Rodzina Grzeszczaków
Władysław Grzeszczak, syn Piotra i Apolonii ( z domu Kulczewskiej) urodził się w Kowalewie ok. 1885 roku.
Ojciec posiadał gospodarstwo rolne w Kowalewie, matka pochodziła z Wrąbczyna.
Władysław był jednym z siedmiorga dzieci Piotra i Apolonii. Miał czterech braci: Tomasza, Józefa, Romana i Antoniego oraz dwie siostry: Anielę i Michalinę. Synem Tomasza był Roman, któremu Słupca zawdzięcza szpital oraz odtworzenie zniszczonego przez Niemców Pomnika Wolności. Wnukiem zaś jest Eugeniusz Grzeszczak – wicemarszałek Sejmu VII kadencji.
Dzieciństwo i młodość spędził w domu rodzinnym, w którym wychowany był w duchu patriotyzmu.
Edukacja i początki działalności
Mając 20 lat podjął naukę w Seminarium Nauczycielskim w Łęczycy. W 1905 roku brał udział w akcjach niepodległościowych oraz angażował się w walkę o język polski w szkołach. W konsekwencji został wydalony z seminarium i wrócił do rodzinnej wioski. Tutaj włączył się do strajku szkolnego, za co dostał tzw. „wilczy bilet”, a jego ojca ukarano grzywną. W związku z tym, że nie mógł kontynuować edukacji, jego plany życiowe legły w gruzach. Głównym celem stała się teraz walka z zaborcami.
Działalność w POW
Do tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej wstąpił 16 lutego1916 r., gdzie przyjął pseudonim „Drogomir” (takie imię nadał też później swojej córce). 10 kwietnia 1916 r. został powołany na komendanta lokalnej organizacji POW. Od 1 lipca1917 r. był zastępcą 4 Obwodu III Kaliskiego Okręgu POW. Siedzibą komendy obwodu najpierw była Słupca, a po aresztowaniu komendanta Mieczysława Skabowskiego, Kowalewo.
Władysław Grzeszczak przez kilka miesięcy pracował w zakładach spirytusowych w Łodzi. Za pracę konspiracyjną został aresztowany i wywieziony w głąb Rosji (1916 r.) Udało mu się stamtąd uciec, ale poczas powrotu został zatrzymany w okolicach Konina i osadzony w konińskim areszcie. Po czterech tygodniach aresztu był transportowany wozem konnym na stację kolejową do Strzałkowa, skąd miał zostać wywieziony do Havelbergu. Podczas postoju w Słupcy ktoś wsunął mu kartkę z napisem „Uciekaj” i gdy pociąg dojeżdżał do Swarzędza zabił wartownika bagnetem wyrwanym z jego ręki i wyskoczył z pociągu. Podczas upadku uszkodził sobie nogę. Ukryty na wozie pełnym zieleniny przedostał się przez granicę i wrócił do Kowalewa. Ukrywał się u sąsiadów, ponieważ w domu rodzinnym odbywały się częste rewizje.
„W Kowalewie zbiórki POW odbywały się poszczególnymi sekcjami w zamkniętych domach i stodołach, a całej organizacji lokalnej – pod osłoną nocy – na polach wsi Kowalewo. Zbiórki prowadził komendant Grzeszczak Władysław i zastępcy, zaś zbiórki poszczególnych sekcji prowadzili sekcyjni. Ćwiczenia odbywały się tajnie oraz jawnie w mundurach miejscowej straży pożarnej na placu remizy strażackiej w Kowalewie” – wspominał Władysław Wiśniewski.
Władysław Grzeszczak, co noc – konno albo pieszo – udawał się do Lądu, gdzie odbywały się zbiórki peowiaków. Organizował ćwiczenia nocne. Ze swoimi ludźmi rozpracowywał szpiegów, prowadził akcje sabotażowe, przechwytywał tajną pocztę niemiecką, zdobywał broń i prowadził akcje dywersyjne przeciwko rekwizycjom zbóż i bydła chłopom.
Brał udział w manifestacji patriotycznej w 1918 r. w Słupcy, w rozbrajaniu Niemców 11-13.11.1918 r. oraz w wyzwalaniu obozu w Strzałkowie. Jako zastępca komendanta 4 obwodu POW wraz z legionistą, podchorążym Stanisławem Kozickim (który został komendantem miasta), zaprowadzili porządek w mieście i na jego peryferiach. Władysław Grzeszczak został pierwszym szefem ekspozytury powiatu słupeckiego do czasu objęcia władzy przez mianowanego starostę, komisarza rządu polskiego, którym został Zygmunt Gutek.
Życie rodzinne
W 1919 roku w wieku 36 lat ożenił się z 18-letnią Józefą Czaplińską, która też pochodziła z Kowalewa. Mieli dwie córki: Drogomirę i Zdzisławę.
W dwudziestoleciu międzywojennym pracował w w administracji starostwa powiatowego w Słupcy, a później (od 1932 r.) jako kasjer w Koninie.
W czasie okupacji w 1940 roku został wysiedlony do Krasnegostawu, gdzie pracował w magistracie i należał do AK.
Był szczerym patriotą, człowiekiem odważnym, szybko podejmującym decyzje. Przyjaźnił się z Bolesławem Daneckim i Mieczysławem Skabowskim.
Zmarł 21 kwietnia 1948 r. i pochowany został na cmentarzu w Kowalewie. W 1994 roku na wniosek córki Drogomiry Szulc, zamieszkałej w Koninie, ciało zostało ekshumowane i przeniesione na koniński cmentarz pod wezwaniem św. Bartłomieja.
Bibliografia:
Wojciechowska. B., „Ku wolnej Polsce. Z dziejów słupeckiego obwodu POW”, Poznań, VIS, 1997.
Jarecki M., „Krótka historia powiatów ziemi słupeckiej”, Piła, Typo-Offset, 2002.
Jarecki M., „Aby pamięć nie zaginęła”, Piła, Typo-Offset, 2001.