Pochodzenie

Franciszek Krawczykowski urodził się w rodzinie chłopskiej 3 marca 1904 r. we wsi Przystajnia, leżącej 23 kilometry od Kalisza, w ówczesnej guberni kaliskiej zaboru rosyjskiego (obecnie województwo wielkopolskie, powiat kaliski, gmina Brzeziny). Jego rodzice Józef i Marianna z domu Pietrzak zajmowali się prowadzeniem gospodarstwa. Franciszek miał dwóch braci: Władysława i Józefa oraz cztery siostry: Wiktorię, Pelagię, Marię i Franciszkę. Trzy z nich zostały zakonnicami i związały swe losy z Warszawą i Wilnem. Czwarta z sióstr – Franciszka – wyszła za mąż za Antoniego Bijacika i prowadziła rodzinne gospodarstwo rolne.

Edukacja

Franciszek był niezwykłym dzieckiem, pracowitym i sumiennym, a także dobrym bratem dla swojego rodzeństwa. Dzieci uczęszczały na naukę religii do Godziesz, siedziby gminy i parafii. To właśnie tamtejszy ksiądz zauważył zdolności u rodzeństwa Krawczykowskich i zaoferował pomoc w dalszym kształceniu jednego z nich. Decyzją matki wybór padł na małego Franciszka. W ten sposób w 1919 r. chłopiec trafił do (utworzonej po odzyskaniu niepodległości w 1918 r.) Preparandy Nauczycielskiej w Opatówku, gdzie posiadł podstawy zawodu nauczyciela. Najpewniej od 1921 r. swą edukację kontynuował w położonym niedaleko Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Liskowie, które ukończył w 1926 r. W latach 1930 – 1932 studiował w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego w Warszawie.

Praca zawodowa

Po ukończeniu seminarium w Liskowie Franciszek Krawczykowski rozpoczął pracę jako nauczyciel wychowania fizycznego w Szkole Powszechnej w Bieniewicach i w Błoniu koło Warszawy. Po ukończeniu studiów na CIWF objął funkcję Powiatowego Instruktora Wychowania Fizycznego w Błoniu. Około 1932 roku, wraz z rodziną, przeniósł się do Poznania, gdzie razem z żoną podjęli pracę w 17 Szkole Powszechnej w Poznaniu. W trakcie pracy zawodowej gorąco propagował zdrowy styl życia i doceniał wpływ kondycji fizycznej na rozwój osobowościowy człowieka. Małżonkowie wspólnie się uzupełniali w pracy zawodowej. Prowadzili także międzyszkolny ludowy zespół muzyczno – taneczny, z którym jeździli po okolicznych miastach i wioskach, dając przedstawienia. Pan Franciszek był także inicjatorem wystawy modeli sprzętu gimnastycznego w Poznaniu. Przez całe życie zawodowe z zaangażowaniem wykonywał powierzone mu obowiązki, a swoje doświadczenia i kreatywność starał się przekazać kolegom w licznych publikacjach metodycznych. Był też autorem wielu artykułów zamieszczanych w czasopismach: „Stadjon. Ilustrowany Tygodnik Sportowy”, „Wychowanie Fizyczne w Szkole”.

Publikacje

1. Skierczyński M., Krawczykowski F. „Zabawy i gry ruchowe. Podręcznik metodyczny”. Z Praktyki Szkolnej nr 16, Nasza Księgarnia, Warszawa 1932 r. 2. „Ćwiczenia cielesne dziesięciominutowe i śródlekcyjne w szkole powszechnej”. Z Praktyki Szkolnej nr 22, Nasza Księgarnia, Warszawa 1934 r. 3. „Przez ćwiczenia cielesne do zdrowia ciała i duszy”. Nasza Księgarnia, Warszawa 1935 r. 4. „Święto wychowania fizycznego w szkole powszechnej”. Z Praktyki Szkolnej nr 27, Nasza Księgarnia, Warszawa 1935 r. 5. „Jak wykonać przybory do ćwiczeń cielesnych w szkole powszechnej”. Z Praktyki Szkolnej nr 29, Nasza Księgarnia; Warszawa 1935 r. 6. „Lekcje ćwiczeń cielesnych w kl. I, II, III i IV szkoły powszechnej: z rozkładem materiału na każdy miesiąc”. Nasza Księgarnia; Warszawa 1938 r. 7. „Lekcje ćwiczeń cielesnych w klasach I, II, III i IV szkoły powszechnej z rozkładem materiału na każdy miesiąc”. Nakładem autora, Poznań 1939 r. 8. „Lekcje ćwiczeń cielesnych w klasach V, VI i VII szkoły powszechnej z rozkładem materiału na każdy miesiąc”. Nakładem autora, Poznań 1939. 9. „Jak wykonać pomoce naukowe do wychowania fizycznego w szkole ogólnokształcącej”. Wydanie III uzupełnione przez M. Krawczyka. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1953 r.

Odznaczenia

W 1938 roku został odznaczony przez Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego brązowym medalem za długoletnią służbę.

Okres wojenny

W 1939 roku, tuż przed wybuchem wojny, Franciszek Krawczykowski (podporucznik Armii Polskiej) uczestniczył w manewrach wojskowych. Dzień 1 września 1939 roku zastał rodzinę Krawczykowskich w Poznaniu. Pan Franciszek został zmobilizowany do wojska i brał udział w wojnie obronnej. Po klęsce wrześniowej w celu uniknięcia niewoli lub wysiedlenia, na którą skazani byli żołnierze i inteligencja polska, jesienią rodzina Krawczykowskich przeniosła się do rodzinnej wsi Franciszka – Przystajni koło Kalisza. Jako człowiek wykształcony, znający świetnie język niemiecki, znalazł pracę w Urzędzie Stanu Cywilnego w pobliskich Godzieszach (nazwa niemiecka Hohenfelde), gdzie zamieszkał wraz z rodziną. Na nowym terenie skrupulatnie wykorzystano nie tylko wykształcenie Franciszka, ale i jego doświadczenie z września 1939 r. Najpierw został członkiem, a następnie (najprawdopodobniej) Dowódcą Rejonu Tajnej Organizacji Wojskowej, a potem Armii Krajowej (pseudonim „Maciej”). Do organizacji należeli mężczyźni z okolicznych wiosek: Bugaja, Przystajni, Moczalca, Świerczyny, Ostrowa Kaliskiego, Wielowsi Klasztornej. Od początku pobytu w Przystajni Franciszek Krawczykowski należał do Tajnej Organizacji Wojskowej, działającej w Kaliszu i jego okolicach, na terenach gmin Godziesze, Grabów, Lisków, Chocz, Koźminek, Opatówek. Organizacja ta bardziej niż na walkę zbrojną nastawiona była na sabotaż, zbieranie informacji, podtrzymywanie ducha patriotyzmu, zdobywanie broni palnej, gromadzenie materiałów sanitarnych. Opracowano również plan przejęcia władzy na wypadek wycofania się wojsk niemieckich. Z informacji mieszkańców Przystajni wiadomo, że wybranym osobom z okolicy zostały przydzielone najważniejsze funkcje, które mieli sprawować w wyzwolonej gminie Godziesze. Działania Franciszka Krawczykowskiego obejmowały również wydawanie prasy konspiracyjnej (redagował i pisał na maszynie) i roznoszenie jej po okolicy (później czyniła to jego siostra – Franciszka). Główna baza oddziału zlokalizowana była w budynku gospodarczym, należącym do rodziny Krawczykowskich. Tutaj odbywały się spotkania i narady członków ruchu oporu z okolicznych wsi. W oborze (w specjalnie przygotowanych korytach z podwójnymi dnami) przechowywano tajne dokumenty, prasę konspiracyjną, broń i książki. Natomiast na strychu budynku mieszkalnego magazynowano materiały opatrunkowe oraz środki medyczne. Jako pracownik urzędu pan Franciszek wykazał się niebywałą odwagą. Potajemnie wydawał fałszywe dokumenty dla osób ukrywających się lub poszukiwanych. Pod urzędową pieczęć podkładał papier, w ten sposób początkowe litery nazwy Hohenfelde były nieczytelne. Na dokumencie widniała jedynie czytelna nazwa „-enfelde”, a nazw o takiej końcówce było kilka. Według osób znających pana Franciszka w owym czasie, takich fałszywych dokumentów wydano w Godzieszach około 500. W Przystajni oraz sąsiedniej Kakawie zorganizowane były punkty, w których ukrywano osoby poszukiwane przez Niemców. Zatroskanej siostrze Franciszce zwierzył się podczas jednej z rozmów, że zawsze nosi przy sobie cyjanek potasu na wypadek, gdyby nie mógł znieść ewentualnych tortur. W 1943 roku rozpoczęły się zrzuty broni dla organizacji niepodległościowych na terenie rejonu. Jednocześnie w gminie Godziesze rozpoczęły się aresztowania, najprawdopodobniej miały one związek z wydawaniem fałszywych dowodów i przepustek. W dniu, na który zaplanowany był zrzut broni palnej w okolicach Wielowsi Klasztornej, 3 września 1943 roku, Niemcy niespodziewanie aresztowali Franciszka Krawczykowskiego. Nie pozwolono mu zabrać marynarki, w której przechowywał truciznę. Osadzono go najpierw w Godzieszach, w budynku żandarmerii, a potem prawdopodobnie wywieziono do Kalisza, na ul. Jasną, gdzie mieściło się więzienie. Po kilku dniach, w nocy, przez uchylone okno rodzina otrzymała kartkę (kurier anonimowy) z wiadomością o śmierci Franciszka. Nieznane są bliższe okoliczności jego zgonu. Oficjalnie żandarmeria niemiecka powiadomiła rodzinę, że zmarł w areszcie. Z powodu braku dokumentów decyzją Sądu Powiatowego w Kaliszu z dnia 1 lutego 1953 r. za datę śmierci przyjęto – 9 maja 1946 r. Nigdy nie rozwiązano tajemnicy miejsca pochówku Franciszka Krawczykowskiego. **** Informacja dotycząca daty zgonu. W powyższym biogramie przyjęto datę śmierci bohatera jako wrzesień 1943 roku (aresztowany przez gestapo i zmarł po kilkunastu dniach czyli we wrześniu 1943). Jest to informacja pewna, a nieznane są okoliczności śmierci i miejsce pochówku. Po wojnie, z powodu braku dokumentów decyzją Sądu Powiatowego w Kaliszu z dnia 1 lutego 1953 r. za datę śmierci przyjęto – 9 maja 1946 r. Zapewne taką datę zgonu (rok po zakończeniu wojny) przyjmowano dla wielu poległych w czasie wojny. ****

Informacje o rodzinie

Około 1929 roku Franciszek Krawczykowski wziął ślub z Józefą Zdziarską (c. Marii i Leona Zdziarskich). Razem pracowali w Błoniu pod Warszawą, skąd w 1932 roku przenieśli się do Poznania. Żona pana Franciszka ukończyła Seminarium Nauczycielskie, uczyła przedmiotów ogólnokształcących, jak również śpiewu i tańca. Na czas porodu przyjechała do swoich rodziców do Krakowa, gdzie, 5 czerwca 1930, roku urodziły się ich córki – bliźniaczki: Barbara i Anna. Do chwili aresztowania rodzina, z wyjątkiem okresu pobytu Franciszka na szkoleniach i w wojsku, żyła nierozłącznie. Dzień 3 września 1943 roku trwale rozdzielił rodzinę. Po otrzymaniu wiadomości o śmierci męża, jesienią, pani Józefa z córkami wyjechała do Generalnej Guberni. Początkowo zatrzymała się u brata Adolfa, następnie u siostry Stanisławy. W wyzwolonej ojczyźnie podjęła pracę w swym zawodzie. Początkowo pracowała w szkołach we wrocławskiem , potem przeniosła się do Wielkopolski i pracowała w Wągrowcu. Dopiero na emeryturze na stałe zamieszkała w Krakowie. Córki Barbara i Anna założyły rodziny. Pani Barbara ma dwoje dzieci: syna Władysława i córkę Bożenę oraz 6 wnucząt i 10 prawnucząt. Córka Anna zmarła bezpotomnie 23 grudnia 2008 roku w Krakowie. Rodzina siostry pana Franciszka przeżyła wojnę i w dalszym ciągu prowadziła gospodarstwo odziedziczone po rodzicach. W ślady zawodowe wuja poszła jedna z jej córek – Helena, która pracowała i przez pewien czas kierowała Szkołą Podstawową w Przystajni. To w dużej mierze dzięki niej pamięć o działalności pana Franciszka nie uległa zapomnieniu.

Znaczenie postaci

Ten przedwojenny nauczyciel, wywodzący się z chłopskiej rodziny, przez całe swoje życie służył ojczyźnie i narodowi. Swoją postawą w okresie pokoju i w czasie wojny udowodnił, że dobro Ojczyzny jest dla niego na najwyższym miejscu. W życiu Franciszka Krawczykowskiego jest wiele niedomówień, bowiem jego działalność przypadła na burzliwy okres w dziejach naszej Ojczyzny – II wojnę światową. Do wielu dokumentów nie ma dostępu, gdyż zostały zniszczone w obawie przed represjami ze strony hitlerowców w czasie wojny, a po wojnie aparatu partyjnego. Pozostały jedynie skrawki wspomnień zatrzymanych przez najbliższych, bo „ściany miały uszy”. Jednak zachowane strzępy wiedzy o jego działalności świadczą o wysokiej dozie patriotyzmu człowieka, który z narażeniem życia pomagał i chronił przed okupantem zagrożonych. Walczył o wolną Polskę i za nią oddał swe życie. Jest wzorem do naśladowania. Wyrazem hołdu złożonym mu przez współczesnych jest symboliczny grób postawiony bohaterom poległym w czasie II wojny światowej w miejscowości Kakawa (gm. Godziesze), na którym wyryto nazwiska bohaterów tego czasu. Wśród nich znajduje się nazwisko Franciszka Krawczykowskiego. Władze Brzezin również upamiętniły jego czyny nadając nazwę jednej z ulic imię Franciszka Krawczykowskiego.

Źródła