczęściej wtedy, gdy pasł krowy na łące. Później uczył się tego języka jeszcze w liceum.

Edukacja, młodość, działalność

Kazimierz Urbański edukację rozpoczął w Święciechowie. Do liceum uczęszczał w Lesznie ale to już było po wojnie. Z liceum w Lesznie przeniósł się do liceum plastycznego w Poznaniu. Tam też zdał maturę. Pierwszy rok studiów zaliczył w Poznaniu. Potem w 1951roku pojechał do Krakowa i studiował na wydziale Scenografii Akademii Sztuk Pięknych u profesora Karola Frycza. Tutaj na pięciuset studentów znalazł się w dziesiątce najlepszych – ukończył studia z wynikiem bardzo dobrym i otrzymał również odznaczenie.
Prof. Karol Frycz napisał „ Wykazał się pilnością i bardzo poważnym stosunkiem do realizowanych zadań z dziedziny scenografii, tak na polu kompozycji dekoracyjnej, jak kostiumologii. Jego wybitne i wszechstronne zdolności rysunkowe malarskie oraz prawdziwe zamiłowanie w dziale sztuki filmowej zasługują ze wszech miar na poparcie, a wyjazd do Czechosłowacji w zakresie reżyserii filmów animowanych przyczyni się niewątpliwie do dalszego rozwoju talentu i już posiadanej wiedzy fachowej.”

Za swoje osiągnięcia Ministerstwo Kultury i Sztuki ufundowało mu stypendium w Pradze. Tam w latach 1955-1958 studiował grafikę filmową na Wydziale Grafiki Filmowej w Wyższej Szkole Rzemiosł Artystycznych. Poznał dobrze język czeski.
Swoją znaczącą działalność artystyczną rozpoczął w 1955 obsadą aktorską ( nie występuje w napisach) w filmie fabularnym „Godziny nadziei”.
W latach 1957-72 Kazimierz przy poparciu prof. Karola Frycza organizuje i prowadzi przy Wydziale Scenografii ASP w Krakowie pracownię rysunku filmowego – pierwszą placówkę tego typu ( strych, otrzymany od Akademii), mimo trudności i braku zrozumienia. To bardzo znaczące wydarzenie. Aleksander Jackiewicz pisze: …” Pamiętam, jak zjawił się u mnie z zaproszeniem na wykład i opowiadał o swoich planach. Plany te były od razu niezwykle ambitne. Chciał uczyć młodych plastyków realizacji filmów, a później założyć w Krakowie wytwórnię. Podobał mi się jego entuzjazm, chociaż w sukces nie bardzo wierzyłem. Nie miał Urbański nazwiska ani żadnego dorobku. Akademia nie dysponowała pieniędzmi na kosztowną pracownię. W Krakowie nikomu się nie śniło o wytwórni…” („Film”- 16.06.1968).

Jednym z problemów, z którymi K. Urbański musiał się borykać to to, że oficjalnie nie był jeszcze wtedy samodzielnym pracownikiem naukowym, a jedynie starszym asystentem i to bez dorobku filmowego. Jednak długo nie trwało jak młody pedagog udowodnił, że potrafi też robić dobre filmy.
Od roku 1960 na ekranach zaczęły się pojawiać filmy Kazimierza, pierwszy to „Romanca” (WFD Warszawa, scenariusz, animacja i scenografia – K. Urbański, technika-kombinowany) następnie to, te które można powiedzieć, że od razu zostały zauważone i zdobyły uznanie zdobywając nagrody na festiwalach. Pierwszy nagrodzony film powstał w 1961 roku to „ Gips –Romanca”. Scenariusz i reżyseria K. Urbański film wykonany techniką- impresja kombinowana. Otrzymał on w tym samym roku nagrodę w Krakowie oraz Londynie. K. Urbański nad swoimi filmami pracował po kilka lat: zbierał materiały, notował pomysły, gromadził dowcipy. Scenariusz i gotowy film powstawały po długich przygotowaniach. Kazimierz opisuje powstanie swojego filmu „ … Na przykład z „Gips – romancą” „nosiłem się ” około 5 lat. Otóż chyba w 1954 roku, na znak protestu, że w salach wykładowych jest zimno, wynieśliśmy na korytarz rektoratu gipsowe rzeźby, opatrując je transparentami z hasłami. Potem, gdy sprawę załatwiono- gipsowe postacie znalazły się na podwórku Akademii, niszczejąc wskutek zmian pogodowych. Wtedy pomyślałem, że z tego mógłby być film. Istotnie – został zrealizowany 5lat później.” ( „ Film” 1965r.)
Kolejne filmy, które powstawały w tym czasie to wycinankowe „Igraszki” (1962r, Semafor Łódź, autorski technika – kombinowana animacja, nagroda „ Złoty Zygmunt” na MFF w Rimini), „ Materia” (1963r, SMF Warszawa, autorski, technika – kombinowana animacja, nagrody w Mannaheim1963, nagroda Brązowego Pawia w kategorii krótkiego metrażu na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w New Delhi 1965, wyróżnienie na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Eksperymentalnych w Montevideo 1965) film przedstawiający sekwencję abstrakcyjnych kompozycji wykonanych przez Kazimierza przy pomocy wełny. Poruszająca się w rytm materia ujawnia swoje właściwości oraz strukturę. Jeden z najpiękniejszych polskich filmów krótkich, który powstał w 1964 roku to „Diabły” ”( 1064r, WFD Warszawa, scenariusz, reżyseria, technika- impresja dokumentalna, nagrody – MFFDiE Montevideo -1965, Oberhausen-1965, Zakopane – 1969). Ten film to relacja z zawodów żużlowych, motorach, żużlu i ludziach. Kazimierz Urbański : „ Punktem wyjścia jest zawsze forma, faktura, kolor, ruch. Dopiero, gdy mam jakiś pomysł na zsynchronizowanie formy z ruchem –wtedy szukam anegdoty, piszę scenariusz. Dobrym przykładem tych dążeń jest choćby film „Diabły. Barwne kredki: żółta, czerwona, niebieska –to żużlowcy. Przez wprowadzenie ich w ruch uzyskałem efekt zbliżony do rysunku węglem i sangwiną. „Diabły” więc –to obraz narysowany węglami sangwiną przy pomocy uchu filmowego. Malowanie kamerą –to dla mnie dopiero film.(…) staram się tworzyć nową rzeczywistość filmową – wprost, dzięki pewnym zabiegom z taśmą, dzięki stosowaniu nowych tworzyw: nitki, papieru, dykty.” ( „Film”1965r.)
Film „Moto-Gaz”( 1964r,SMF Warszawa, autorski, technika- animacja kombinowana, nagrody- Oberhausen -1965, Poznań – 1966, Katowice – 1972) to połączenie kilku technik- mówi o gazach spalinowych, zatruwających powietrze. Cechuje się pomysłową kombinacją animowanych wycinanek z animacją barwnych płynów- filmowanie reakcji chemicznych cieczy.
W tym czasie powstają także filmy „Pamiętnik Filatelisty” ( 1965r, SMF Warszawa, scenariusz, animacja, scenografia, technika- animacja kombinowana), „Słodkie Rytmy”( 1965r, SMF Warszawa, autorski, technika-impresja dokumentalna, kombinowana) – film, który został zrealizowany w pasiece ojca w Święciechowie. Tutaj Kazimierz stosuje zdjęcia plenerowe, nakładając na nie animowany rysunek i taśmę opracowaną specjalnymi sposobami termo-chemicznymi.
K. Urbański o tym filmie: „ Chodziło o uzyskanie atmosfery niepokoju, czegoś ,co kojarzy się z natrętnym brzęczeniem pszczoły nad uchem. To, sądzę, udało się, nie jestem natomiast w pełni zadowolony z pewnych zabiegów technicznych. Ten film był realizowany dwiema metodami. Na taśmie z fotografowanym, realnym obrazem zostawiałem puste miejsca na zamierzoną obróbkę termiczną i chemiczną negatywu” ( „Film”1965).
W 1966 roku powstaje film „Na Krakowskim Rynku” ( WFD Warszawa, scenariusz, reżyseria, technika-dokument) oraz w 1967 „Czar kółek”( SMF Warszawa, autorski, technika kombinowana animacja, dokument, nagroda- Dyplom Honorowy w 1967 roku na Międzynarodowym Festiwalu Filmów w Locarno), w którym autor wykorzystuje wycinankę, zdjęcia plenerowe i filmowane oraz reakcje chemiczne. W 1968 film „Rezerwat” ( WFD Warszawa, scenariusz, reżyseria, technika-impresja dokumentalna, nagroda , wyróżnienie-Zakopane-1969), „Tren zbója” film rysunkowy ( 1968, SMF Kraków, autorski, technika-animacja kombinowana),. Film „Humanae Vitae” (1969, SMF Kraków, autorski, technika animacja kombinowana) jest montażem ujęć powstałych przez działanie chemiczne na taśmę ze sfilmowanymi odciskami dłoni, co stwarza ważenie zmian zachodzących w tych odciskach.
Organizacja i rezultaty pedagogiczne pracowni rysunku filmowego przy ASP w Krakowie stały się podstawą sukcesów krajowych i zagranicznych K. Urbańskiego, a potem młodych twórców filmów animowanych, których nazwiska liczą się w sztuce międzynarodowej. To tutaj zabłysnęli talentem między innymi tacy twórcy jak Julian Antonisz, Ryszard Czekała, Andrzej Strach, Emil Bourget, czy Jerzy Kucia. Docent J. Kucia habilitował się z filmu animowanego i kontynuuje metody dydaktyczne Kazimierza Urbańskiego w pracowni rysunku filmowego na ASP w Krakowie.
Kiedyś na pytanie czy nie obawia się, że jego indywidualność zaważy zbyt jednostronnie na kierunku rozwoju studentów, Kazimierz odpowiedział: …” Byłoby to klęską wszelkich moich zamierzeń. Jak dotąd uważam za sukces, że studenci mając zaledwie po dwadzieścia parę lat dysponują tak znacznym zapasem wiadomości. Mogą zacząć tworzyć w najlepszym okresie. Moją ambicją jest stworzenie zespołu, który by myślał tymi samymi kategoriami, jak np. pełne zaangażowanie w pracę; by byli to ludzie chcący pracować na najwyższym poziomie artystycznym. Jednak przy zachowaniu i rozwijaniu własnych indywidualności twórczych” . ( Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, „Polski film animowany” 1945-1974, dr. Andrzej Kossakowski)
W latach 1966-1969 Urbański organizuje i prowadzi w Krakowie laboratorium autorskich debiutów dla absolwentów pracowni rysunku filmowego ASP, skąd wychodzą najciekawsze indywidualności twórcze na skalę światową. W 1969 roku, ktoś wysyła anonim i K. Urbański w trybie natychmiastowym zostaje usunięty z ASP i ze stanowiska kierownika artystycznego Studia. W 1970 roku zostaje zrehabilitowany przez v-ce min. MKiS i dyr. Dep. Szkol. Artystycznego. Mimo „uchylenia zarzutów” zabroniono Kazimierzowi realizacji filmów. W 1972 roku K. Urbański rezygnuje z prowadzenia pracowni rysunku filmowego w ASP W Krakowie, protestując w ten sposób przeciwko utrudnieniom w pracy dydaktycznej i naukowej.

W 1972 do 1973 roku K. Urbański był konsultantem i kierownikiem artystycznym Światowej Wystawy ANIMATION w Muzeum Rzemiosł Artystycznych z Zurychu, nt filmu animowanego. Tam też prowadzi seminaria w ośrodku dydaktycznym przy Wyższej Szkole Rzemiosł Artystycznych dla wybranej grupy absolwentów uczelni artystycznych z krajów zachodnich na temat nowych środków wyrazu w sztuce animacji filmowej. Na Międzynarodowym Sympozjum Szkół Filmowych w Zurychu metoda dydaktyczna Kazimierza została uznana za najbardziej efektywną.
Od 1954 roku Kazimierz Urbański doskonali się, poszukuje w malarstwie transparentnym. Wypracował podstawy „malowania” w transparentowych emulsjach barwnych za pomocą reakcji termo-chemicznych. Wyniki tych poszukiwań stały się podstawą autorskich spektakli kinetycznych- MUZYKI DLA OCZU oraz spektakli audi-wizualnych, które prezentował na Festiwalach Sztuki w kraju i za granicą.
Od 1974 Kazimierz Urbański pracuje nad scenograficznymi realizacjami plastyki świetlnej w teatrze muzycznym i dramatycznym, od roku 1979 realizuje filmy autorski Telewizyjnym Studio Filmów Animowanych Poznaniu. Tam organizuje i prowadzi pracownię filmu animowanego-autorskiego przy Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu.
W 1980 roku powstają dwa filmy „Arytmia” oraz „Demony” ( TVSFA Poznań, autorski + muz., technika – animacja kombinowana) a w 1989 kolejne dwa „Lunapark” i „Witkacego wywoływanie duchów” (TVSFA Poznań, autorski, technika – animacja kombinowana). W „Arytmii” widać pulsujące różnokolorowe plamy, które zmieniają kształty i rozpływają się jak magma.” Lunapark”- tutaj animacja przepełniona jest ludową symboliką, skoczną muzyką ludową, która miesza się z salwami karabinów, radosne pogwizdywania mieszają się z przerażającymi głosami, które nucą smutne melodie. „Witkacego wywoływanie duchów” pięciominutowy film o Witkacym, który rozpoczyna seans spirytystyczny na Antałówce. Przez mroczne wizje przepływają duchy inicjatorów rozbioru Polski, duchy Stalina, Hitlera, Mołotowa. Autor animuje materiały dokumentalne.
Na ASP w Warszawie przy Podyplomowym Studium Scenografii, pod kier. prof. J. Szajny w latach 1973-1982 Urbański zorganizował pracownię projektowania plastycznego dla filmu i telewizji, która pomyśli rektora prof. Lecha Tomaszewskiego miała zamienić się w pracownię interdyscyplinarną. Niestety śmierć Rektora w 1982 roku sprawiła, że zniszczono jego zamysł. W związku z likwidacją Studium Scenografii przy ASP w Warszawie zwolniono a raczej wyrzucono K. Urbańskiego z Uczelni i powtórnie zabroniono realizacji filmów.
Od 1986 roku K. Urbański przy Pozawydziałowej Katedrze Scenografii ASP w Warszawie prowadzi wypracowany przez siebie nowy przedmiot reżyserii światła. W 1988 roku rozpoczął przewód kwalifikacyjny na docenta – „Plastyka kinetyczna”
1990 rok to bardzo ważna data w życiu Kazimierza Urbańskiego. Wtedy przy PWSSP w Poznaniu ( dawniej Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych) powstaje katedra intermediów ze specjalizacją w zakresie filmu animowanego. Było to spełnienie marzeń i 34-letnich zabiegów Kazimierza Urbańskiego.
W latach 1990-1994 powstają trzy ostatnie filmy. Pierwszy to „Taniec szkieletów” ( 1990, TVSFA Poznań, technika – animacja kombinowana), „ Koncert G-dur”( TVSFA Poznań, scenariusz, animacja, scenografia, technika – animacja kombinowana), ostatni to „Sąd ostateczny” ( TVSFA Poznań, scenariusz, animacja, scenografia, technika – animacja kombinowana)
W 1992 otrzymał tytuł profesora nadany przez Prezydenta RP.
Od 1994 oku w PWSFTiTV w Łodzi Kazimierz prowadzi ćwiczenia z zakresu autorskiego filmu animowanego.
Na III Międzynarodowym Kongresie Teatrologów w Paryżu w 1986 roku, zorganizowanym przez Sorbonę i C.R.N.S.( Narodowe Centrum Badań Naukowych) spektakl „Transpainting” K. Urbańskiego uznany został jako „wejście w XXI wiek”.
Od 2002 roku Kazimierz był na emeryturze ale w dalszym ciągu angażował się w różnorakie działania, m. in. był wykładowcą. Do końca nie rezygnował ze swojej pasji. Bo kino zawładnęło nim na całe życie. W wolnych chwilach K. Urbański wyjeżdżał w góry. Często w Tatry, Alpy, okolice Annapurna ( Nepal).
Kazimierz Urbański w ciągu swojego życia otrzymał wiele nagród i wyróżnień. W latach 1960-1972 było to 14 nagród i wyróżnień na Międzynarodowych Festiwalach Filmowych. W 1968 roku Od Ministerstwa Kultury i Sztuki otrzymał odznakę „Zasłużonego Działacza Kultury”. W 1969 na Wystawie i IV Sympozjum Plastyki w Zielonej Górze „ Złote Grono” za działalność artystyczną w zakresie kineplastyki. Kazimierz za reżyserię światła w kościołach podczas spektakli festiwalowych „SACROSONG” otrzymał dyplom od kard. Karola Wojtyły .Była nagroda od Rektora PWSSP w Poznaniu,. 15 października 2008 roku, podczas uroczystości w siedzibie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego odebrał z rąk ministra Bogdana Zdrojewskiego Srebrny Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis. W tym samym roku na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Krakowie odebrał nagrodę Specjalnego Złotego Dinozaura.
Życie Kazimierza Urbańskiego to nie tylko filmy. To scenografie i kostiumy, to spotkania autorskie, wystawy, autorskie spektakle audio-wizualne do własnego libretta i partytury wizji, to światło malarstwo – inscenizacje recitali Stefanii Woytowicz, to realizacja plastyki świetlnej w teatrze i operze, to operowanie materią świetlną. Na koniec to również udział w jury.( 1965-V Festiwal Filmów Krótkometrażowych-Kraków, 1967-VII Festiwal Filmów Krótkometrażowych-Kraków, 1973-Międzynarodowy Festiwal Filmów Animowanych ( Annecy – Francja), 1975- I Międzynarodowe Triennale Fotografii Artystycznej –( Fryburg- Szwajcaria), 1978-II Międzynarodowe Triennale Fotografii Artystycznej – (Fryburg-Szwajcaria).

Znaczenie postaci

W niedzielę 18 stycznia 2015 roku Kazimierz Urbański odszedł na zawsze. Miał 86 lat. Spoczął na cmentarzu w Święciechowie. Do dziś pamiętamy jego słowa z ostatniej rozmowy telefonicznej. Mimo trudności, braku zrozumienia wielu ludzi udało mu się założyć w 1957 roku Pracownię Rysunku Filmowego przy Studium Scenografii ASP w Krakowie. Kazimierz Urbański musiał zmagać się z wieloma problemami wtedy nie był jeszcze samodzielnym pracownikiem naukowym tylko starszym asystentem i to bez własnego dorobku filmowego. Jednak bardzo szybko udowodnił, że potrafi robić dobre filmy, które były zgodne z jego teorią.
Twórczość Kazimierza Urbańskiego jest wyjątkowa, ma swój własny styl. Kazimierz tworząc swoje filmy animowane kontrolował wszystko. Był scenarzystą, reżyserem, plastykiem i dźwiękowcem. Sam zaczynał i kończył film. Często zwykła nitka, plama czy papier mogły być bohaterem, tłem czy obrazem. Dla niego liczył się żywioł kina, ruch form na ekranie, ich wyraz plastyczny.
Ucząc wywarł wielki wpływ na kształtowanie się osobowości wielu polskich znanych animatorów, m.in. Juliana Antonisza, Ryszarda Czekały, Jerzego Kuci, Aleksandry Korejewo czy Wojciecha Bękowskiego.
Całe życie eksperymentował i poszukiwał „nowych rzeczy”. Tworzył filmy oryginalne, czasem fotograficznie przetworzone. Oglądając jego filmy często widz zadaje sobie pytanie jak to zostało zrobione.
Kazimierz Urbański „ chłopak ze Święciechowy” przekonywał, że warto mieć marzenia i za nimi podążać. Każdy ma potencjał, który musi odkryć. Nieważne, jaką wybierze się drogę, ważne by się odważyć, by poszukiwać, próbować i gonić marzenia. Jemu się udało i to właśnie swoim przykładem udowodnił, że marzenia warto mieć i robić wszystko by się spełniły.