Irena Maria Byszewska zd. Żółtowska – urodziła się 4 listopada 1924 roku w miejscowości Kadzewo, niedaleko Śremu. Była córką Stanisława hr. Żółtowskiego h. Ogończyk (1882-1996) oraz Cecylii hr. Ronikier h. Gryf (1898-1973). Miała trójkę rodzeństwa – siostrę Annę (1927-) oraz braci – Edmunda (1921-1939) i Kazimierza (1923-1935). Swoje dzieciństwo spędziła wraz z najbliższymi w rodzinnym majątku we wspomnianym Kadzewie. Pierwsze lata życia upłynęły jej beztrosko na zabawie i podziwianiu uroków wielkopolskiej wsi. Z czasem oprócz zabawy pojawiła się staranna edukacja, bardzo istotna dla ziemiańskiego rodu. Irena Byszewska nie uczęszczała jednak do zwyczajnej 6-letniej szkoły powszechnej, lecz pobierała nauki w rodzinnym pałacu. Nauczania młodej hrabiny podjęły się najpierw – Pani Maria Sobkowiak, następnie Barbara Kubacka, która wykładała głównie język francuski i uczyła gry na pianinie. Od czasu do czasu w majątku gościł również nauczyciel z pobliskiej szkoły w Bodzyniewie, którego zadaniem oprócz udzielania lekcji, było przeprowadzanie egzaminów sprawdzających wiedzę. Po ukończeniu szkoły powszechnej w 1938 roku, rodzice wysłali córkę do podwarszawskiego Szymanowa, gdzie działało specjalne gimnazjum żeńskie dla dziewczyn pochodzenia szlacheckiego i arystokratycznego, prowadzone przez siostry Niepokalanki.  

Wszystko przerwał wybuch II wojny światowej, która zastała młodą hrabinę we wspomnianym Szymanowie. Była ona świadkiem ataku niemieckich samolotów na gmach klasztoru mieszczącego szkołę, lecz jak opowiadała – dzięki modlitwom doszło do cudownego ocalenia budowli. Wojna uniemożliwiła jednak dalsze funkcjonowanie placówki, a uczennica wróciła do domu. Tymczasem rodzina w obawie przed niemieckimi represjami i eliminacją polskiej inteligencji, zmuszona została w październiku 1939 roku, do opuszczenia w pośpiechu swojej kadzewskiej posiadłości. W okresie przymusowej tułaczki, Żółtowscy ukrywali się w pobliskich majątkach – Janów, Gryżyna, Pianowo. Następnie udali się do Warszawy, gdzie zamieszkiwała babcia bohaterki. Po krótkim pobycie w niebezpiecznej, bo zajętej przez hitlerowców stolicy, rodzice zdecydowali  o kolejnej przeprowadzce – tym razem do majątku Pławowice w Galicji, nieopodal Krakowa. Wybór ten nie był przypadkowy, ponieważ tamtejszy pałac był własnością siostry ojca bohaterki – Janiny Morstin oraz jej męża – Hieronima. Ze względu na zainteresowania hrabiego, miejsce to jeszcze przed wojną było punktem spotkań wielu polskich poetów, literatów i artystów. W okresie wojennej zawieruchy organizowano tam pomoc dla Żydów oraz młodzieży szlacheckiego pochodzenia, dla której organizowano tajne nauczanie. W przygotowaniach do matury, brała również udział Irena, która zdała egzamin dojrzałości w Krakowie, odbywający się w warunkach pełnej konspiracji.  W Pławowicach po raz pierwszy zetknęła się także z grą na scenie. Wspomniani Państwo Morstin, prowadzili bowiem tajny teatr młodzieżowy, którego reżyserem był ukrywający się w majątku – Arnold Szyfman, znany polski dramaturg, organizator życia teatralnego w przedwojennej Warszawie. On jako pierwszy zauważył talent aktorski młodej hrabiny. Irena wraz z siostrą Anną, zagrały we wspomnianym teatrze swoje pierwsze role, występując m.in. w spektaklu pt. „Sen nocy letniej”.  

Okres II wojny światowej był dla Żółtowskich traumatycznym przeżyciem, ponieważ oprócz utraty majątku i związanej z tym niepewności, rodzina musiała pogodzić się ze śmiercią syna Edwarda, który zginął w obronie stolicy. Przyszłość też nie rysowała się w kolorowych barwach. Po zajęciu Polski przez wojska rosyjskie, zainstalowano w naszym kraju ustrój komunistyczny. Rody szlacheckiego pochodzenia, nie mogły liczyć na przychylność nowych władz, które traktowały arystokratów jako wrogów ludu i uniemożliwiły im odzyskanie przedwojennych własności. Mimo to, rodzina podjęła próbę powrotu do Wielkopolski. Ojciec bohaterki po kryjomu udał się nawet do rodzinnego domostwa w Kadzewie, aby sprawdzić co z niego po wojnie zostało. Czujne oko Służby Bezpieczeństwa szybko wywęszyło plany Stanisława Żółtowskiego, który musiał pospiesznie uciekać przez pałacowe okno, aby uniknąć represji. Rodzina tymczasowo osiedliła się w pobliskim Pianowie. Ojciec znalazł tam dorywczą pracę, która umożliwiła najbliższym funkcjonowanie w trudnych powojennych czasach. Niestety, kiedy pracodawcy dowiedzieli się o pochodzeniu i majątku Żółtowskich, ojciec stracił źródło dochodu. Kolejne miesiące okazały się nieustanną tułaczką dla rodziny. Po ucieczce z Pianowa, wędrowców przyjęto dzięki gościnności Państwa Wojciechowskich – w Witkówkach nieopodal Kościana. Tam Stanisław Żółtowski ponownie znalazł dorywcze zajęcie, lecz z powodów politycznych musiał zabrać rodzinę do majątku Państwa Lossów w Gryżynie. Następnym przystankiem rodu był Nowy Dwór, z którego Żółtowscy udali się na Śląsk. W Szklarach Górnych, Irena poznała młodego zootechnika przyjeżdżającego tam na praktyki – Antoniego Byszewskiego z Drozdowa h. Jastrzębiec (1924-1996), którego poślubiła w 1949 roku. W drugiej połowie lat 40., bohaterka rozpoczęła wymarzone studia na Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu, gdzie dostała się dzięki pomocy wspomnianych wyżej – Państwa Morstin z Pławowic. To oni wzięli na siebie znalezienie i opłacenie mieszkania w stolicy Wielkopolski. Okres studiów w Poznaniu był dla młodej hrabiny prawdziwą szkołą życia, ponieważ aby zarobić na pędzle i farby musiała podjąć pracę w sklepie warzywnym na tamtejszym rynku. Rodzice w tym czasie na stałe osiedli we Wrocławiu, gdzie ojciec bohaterki znalazł zatrudnienie w hotelu Monopol, częściowo wyprowadzając rodzinę z trudnej sytuacji finansowej. 

Wówczas w życiu Ireny ponownie pojawił się wspomniany Arnold Szyfman, który widział w niej od dawna wielki talent aktorski. Namówił rodziców hrabiny, a także Państwa Morstin, aby arystokratka rzuciła po roku studiów poznańską ASP na rzecz Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Decyzja ta wiązała się oczywiście ze zmianą miejsca zamieszkania. Przyszła aktorka jeszcze w okresie nauk na PWST, grywała na deskach kilku polskich teatrów. Swoją przygodę ze sceną Irena Byszewska zaczęła w teatrze w Katowicach, następnie występowała w Gdańsku oraz w gdyńskim Teatrze Wybrzeże. Po ukończeniu studiów w 1949 roku, na stałe przeprowadziła się z mężem do Małopolski. W międzyczasie skończyła także Prywatną Szkołę Dramatyczną im. Iwo Galla. 

Od tamtego czasu coraz częściej widywano ją na deskach krakowskich teatrów – w Teatrze Rapsodycznym i Teatrze Poezji. W 1954 roku rozpoczęła z kolei dwuletnią współpracę z Państwowym Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. W tym miejscu na dobre rozpoczęła się jej kariera aktorska. Grała tam sporo głównych ról w przedstawieniach tj.: “Zemsta” (1954), “Kordian” (1956) czy też “Wesele” (1956). W 1956 roku skorzystała z lepszej propozycji finansowej zaproponowanej przez władze Teatru Ziemi Krakowskiej im. Ludwika Solskiego w Tarnowie. Z tą instytucją związała się już do końca swojej zawodowej działalności. W omawianym czasie zaprezentowała swoje umiejętności między innymi w następujący spektaklach: “Krzesiwo” (1962), “Lalka” (1964), “Stara Baśń” (1965), “Świętoszek” (1965), “Odprawa posłów greckich” (1967), “Ojciec Goriot” (1969), “Król włóczęgów” (1968), czy też “Trismus” (1978). Aktorka występowała również w kilku filmach, na przykład w produkcji pt. “W dni przedwiosenne” (1975).   

W 1979 roku postanowiła przejść na emeryturę. Nie zrezygnowała jednak gry na scenie. Nadal dostawała i przyjmowała zlecenia z różnych teatrów w Polsce. W dalszym ciągu zdarzało się jej grywać w filmach, tj. – “Dziewczęta z Nowolipek” (1985) oraz “I skrzypce przestały grać” (1988). Czas emerytury przebiegał bohaterce na dalszej realizacji swoich pasji związanych z malowaniem i literaturą – amatorsko pisała wiersze i fraszki. Niestety żadne z nich nie doczekały się wydania i nie przetrwały do naszych czasów. W 1996 roku, po śmierci męża, aktorka postanowiła wrócić do rodzinnego Kadzewa, gdzie zamieszkała wraz z synem Stanisławem Byszewskim i jego rodziną. Tam spędziła swoje ostatnie dni, dzieląc się z napotkanymi ludźmi głęboką wiarą w Boga oraz bogatym doświadczeniem życiowym. Zmarła dnia 11 grudnia 2017 roku, w wieku 93 lat. Pochowana została 16 grudnia 2017 roku na cmentarzu parafialnym w Śremie.  

Materiały dodatkowe:

1. Prezentacja ze zdjęciami

2. Wywiad z Panem Stanisławem Byszewskim, przeprowadzony przez uczennicę – Łucję Byszewską (20.03.21r.)

3. Fragment drzewa genealogicznego rodziny Byszewskich

4. Drzewo genealogiczne rodu Żółtowskich, utworzone przez uczniów