Pochodzenie
Wojciech Trąmpczyński urodził się 8 lutego 1860 r. w Dębłowie, malowniczo położonej miejscowości między Gnieznem a Mieleszynem, w niezbyt bogatej rodzinie szlacheckiej, która w XIX wieku straciła majątek. Był synem Aleksego Trąmpczyńskiego, urodzonego 7 lipca 1812 roku w Piersku oraz Emilii z Biedermannów. Ojciec Emilii był radcą sądu powiatowego. Pradziadek Wojciecha Trąmpczyńskiego, Józef, był właścicielem Góry w powiecie poznańskim. Zmarł około 1779/1780 roku. W Górze przyszedł na świat dziadek Wojciecha Trąmpczyńskiego, także Wojciech Otto, urodzony w 1768 roku. Był on właścicielem Pierska i Sokolnik Wielkich w powiecie szamotulskim. Wojciech Otto Trąmpczyński ożenił się z Marcjanną Nieżychowską. Miał osiem starszych od siebie sióstr. Rodzina Trąmpczyńskich posiadała herb, na którym widniał topór i pochodziła z Trąmbek koło Zagórowa w powiecie słupeckim.
Dzieciństwo
Rodzice Trąmpczyńskiego utrzymywali się z dzierżaw. Również majątek w Dębłowie był dzierżawą. Wojciech miał liczne rodzeństwo. Jego najstarsza siostra Maria urodziła się w 1853 roku, w 1855 roku urodziły się bliźniaczki – Antonina i Emilia (zmarła w dzieciństwie), w 1856 roku przyszła na świat siostra Ludwika, w 1862 roku brat Józef. Miał jeszcze jednego brata Stefana, który zmarł w dzieciństwie. Wojciech Trąmpczyński wychowywał się w atmosferze patriotycznej. Gdy był jeszcze bardzo małym dzieckiem, rodzice przenieśli się do Trzemeszna i tam zmarli, osierocając pięcioro dzieci.
Edukacja
Wojciech Trąmpczyński najpierw uczył się w Gimnazjum w Trzemesznie, a następnie kontynuował naukę w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Podczas edukacji w stolicy Wielkopolski wstąpił w szeregi Towarzystwa Tomasza Zana, w którym zdobywał wiadomości na temat polskiej literatury i historii. Maturę zdał w 1877 roku. Przebywając w Poznaniu mieszkał u swojej o 7 lat starszej siostry Marii Jażdżewskiej, która wspierała go finansowo. Po maturze studiował prawo na Uniwersytecie Berlińskim. Jednak w czasie pierwszego roku studiów przeniósł się na Uniwersytet Wrocławski. Powodem zmiany uczelni były antypolskie nastroje panujące w stolicy Niemiec. Podczas studiów we Wrocławiu Wojciech Trąmpczyński prowadził działalność w funkcjonującym nielegalnie polskim młodzieżowym ruchu narodowym oraz w legalnych organizacjach skupiających Polaków. Studia ukończył w 1881 roku, uzyskując stopień doktora praw.
Etapy działalności
Kariera prawnicza
Po ukończeniu studiów Wojciechowi Trąmpczyńskiemu nie udało się rozpocząć praktyki w Sądzie Okręgowym w Gnieźnie. Przez cztery lata odbywał praktyki w Schwerin, w Gubinie, w Berlinie. W 1886 roku zamieszkał w Poznaniu. Najpierw pracował u swego szwagra Władysława Jażdżewskiego, a następnie w stolicy Wielkopolski otworzył własną kancelarię adwokacką. Specjalizował się w sprawach związanych z obrotem nieruchomościami. Pomagał Polakom, których władze niemieckie zmuszały do sprzedaży ziemi pruskiej Komisji Kolonizacyjnej. Bronił także osób oskarżonych o posługiwanie się zabronionym przez ustawę językiem polskim. Brał udział w tajnym nauczaniu języka polskiego. W 1892 roku otworzył własną kancelarię notarialną. Często zastępował swego szwagra, adwokata i notariusza – Władysława Jażdżewskiego, który prowadził sprawy sądowe wielu rodzin ziemiańskich i miał zamożnych klientów. Jażdżewski dużo chorował i jeździł na kuracje za granicę. Wiele czasu poświęcał też na poszukiwania archeologiczne oraz działalność organizacyjną i wydawniczą w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk.
Wojciech Trąmpczyński szybko zyskał uznanie w Poznaniu. W 1894 roku w wieku 34 lat objął urząd notariusza, a dwa lata później rozpoczął pracę w adwokaturze. Po śmierci Władysława Jażdżewskiego w 1895 roku przejął jego klientów. W 1901 roku został wybrany do rady miejskiej Poznania i radnym miejskim był do 1911 roku, broniąc interesów polskich mieszkańców tego miasta.
Wojciech Trąmpczyński brał udział w demonstracjach poparcia dla strajku dzieci wrzesińskich oraz ich rodziców podczas procesu w Gnieźnie. Słynny prawnik był także doradcą Banku Ziemskiego i dyrektorem poznańskiego Hotelu Bazar. Gdy rząd pruski w 1907 roku wniósł ustawę wywłaszczającą Polaków, Wojciech Trąmpczyński napisał broszurę ,,Prawo musi pozostać prawem”. W 1920 roku Rada Miejska w Poznaniu nadała Wojciechowi Trąmpczyńskiemu oraz Ignacemu Paderewskiemu pierwsze honorowe obywatelstwo miasta Poznania za działalność „dla dobra miasta i społeczeństwa”.
Etap drugi
Działalność polityczna w zaborze pruskim
W 1910 roku Wojciech Trąmpczyński został wybrany posłem Sejmu Pruskiego, a w 1911 roku trafił do Reichstagu. Związał się ze Związkiem Ludowo-Narodowym. Opowiadał się za jednością wszystkich ziem polskich i włączeniem zaboru pruskiego do państwa polskiego. W lipcu 1918 roku wszedł w skład Centralnego Komitetu Obywatelskiego, który współdziałał z Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu i był uznawany przez państwa Ententy za polskie przedstawicielstwo. 7 października 1918 roku wraz z innymi członkami Koła Polskiego w parlamencie niemieckim uznał się za obywatela polskiego i zażądał włączenia Wielkopolski do powstającego państwa polskiego. 11 listopada 1918 roku został wybrany na przewodniczącego Rady Ludowej Miasta Poznania. 8 grudnia 1918 roku, podczas obrad Sejmu Dzielnicowego Wojciech Trąmpczyński został wybrany na prezesa Naczelnej Rady Ludowej. W połowie grudnia został naczelnym prezesem prowincji i rejencji poznańskiej.
Kolejne etapy
Działalność w Sejmie Ustawodawczym
26 stycznia 1919 roku odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego. W pierwszym dniu urzędowania Sejmu Ustawodawczego Wojciecha Trąmpczyńskiego wybrano na marszałka. Trąmpczyński, aby być bezstronnym marszałkiem, zrezygnował z przynależności partyjnej i sprzeciwił się powieszeniu krzyża w sali obrad Sejmu. Od podstaw organizował Kancelarię Sejmową. Podczas wojny polsko-bolszewickiej z Rosją w 1920 roku przewodniczył Obywatelskiemu Komitetowi Obrony Państwa. Szczególną uwagę poświęcał pracy nad uchwaleniem konstytucji oraz unifikacji i kodyfikacji prawa. Marszałkiem Sejmu pozostawał także po uchwaleniu konstytucji marcowej od marca 1921 do września 1922 roku.
Działalność w Senacie
W 1922 roku Wojciech Trąmpczyński kandydował w wyborach do Senatu z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej i uzyskał mandat. 1 grudnia 1922 roku został wybrany marszałkiem Senatu. Sprawował tę funkcję przez pięć lat. Opowiadał się za wzmocnieniem władzy prezydenta i zmianą ordynacji wyborczej. W czasie przewrotu majowego uspokajał bojowe nastroje i pełnił rolę mediatora. Po przejęciu władzy przez sanację należał do opozycji wobec rządów marszałka Józefa Piłsudskiego. Zarzucał mu autorytaryzm, nadużycia i nieprzestrzeganie zasad państwa prawa. W 1927 roku został odznaczony Orderem Orła Białego.
Działalność poselska
4 marca 1928 roku Wojciech Trąmpczyński został posłem na Sejm II kadencji z okręgu nr 32 (poznańskiego), z listy Związku Ludowo-Narodowego. Działał przeciwko obozowi rządzącemu i gdy 30 sierpnia 1930 roku prezydent Ignacy Mościcki rozwiązał obie izby parlamentu, nazwisko Trąmpczyńskiego znalazło się na liście osób przewidzianych do aresztowania i osadzenia w twierdzy brzeskiej. Udało się jemu jednak uniknąć zamknięcia w więzieniu. W listopadzie 1930 roku ponownie został posłem. Brał udział w procesie brzeskim – jako świadek. W swych wystąpieniach sejmowych Trąmpczyński piętnował ograniczenie przez władze autonomii uniwersytetów, niezawisłości sędziowskiej oraz utworzenie obozu w Berezie Kartuskiej. Krytykował konstytucję kwietniową, kwestionując legalność jej uchwalenia.
Ostatnie lata życia
1 września 1939 roku Wojciech Trąmpczyński przebywał w Poznaniu. Po zakończeniu kampanii wrześniowej i rozpoczęciu hitlerowskiej okupacji Polski został wysiedlony do Generalnego Gubernatorstwa. Zamieszkał w Warszawie. Po wybuchu powstania warszawskiego przez kilka miesięcy mieszkał w Milanówku. W 1945 roku wrócił do Poznania i tam zmarł 2 września 1953 roku w wieku 93 lat. Został pochowany na Cmentarzu Jeżyckim, a następnie jego prochy zostały ekshumowane i pochowane na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu św. Wojciecha w Poznaniu.
Rodzina
Wojciech Trąmpczyński ożenił się z Antoniną Jankowską. Nie miał z nią dzieci. Ale w Internecie funkcjonuje nieprawdziwa informacja, że miał z nią syna Witolda Trąmpczyńskiego (1909-1982), profesora ekonomii, polityka Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, ministra w rządach PRL i prezesa NBP w latach 1950-1955. Spoza związku małżeńskiego Wojciech Trąmpczyński miał córkę, Zytę Nowak.
Odznaczenia i upamiętnienia
Wojciech Trąmpczyński otrzymał Order Orła Białego, Krzyż Wolności I klasy oraz Order Błogosławionego Piusa IX. W 1992 roku w 70. rocznicę pierwszego posiedzenia Senatu odrodzonej Polski, Wydawnictwo Sejmowe ogłosiło publikację „Marszałkowie Senatu II Rzeczypospolitej”, w której uwzględniono sylwetkę Wojciecha Trąmpczyńskiego. W tym samym roku sejm nadał imię Wojciecha Trąmpczyńskiego sali wcześniej noszącej nazwę Krajowej Rady Narodowej. W 2000 roku w Poznaniu jedną z uliczek nazwano imieniem Trąmpczyńskiego. W sierpniu 2013 roku specjalną uchwałą pamięć Trąmpczyńskiego uczcił Senat Rzeczpospolitej Polskiej. 5 września 2013 roku wybitny polityk i prawnik został upamiętniony poprzez wmurowanie na ścianie budynku Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu tablicy pamiątkowej. Pamiątkowa tablica jest wyrazem najwyższego uznania dla jego dokonań. Kwiaty pod tablicą złożyli przedstawiciele władz wojewódzkich jak i Miasta Poznania. 25 października 2013 roku podobna uroczystość odbyła się w Dębłowie. Dokonano tam odsłonięcia tablicy pamiątkowej oraz posadzono dąb. Również 8 listopada 2013 roku przed Salą Sesyjną Starostwa Powiatowego w Gnieźnie odsłonięto pamiątkową tablicę poświęconą Wojciechowi Trąmpczyńskiemu – „pierwszemu Marszałkowi Senatu II Rzeczpospolitej – urodzonemu w 1860 roku w Dębłowie Królewskim pod Gnieznem”. Odtąd Sala Sesyjna Starostwa Powiatowego w Gnieźnie ma swojego patrona.
Ciekawostki
Wojciech Trąmpczyński był człowiekiem bardzo pracowitym, ale też bardzo skąpym. W jego kancelarii adwokackiej wisiał plakat z napisem: „Pieniędzy nie pożyczam, weksli nie podpisuję.”
Od narodzin wybitnego wielkopolskiego polityka minęło już ponad 150 lat i wiele spraw związanych z jego osobą do końca nie zostało wyjaśnionych. Sporna jest np. sprawa jego imienia – Stefan. W niektórych źródłach imię to pojawia się przed imieniem Wojciech, w innych – po imieniu Wojciech. Wojciech Trąmpczyński w dorosłym życiu w ogóle nie używał imienia Stefan. W dokumentach z tego okresu najczęściej pojawia się imię Adalbert. Imię Stefan z pewnością nosił młodszy brat Wojciecha Trąmpczyńskiego, który urodził się w Trzemesznie i zmarł tam we wczesnym dzieciństwie. Problemem jest również imię ojca Wojciecha Trąmpczyńskiego i nazwisko panieńskie jego matki. Niektóre źródła podają, że ojciec miał na imię Aleksy, inne, że Aleksander. Według jednych źródeł matka z domu nazywała się Biedermann, według innych Bildermann. Daty śmierci Wojciecha Trąmpczyńskiego są aż trzy: 2 marca 1953 roku, 2 września 1953 roku i 19 października 1953 roku.
Znaczenie postaci
Wojciech Trąmpczyński przez całe życie godnie reprezentował Wielkopolskę na każdym z piastowanych stanowisk i z oddaniem angażował się w tworzenie nowoczesnego, demokratycznego polskiego prawa. Był jednym z najwybitniejszych, wielkopolskich polityków XX wieku.
Źródła:
* wywiad z regionalistą panem Tadeuszem Panowiczem, autorem niewydanej jeszcze drukiem książki o Wojciechu Trąmpczyńskim, przeprowadzony przez uczniów Szkoły Podstawowej im. Arkadego Fiedlera w Karniszewie na zajęciach pozalekcyjnych w ramach Cyfrowej Dziecięcej Encyklopedii Wielkopolan w dniu 9 maja 2014 roku,
* Zygmunt Kaczmarek – „Wojciech Trąmpczyński” Biblioteka „Kroniki Wielkopolskiej”, Poznań 1993,
* Andrzej Kwilecki – „Wielkopolskie rody ziemiańskie”, Wydawnictwo Poznańskie. Poznań 2010,
* Sławomir Leitgeber – ” Poznańskie impresje”( Miasta. Ludzie. Obyczaje.) Wydawnictwo Akademia, Poznań 1994,
*www.powiat-gniezno.pl/index.php5?m=news&id=2844
* http://pl.wikipedia.org/wiki/Wojciech_Tr%C4%85mpczy%C5%84ski
*http://gniezno24.com/component/k2/item/140-wojciech-trapczynski-patronem-sali-sesyjnej
* http://www.gniezno24.com/blogi/item/156-z-trampczynskim-nie-jest-prosto
* http://www.piastowskakorona.pl/news.php?readmore=457
* http://www.piastowskakorona.pl/news.php?readmore=705
* http://www.piastowskakorona.pl/news.php?readmore=672
* http://www.piastowskakorona.pl/news.php?readmore=221
* Księga parafialna w Modliszewku, sygn. 19, Archiwum Państwowe w Poznaniu,
* zdjęcia udostępnione przez Archiwum Starostwa Powiatowego w Gnieźnie, panią Agnieszkę Adamską oraz pobrane ze stron internetowych, a także samodzielnie wykonane przez uczniów Szkoły Podstawowej im. Arkadego Fiedlera w Karniszewie, w ramach projektu Cyfrowa Dziecięca Encyklopedia Wielkopolan.