Paula Jackowska

18 kwietnia 1866 r.ur.
18 listopada 1922 r.zm.
 
Imię i nazwisko bohatera/bohaterki:

Paula Jackowska

 
Lata życia:
data narodzin:

18 kwietnia 1866 r. w Czerwonej Wsi

data śmierci:

18 listopada 1922 r. w Poznaniu

Słowa kluczowe:
  • organizatorka akcji oświatowej i charytatywnej
  • społeczniczka
  • wolontariuszka
(!) Wpisz słowa kluczowe np. Powstaniec wielkopolski, organicznik, nauczyciel, minister, społecznik
Zdjęcie (cover) bohatera/bohaterki:

  Paula Jackowska, autor nieznany, 1888 r., [w:] Archiwum Państwowe w Poznaniu, Jackowscy - spuścizna, sygn. 53/1136/0/8/40, s. 33.

(!) zmień zdjęcie podmieniając widniejącą powyżej zaślepkę
Życiorys:

Paula Jackowska urodziła się 18 kwietnia 1866 r. w Czerwonej Wsi, koło Krzywinia.  Pochodziła ze szlacheckiego rodu Chłapowskich, posługujących się herbem Dryja. Chłapowscy wywodzili się ze wsi Chłapowo w powiecie średzkim.  Była pierwszym z pięciorga dzieci Macieja Chłapowskiego (1837-1883) oraz Marii  z Horwattów (1844-1906). Została ochrzczona 30 kwietnia 1866 r. przez ks. Wojciecha Morawskiego (1810-1875) w kościele pw. św. Idziego w Czerwonej Wsi. Na chrzcie nadano jej dwa imiona – Paula Ifigenia. Pierwsze – na cześć swojej prababki Pauliny Morawskiej (1790-1883), drugie – na cześć swej babki Ifigenii Horwattowej (1801-?). Rodzicami chrzestnymi byli gen. Dezydery Chłapowski (1788-1879) i jego synowa Anna Chłapowska (1843-1919).

Paula z mężem Tadeuszem Kryspinem Jackowskim, autor nieznany, 1885 r., [w:] Archiwum Państwowe w Poznaniu, Jackowscy - spuścizna, sygn. 53/1136/0/8/40, s. 32.Państwo Jackowscy z dziećmi (od lewej): Maria, Tadeusz Gustaw, Jadwiga i Marian, 1898 r., [w:] Archiwum Państwowe w Poznaniu, Jackowscy - spuścizna, sygn. 53/1136/0/8/40, s. 34.Dworek Jackowskich we Wronczynie, źródło: www.polskiezabytki.pl [dostęp: 23.11.2020 r.]

Swoją edukację rozpoczęła w wieku kilku lat od nauki czytania i pisania. W 1873 r. została przyjęta do zakładu naukowo – wychowawczego zgromadzenia Sacré Coeur. Ze względu na antypolską politykę pruskiego zaborcy szkołę przeniesiono z Poznania  do Śmichowa – jednej z dzielnic czeskiej Pragi. Po ukończeniu tamtejszego gimnazjum  w 1877 r. Paula rozpoczęła samodzielną naukę w swym rodzinnym domu w Czerwonej Wsi. Uczyła się także u swojej prababki Pauliny Morawskiej w Oporowie. Pomocy i rad udzielali jej Franciszek Chłapowski (1846-1923) – wybitny przyrodnik, lekarz, późniejszy profesor Uniwersytetu Poznańskiego, ks. Józef Wajda (1849-1923), który w latach 1877-1883 przebywał u Chłapowskich, pełniąc funkcję kapelana rodziny oraz domowego nauczyciela, a także niejaka panna Dawson – Angielka, przyjaciółka jej matki.  Dzięki tym okolicznościom Paula uzyskała staranne wykształcenie. Znała język francuski, angielski, niemiecki, włoski oraz łaciński. Była uzdolniona muzycznie, potrafiła grać na fortepianie. Cennym uzupełnieniem jej wiedzy były wycieczki do różnych regionów dzisiejszej Polski. Odwiedziła m.in. Kraków, Krynicę, Warszawę, Gdańsk, Świnoujście, Sopot. Podczas pobytu w gimnazjum w Pradze trochę zwiedziła Czechy.

21 października 1885 r. wyszła za mąż za Tadeusza Kryspina Jackowskiego (1859-1924) herbu Gozdawa z Pomarzanowic koło Pobiedzisk – syna Maksymiliana (1815-1905) i Marii z Lichtneckerów (1822-1904).  Ślub odbył się w kościele w Czerwonej Wsi. Świadkami byli Franciszek Chłapowski i Stefan Sobkowiak. Nowożeńcy zamieszkali w Pomarzanowicach, które od 1850 r. należały rodziny Jackowskich. Wprowadzili się do liczącego ponad 200 lat dworu, krytego gontami, z tradycyjnymi przybudówkami. Tu na świat przyszły dzieci Pauli i Tadeusza Kryspina – córki Maria (1886-1945) i Jadwiga (1891-1945) oraz synowie: Tadeusz Gustaw (1889-1972), Marian (1893-1928) i Maciej (1896-1944). W czerwcu 1889 r. wybuchł pożar i ich dom doszczętnie spłonął. Tadeusz Kryspin postanowił odbudować dwór, projekt opracował architekt Kazimierz Skórzewski. Budowę obiektu  w stylu neorenesansowym ukończono w 1891 r. Osiem lat później, w 1899 r., Jackowscy nabyli od Niemca Hermana von Falkenhayna posiadłość we Wronczynie, gdzie się wkrótce przeprowadzili. Tu 8 kwietnia 1900 r. przyszedł na świat czwarty syn Pauli i Tadeusza Kryspina – Zygmunt. Niestety, dziecko przeżyło zaledwie kilka godzin. Gdy Tadeusz Kryspin zajęty był pracą w gospodarstwie i działalnością społeczną, Paula troszczyła się o dom i dzieci, zajmowała się przydomowym ogrodem, dbała o tradycję rodzinną. Dużą wagę przykładała do wykształcenia dzieci i wychowania ich w duchu patriotycznym. Od najmłodszych lat uczyła je czytać i pisać w języku ojczystym, zapoznawała z otaczającą ich przyrodą.

Aby zachować polskość w edukacji dzieci i młodzieży, tworzyły się różne inicjatywy, umożliwiające realizację tego zadania. Jedną z form takiej działalności były prywatne spotkania o charakterze oświatowym. Taką akcję  w obronie polskich dzieci przed germanizacją podjęła też Paula Jackowska. W prowadzonym przez nią nauczaniu uczestniczyły jej własne dzieci, a także ich rówieśnicy z okolicznych rodzin, niezależnie od ich statusu społecznego. Organizowała lekcje, a raczej spotkania, podczas których uczyła czytania i pisania w języku polskim, śpiewu pieśni ludowych oraz patriotycznych, a także historii Polski. Trzeba pamiętać, że nauczanie poza szkołą było zakazane i groziła za to surowa kara.  Paula i Tadeusz Kryspin chętnie przyjmowali gości. Oprócz rodziny i znajomych do Pomarzanowic, a potem też do Wronczyna, dość często zjeżdżali się również działacze społeczni celem przedyskutowania zaplanowanych przedsięwzięć.

Jackowscy też często wyjeżdżali. Gościli m.in. w Wierzenicy u Cieszkowskich, w Kociałkowej Górce u Seweryna i Jadwigi Radońskich, w Podarzewie u Karola Sczanieckiego, w Krześlicach u Heleny i Zygmunta Radońskich. Odwiedzali również rodzinę Pauli w Czerwonej Wsi, Oporowie czy Kopaszewie. Z racji pełnienia przez Tadeusza Kryspina funkcji szambelana papieskiego Paula towarzyszyła mu w służbowych wyjazdach do Niemiec, Austrii i Włoch.

W 1901 r. Jackowscy postanowili wynająć mieszkanie w Poznaniu i spędzać tam część roku ze względu na właściwą opiekę na dziećmi, które uczęszczały do szkół poznańskich oraz zwiększający się zakres pracy społecznej Tadeusza Kryspina. Wiązało się to z koniecznością częstych i długich pobytów w mieście. Był jednak jeszcze jeden powód przenosin do Poznania, o którym dyskretnie milczano. Otóż komplikacje przy porodzie Zygmunta sprawiły, że Paula zaczęła mieć coraz większe problemy z poruszaniem się. W listopadzie 1900 r. w Berlinie przeszła skomplikowaną operację, a następnie wielomiesięczną rehabilitację. Nigdy jednak nie wróciła już do pełnej kondycji fizycznej. Początkowo Jackowscy zamieszkali przy ulicy Ludwiki (późniejsza nazwa: ul. Skarbowa) pod numerem 3, potem kilka kamienic dalej pod numerem 14. To właśnie tutaj Paula rozwinęła swoją działalność charytatywną. Mimo kłopotów ze zdrowiem nie poddawała się i niosła pomoc potrzebującym. Akcja charytatywna, którą prowadziła, nosiła nazwę „Rozdawnictwo odzieży dla ubogich”. Polegała ona na zbieraniu od darczyńców używanej odzieży, którą po wypraniu i ewentualnych naprawach przekazywano ubogim. Pomagały jej wolontariuszki, którymi najczęściej były jej znajome. Akcją tą Paula kierowała do końca życia. W wolnych chwilach haftowała również sztandary do kościoła.

W czasie I wojny światowej Paula i jej mąż Tadeusz Kryspin przygarnęli pięcioro polskich sierot z Francji, które wychowywały się z ich młodszymi dziećmi.  Z roku na rok stan zdrowia Pauli Jackowskiej pogarszał się, przez wiele lat była przykuta do łóżka, a mimo to nie zrezygnowała z bezinteresownej działalności na rzecz najbiedniejszych.

Nekrolog Pauli z Chłapowskich Jackowskiej zamieszczony w „Kurierze Poznańskim” nr 166 z 19.11.1922 r.Grób Pauli Jackowskiej i jej męża  Tadeusza Kryspina na cmentarzu  przy kościele we Wronczynie, 15.11.2020 r., fot. A. Migdałek

Zmarła 18 listopada 1922 r. w Poznaniu, w wieku 56 lat. Nabożeństwo żałobne odbyło się 22 listopada 1922 r. o godz. 10.30 w kościele parafialnym pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika we Wronczynie, gm. Pobiedziska. Spoczęła na przykościelnym cmentarzu.

 

Bibliografia i Netografia (odnośniki):

Archiwum Państwowe w Lesznie, Urząd Stanu Cywilnego Krzywiń, Księga małżeństw, sygn. 34/426/0/2.1/44, wpis 19.

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta Stanu Cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Czerwonawieś, Duplikat urodzonych, zaślubionych i zmarłych, sygn. 53/3271/0/6.1/53, s. 3.

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Jackowscy – spuścizna. Fotografie rodzinne Jackowskich, sygn. 53/1136/0/8/39.

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Urząd Stanu Cywilnego Jerzykowo, Księga aktów zejścia 1900, sygn. 53/1863/0/4/159, wpis 18.

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Urząd Stanu Cywilnego Jerzykowo, Urodzenia 1900, sygn. 53/1863/0/1/157, wpis 36.

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Urząd Stanu Cywilnego Pobiedziska – obwód miejski, Księga urodzeń 1886, sygn. 53/1925/0/1/37, wpis 161.

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Urząd Stanu Cywilnego Pobiedziska – obwód miejski, Księga urodzeń 1889, sygn. 53/1925/0/1/46, wpis 62.

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Urząd Stanu Cywilnego Pobiedziska – obwód miejski, Księga urodzeń 1893, sygn. 53/1925/0/1/58, wpis 95.

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Urząd Stanu Cywilnego Pobiedziska – obwód miejski, Księga urodzeń 1896, sygn. 53/1925/0/1/67, wpis 109.

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Urząd Stanu Cywilnego Poznań – obwód miejski, Księga urodzeń 1891, sygn. 53/1926/0/1/243, wpis 19.

Barełkowski R., Tadeusz Kryspin Jackowski – ziemianin z przełomu wieków, „Kronika Wielkopolski” 1994, nr 3, s. 42-50.

Boksa M., Chłapowscy w Poznaniu, „Kronika Miasta Poznania” 2018/1, s. 162-178.

Dwory polskie w Wielkim Księstwie Poznańskiem, Poznań 1912, [w:] www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/5419/edition/9693/content [dostęp 2.02.2021 r.]

Jackowski T.G., W walce o polskość, Kraków 1972.

Jakóbczyk W., Patron Jackowski, Poznań 1938, www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/549048/edition/458242/content [dostęp 6.05.2021 r.]

Karwat J., Maksymilian Jackowski (1815-1905), Poznań 2005.

Tomawska D., Wyrwane z pamięci, „Salonowe spotkania” nr 19, 28.06.2002, s. 19.

Wywiad z Antonim Tadeuszem Jackowskim, przeprowadzony przez uczniów korespondencyjnie, Kraków 27.02.2021 r.

Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, „Kurier Poznański” nr 266, 19.11.1922, s. 9, [w:] www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/116184/edition/127076/content [dostęp 14.11.2020 r.]

„Praca: tygodnik polityczny i literacki, ilustrowany” nr 35, 28.08.1910, s. 1102, [w:] https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/309156/edition/264095/content [dostęp 30.11.2020 r.]

Katalog polskich zabytków, pałaców i dworów. Wronczyn, [w:] www.polskiezabytki.pl [dostęp 23.11.2020 r.]

Prałat E., Czerwona Wieś – szkatułka historii, [w:] https://kulturaupodstaw.pl/czerwona-wies-szkatulka-historii [dostęp 23.11.2020 r.]

Podprojekt:

III EDYCJA CYFROWEJ DZIECIĘCEJ ENCYKLOPEDII WIELKOPOLSKI 

Szkoła:

Szkoła Podstawowa im. Kazimierza Odnowiciela, ul. Kostrzyńska 23, 62-010 Pobiedziska

(!) kliknij dwukrotnie w element by zmienić dane kontaktowe.
Autorzy:

 Uczniowie: Karol Jerzyński, Julia Krąkowska, Maria Krzyżaniak, Jan Michalak, Michalina Michalak, Aleksandra Mrówczyńska, Agata Promińska, Maja Ślusarska, Hanna Wróblewska, Aleksandra Ziętek

Opiekun: Anna Migdałek

(!) kliknij dwukrotnie by zmienić nazwę grupy projektowej.