Jan Władysław Bonikowski

Pochodzenie

Jan Władysław Bonikowski urodził się 4 sierpnia 1927 roku w Wągrowcu, zmarł 17 grudnia 2008 roku w Rawiczu.

Jego ojciec Antoni był żołnierzem armii pruskiej oraz powstańcem wielkopolskim, miał przygotowanie pedagogiczne. Do Rawicza rodzina Bonikowskich przeprowadziła się w 1933 roku.

Działając w harcerstwie poznał żonę Krystynę, ma córkę Hannę oraz dwoje wnuków.

Zasłużony Rawiczanin, harcerz, łącznościowiec, filatelista i niestrudzony działacz społeczny.

Młodość

Jan Bonikowski uczęszczał do pierwszej klasy Szkoły Powszechnej nr 3, która mieściła się przy obecnej ul. Ignacego Buszy. W czasie wojny przebywał we wsi Chojna (niedaleko Wągrowca) u dziadków. Potem kontynuował naukę w Rawiczu. Ukończył Gimnazjum Kupiecko – Handlowe w Rawiczu.

Obszary działalności

Praca

W latach 40 podjął pracę jako uczeń w sklepie spożywczym przy rawickim Rynku. W latach 1943 – 1944 z nakazu niemieckiego został skierowany do pracy jako listonosz. Już po zakończeniu II wojny światowej pracował przy zakładaniu linii telefonicznej. Było to traktowane jako służba i nie otrzymywał wynagrodzenia. Jeszcze w 1945 roku przeszedł do administracji poczty w Rawiczu. W 1949 roku przyszedł do centrali handlowej zajmującej się artykułami spożywczymi. W 1950 roku z rozkazu marszałka Konstantego Rokossowskiego powołano go do wojska. Jako przedwojenny aktywny harcerz trafił do kopalni „Łagiewniki” w Bytomiu. Wszyscy traktowani tam byli jak więźniowie polityczni, z czasem przyjęła się nazwa „górnicy bez wyroku”. Przeszedł kilka kopalń, potem trafił do administracji wojskowej, gdzie pracował do listopada 1952 roku.

Po przejściu do rezerwy rozpoczął pracę w Zarządzie Rawickich Zakładów Materiałów Budowlanych jako księgowy. Pod koniec lat siedemdziesiątych przeszedł do Spółdzielni Mieszkaniowej, gdzie pracował przez około 20 lat jako starszy księgowy.

Harcerstwo

W życiu Jana Bronikowskiego największą rolę odegrało harcerstwo. Zuchem został już w 1937 roku w wieku 9 lat. Po wojnie wstąpił do II Drużyny Skautów Wędrowników im. Tadeusza Kościuszki w Rawiczu, gdzie był przybocznym w plutonie łączności. Po roku został bibliotekarzem w komendzie Hufca. Nadal zajmował się łącznością, która przekształciła się w następną pasję.

Harcerz – Łącznościowiec

Łączność była drugą miłością jego życia. Założył sekcję łączności przy swojej drużynie. Niestety na skutek niesłusznego oskarżenia, jakoby harcerze nadawali do Londynu, Jan Bonikowski trafił na 3 lata do kopalni Łagiewniki w Bytomiu. Dopiero w 1962 roku został zapisany Harcerski Klub Łączności w Rawiczu-AP3ZHW, który jest pierwszym klubem założonym w Wielkopolsce. Właśnie wtedy Jan Bronikowski otrzymał licencje i znak krótkofalarstwa – SP3AXI. Klub zainicjował zawody pod nazwą „Harcerska Fala”. Jan Bronikowski był członkiem Zarządu Głównego Związku Krótkofalowców, sędzią klasy krajowej w Amatorskiej Radiolokacji Krajowej. Zapoczątkował Mistrzostwa Polski Młodych Radiotelegrafistów. Założył zastęp „Lisów”, bo preferował zajęcia łącznościowe w terenie. Członkowie tego zastępu trafili do szkół radiotechnicznych.

Z okazji 90-lecia łączności w Wielkopolsce Jan Bronikowski napisał książkę o ludziach przeszkolonych na krótkofalowców, będącą jedynym materiałem dokumentacyjnym o łączności. Przez wiele lat rawicki klub organizował Rawickie Spotkania Eterowe przy okazji ważnych wydarzeń, jak na przykład z okazji setnej rocznicy powstania Rawickiej Spółdzielni Mieszkaniowej w 2004 roku. Klub organizował seanse krótkofalarskie, w czasie których nawiązywano łączność z przyjaciółmi z całego świata.

– „W stanie wojennym nasi radiowcy nawiązali łączność z radiostacjami skautowskimi świata. Impreza o nazwie „Jota” przyjęła się wśród radiowców na świecie. Członkowie naszego klubu pracowali też na falach UKF” – mówi Jan Bonikowski.

Poczta Harcerska – Rawicz

Początki poczty harcerskiej w Rawiczu sięgają okresu po II wojnie światowej, gdy zaczęło odradzać się harcerstwo.

Dnia 17 marca 1957 roku z inicjatywy Jana Bonikowskiego zainaugurowano działalność jednej z pierwszych w kraju Poczt Harcerskich. „Poczta Harcerska – Rawicz” wchodziła w skład służb łączności Komendy Hufca Harcerskiego im. Saperów Wojska Polskiego. Zastępy pocztowe poznały pracę urzędu pocztowego, harcerze przed świętami pomagali listonoszom doręczać przesyłki. Korespondencję wychodzącą z Hufca zaopatrywano znaczkami poczty harcerskiej i datownikiem. Na listach zewnętrznych był znaczek Poczty Polskiej, a w górnym lewym narożniku – poczty harcerskiej. To Jan Bonikowski był kierownikiem zespołu pocztowego z ramienia Komendy Hufca. Naczelnictwo poczt harcerskich w Warszawie zarejestrowało „Pocztę Harcerską – Rawicz” pod numerem 49.

Poczta przez cały okres działalności wydaje znaczki, nalepki, karty ozdobne i koperty z datownikami. Szczególnie aktywną działalność przejawia w czasie obozów, zlotów i różnych uroczystości harcerskich.

Osiągnięcia „pocztowe” Rawicza znalazły odbicie w publikacjach Ministerstwa Łączności „Łączność dla wszystkich”, „Znaczek uczy, bawi, kształci”.

Obecnie przy Komendzie Hufca Rawicz im. Saperów Wojska Polskiego poczta zrzesza kilkunastu gimnazjalistów.

Krąg Harcerskiej Przyjaźni przedłużeniem młodości

„Druh Jan i ja skrzyknęliśmy zaawansowanych wiekiem byłych harcerzy i stworzyliśmy Krąg. Nie spodziewaliśmy się, że tyle starszych osób będzie odczuwało potrzeby spotkania się na zbiórkach harcerskich. Dziś jest to bardzo liczna grupa. Wielu pochodzi z odległych stron Polski, nawet z zagranicy. Sprawiła to z pewnością osobowość Jana, jego serdeczność i poczucie humoru” – wspomina była przewodnicząca Kręgu Jolanta Wasilewska. „Pan Jan to wielki ravicianista. Gromadzi pamiątki i materiały dotyczące grodu Przyjemskiego. Potrafi zjednywać ludzi dla swych idei, dlatego tak wiele zrobił dla swego miasta i młodzieży”.

Ochrona miejsc pamięci narodowej

Jan Bonikowski ratował po wojnie groby ofiar stalinizmu i hitleryzmu, osób uśmierconych w rawickim więzieniu. Z jego inspiracji skopano mogiły bezimienne i przeniesiono szczątki zmarłych do wspólnego, ale godnego grobu. Dzięki niemu kilka miejsc pochówku uratowano od zniszczenia. To Jan Bonikowski oznaczył na mapie rawickiego cmentarza groby więźniów z lat 1939-1956. W publikacji „Groby więźniów 1939 – 1956 straconych, zamęczonych i zmarłych w Rawiczu, Miejskiej Górce i Żmigrodzie” umieścił wykaz 1324 osób straconych przez okupanta w Rawiczu. W publikacji znajduje się również rejestr więźniów politycznych zmarłych w rawickim więzieniu w okresie stalinowskim. Z inicjatywy autora opiekę nad grobami więźniów politycznych na cmentarzu parafialnym w Rawiczu sprawowały rawickie drużyny harcerskie. Na kaplicy rawickiego cmentarza znajdują się tablice z wykonanym przez bohatera spisem więźniów straconych lub zmarłych w czasie okupacji hitlerowskiej.

Jan Bonikowski przyczynił się do postawienie pamiątkowego obelisku przy zbiorowej mogile antyhitlerowskich Ślązaków na cmentarzu ewangelickim oraz odbudowy zniszczonego przez Niemców pomnika Tadeusza Kościuszki.

Jako żołnierz górnik Jan Bronikowski zainicjował powstanie organizacji byłych żołnierzy z terenu Ziemi Leszczyńskiej. Powstał związek represjonowanych górników, a w jego skład wchodzi między innymi koło związków górników represjonowanych w Rawiczu. Jan Bronikowski ma godność honorowego Prezesa Okręgu. Jest autorem broszury „Fedrowali” poświęconej losom byłych żołnierzy górników prześladowanych przez władzę ludową. Z jego inicjatywy została umieszczona tablica pamiątkowa na murze kościoła farnego.

Znaczenie postaci

To nie przypadek, że Jan Bonikowski w 1948 roku otrzymał jako harcerz sprawność społecznika, ponieważ był człowiekiem który odczuwał nieustanną potrzebę działania. Był aktywny w wielu dziedzinach życia. Jako wieloletni pracownik Spółdzielni Mieszkaniowej w Rawiczu zakładał na nowych osiedlach świetlice i kluby, organizował imprezy rozrywkowo-kulturalne, zainicjował powstanie Domu Seniora oraz zawody o tytuł króla i rycerzy kurkowych, które stały się zalążkiem Rawickiego Bractwa Kurkowego. Owe turnieje strzeleckie opisał potem w broszurze wydanej z okazji Jubileuszu Rawickiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Także z inicjatywy Jana Bonikowskiego odbudowano pomnik Tadeusza Kościuszki. Na konto sukcesów bohatera można zaliczyć organizowanie zawodów balonowych oraz wystaw filatelistycznych.

Dzięki Rawickim Spotkaniom Eterowym Ziemia Rawicka stała się popularna wśród radioamatorów z Polski i świata. Krótkofalarstwo było bardzo popularne wśród młodzieży.

Publikacje Jana Bonikowskiego

Bonikowski Jan Władysław, Harcerska Łączność w Wielkopolsce 1912-2002, Rawicz 2002

Bonikowski Jan Władysław, Fedrowali, Rawicz

Bonikowski Jan Władysław, Groby więźniów 1939 – 1956 straconych, zamęczonych i zmarłych w Rawiczu, Miejskiej Górce i Żmigrodzie, Rawicz 2002

ŹRÓDŁA

1. J .W. W rodzinne strony. // ABC. – 2005, nr 63, s. 1 i 3

2. Jędrzejczak Włodzimierz. 65 . lat w eterze. SP3ZHW nadaje. – Fot. // Życie Rawicza. – 2007, nr 6, s. 20

3. Jędrzejczak Włodzimierz. Takie były początki. Rawicka Poczta Harcerska. – Fot. // Życie Rawicza. – 2007, nr 11, s. 16

4. (kac). Odszedł zasłużony. – Fot. //Życie Rawicza. – 2008/2009, nr 52/1, s. 2

5. Kośmider Stanisław. Hm. Jan Bonikowski harcerz i społecznik. – fot. // Gazeta Poznańska. – 2001, 27 kwiecień, dodatek Express Powiaty.

6. (stk). Pożegnano wybitnego rawiczanina. – Fot. // Życie Rawicza. – 2009, nr 2, s. 20

7. Sztulpa Anna. 80. urodziny Jana Bonikowskiego. Okrągły jubileusz zasłużonego rawiczanina. – Fot. // Gazeta Rawicka . – 2007, nr 8, s. 18-20

8. Witczak Jacek. Odszedł na wieczną wartę. – Fot. // ABC Rawickie. – 2009, nr 1, s. 6

9. (WJ). Harcerz jest zawsze młody. – Fot. // Życie Rawicza. -2007, nr 31, s. 20

10. (WJ). Jubileuszowa wystawa. – Fot. // Życie Rawicza. – 2007, nr 13, s. 15

11. Zmarł Jan Bonikowski. Odeszła legenda rawickiego harcerstwa i krótkofalowców. – Fot. // Życie Rawicza. – 2008/2009, nr 52/1, s. 1

Platforma edukacyjna