ks. Władysław Bolesław Mieczysław Czerwiński

ur. 18 kwietnia 1868
zm. 11 października 1947
Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Pogorzeli

Protokół
Protokół Chóru Kościelnego
Sprawozdanie za rok 1907
Zdjęć: 17
Dokumentów: 3

Pochodzenie

Urodził się 18 kwietnia 1868 roku w Złotowie (obecnie gmina Złotów, stolica powiatu złotowskiego, województwo wielkopolskie, a wówczas zabór pruski), w rodzinie sekretarza, tłumacza sądu i urzędnika Maksymiliana i Apolonii (Pauliny?) z domu Taterra (Tatar).

Edukacja

Naukę rozpoczął w rodzinnym mieście, później, tj. od 1882 roku, uczył się w Gimnazjum Świętej Marii Magdaleny w Poznaniu i tam 18 lutego 1890 roku otrzymał świadectwo dojrzałości. W latach 1890-1893 studiował teologię w Arcybiskupim Seminarium Duchowym w Poznaniu i Gnieźnie, za zgodą bpa chełmińskiego Leona Rednera.

Początek działalności duszpasterskiej

24 lutego w 1894 roku przyjął święcenia kapłańskie w Poznaniu, z rąk arcybiskupa Floriana Stablewskiego, następnie został wikariuszem w Dolsku (dek. śremski), a od lutego 1896 roku objął wikariat w Koźminie Wielkopolskim (dek. koźmiński). Od pierwszych lat swojej posługi kapłańskiej prowadził wytężoną działalność charytatywną i patriotyczną. Założył w Koźminie Katolickie Towarzystwo Robotników Polskich, którego został patronem. Kilka miesięcy później organizacja liczyła już 168 osób. Za zorganizowanie dla dzieci i młodzieży polskiej festynu młodzieżowego został skazany przez tamtejszy sąd przysięgłych na grzywnę 15 marek, względnie jeden dzień aresztu, jednak kara nie zniechęciła go do dalszego działania.Nadal był gorliwym agitatorem polskości.
Od 15 sierpnia 1899 roku został w parafii pw. Wszystkich Świętych w Wielowsi (dek. koźmiński) administratorem, a następnie od 17 grudnia 1900 roku proboszczem tej parafii.

Działalność w czasie pracy duszpasterskiej w Wielowsi

Swoją pracę duszpasterską w Wielowsi, małej wsi rolniczej, rozpoczął od powołania dozoru kościelnego (stanowiącego odpowiednik współczesnej rady parafialnej), którego posiedzenia skrupulatnie zapisywał w księdze protokólarnej dozoru kościelnego. Księga do dzisiaj znajduje się w archiwach tej parafii. Jako proboszcz w Wielowsi dał się poznać jako dobry gospodarz. Dbał o otoczenie kościoła i plebanii, postawił płot sztachetowy przy kościele, wyremontował plebanię. W plebanii na pierwszym piętrze urządził pokój dla służby (pokój gościnny). Zmodernizował budynek gospodarczy. Odrestaurował także kruchtę. W kościele naprawił schody prowadzące na chór, na którym dał nową podłogę z desek heblowanych.
Jego działalność nie ograniczała się jedynie do napraw i modernizacji. Ksiądz Czerwiński był członkiem polskiego komitetu wyborczego powiatu koźmińskiego i aktywnie uczestniczył w polskich wiecach przeciwko pruskiej polityce kolonizacyjnej. Cały czas prowadził działania zmierzające ku odzyskaniu wolności.
W latach 1904 -06 wyjeżdżał w celach duszpasterskich do Zagłębia Ruhry, by wygłaszać tam kazania w języku polskim.
Z narażeniem życia czy zesłania podjął się trudu odmiany losu polskiego chłopa, który był uciskany przez zaborcę pruskiego. W 1902 roku założył Kółko Rolnicze w Wielowsi i został jego prezesem. Powstanie Kółka Rolniczego miało na celu nie tylko wprowadzenie postępu w polskim rolnictwie, ale przede wszystkim obronę polskości przed agresywną polityką germanizacyjną Prusaków. Był on świadomy, że bez włączenia chłopów do realizacji głoszonych przez niego haseł wolnościowych niemożliwe jest odzyskanie niepodległości przez Polaków.
Pod koniec roku 1912 został przeniesiony do sąsiedniej parafii.

Działalność w czasie pracy duszpasterskiej w Pogorzeli

10 października 1912 roku został proboszczem Parafii Rzymskokatolickiej pw. św. Michała Archanioła w Pogorzeli (dek. koźmiński). Małomiasteczkowa parafia liczyła około 1700 dusz, w tym około 1300 Polaków i 400 Niemców pod władaniem Prusaków (obecnie województwo wielkopolskie, powiat gostyński). Tutaj również dał się poznać jako dobry gospodarz i agitator polskości.
Założył oświetlenie gazowe w kościele i przed kościołem, a także wykupił polisę ubezpieczeniową. Na cmentarzu katolickim poszerzył ganki i zwiększył ich liczbę, aby ułatwiały komunikację i poruszanie się między mogiłami. Obsadził je też drzewami. Największy problem z którym zmagał się przez 8 lat, to budowa probostwa ukończona 1920 roku. Do dzisiaj jest ona wizytówką naszego małego miasteczka.
W Pogorzeli także założył organizacje, które pod pozorem realizacji zadań statutowych podtrzymywały ducha polskiego i były wzorem samoobrony przed naporem germanizacji. Misję duszpasterską rozpoczął od powołania Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej (w 1913 roku). Współpracował również z innymi stowarzyszeniami, takimi jak: Koło Śpiewacze „Cecylia”, w którym kultywowano śpiewanie pieśni kościelnych, regionalnych i narodowych; Kurkowe Bractwo Strzeleckie, którego działalność nie polegała tylko na strzelaniu, ale przybierała też pewne formy artystyczne, takie jak wystawianie spektakli o tematyce patriotycznej; chórem kościelnym. W 1926 roku założył także Stowarzyszenie Młode Polki.
Aby na bieżąco posiadać informacje o tym co dzieje się w kraju, od roku ok. 1916 został członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Za jego przyczyną w Pogorzeli bardzo uroczyście obchodzono w roku 1917 setną rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki, na którą ufundowano sztandar. Ksiądz Władysław był inspiratorem ruchu powstańczego i zawiązał 12 listopada 1918 roku grupę konspiracyjną, był to Komitet Obywatelski. A dwa dni później stanął na czele Rady Ludowej. Z inicjatywy Rady Ludowej, która odbyła się 20 listopada 1918 roku w sali Aleksandra Przybylskiego przy ulicy Koźmińskiej w Pogorzeli, odbył się jeden z pierwszych i największych wieców. Ksiądz Czerwiński popierał działania zmierzające ku odzyskaniu niepodległości. Po przejęciu władzy w Pogorzeli przez powstańców podarował oddziałowi pogorzelskiemu chorągiew kościelną do przerobienia na sztandar oraz zorganizował w dniu 5 stycznia 1919 roku uroczystą przysięgę w kościele. Poświęcił także przerobiony sztandar. W podniosłych słowach wygłosił kazanie i uroczyście odśpiewał z wiernymi pieśń „Boże, coś Polskę”. Wśród tłumu było słychać szlochanie. To były łzy radości starszych ludzi, szczęśliwych, że los pozwolił im doczekać tej upragnionej wolności.
Od 3 stycznia 1919 roku ksiądz Władysław Czerwiński był pierwszym ławnikiem w Radzie Miejskiej , następnie w lipcu 1919 roku przyjął funkcję burmistrza, którą pełnił prawie do końca 1920 roku.
To on pokierował do Szkoły Powszechnej w Pogorzeli Radę Żołnierską, która zarządziła wprowadzenie języka polskiego. Od tego czasu to ksiądz Czerwiński decydował, kto miał uczyć w szkole. Na stronie 249 w kronice szkolnej czytamy: „ [nauczyciel] (…) otrzymał od tutejszego Księdza Proboszcza Czerwińskiego zaświadczenie, że włada językiem polskim i że jest uzdolniony wszystkie przedmioty w szkole po polsku udzielać (…)”. Czytamy również o zarządzeniach: „ Na życzenie Księdza Proboszcza Czerwińskiego śpiewają (….) dziewczęta z I klasy na chórze”. Pierwszy rok szkolny, w którym wykładano tylko po polsku, zaczął się nietypowo, bo 1 maja 1919 roku. Szkoła ściśle współpracowała z księdzem. Uczniowie i nauczyciele uczestniczyli we mszach z okazji: uchwalenia Konstytucji 3 maja, wybuchu powstania listopadowego czy poświęconym rodakom, którzy walczyli o wolność. Sam ksiądz Czerwiński także często brał udział w uroczystościach szkolnych. Wielokrotnie w kronice powtarza się zapis: „Na uroczystość przybyli: Ksiądz proboszcz Czerwiński (…)”. Na tych spotkaniach nie był jedynie biernym gościem. To jeden z opisów: „ Na cześć dzielnej armii Rzeczpospolitej wzniósł po dłuższej przerwie okrzyk ksiądz proboszcz Czerwiński”.
Ksiądz Władysław był również organizatorem różnych akcji. W roku 1916 w celu poratowania kościołów z Królestwa, ciężko dotkniętych straszną wojną, zorganizował pomoc w sprzęcie potrzebnym do odprawiania Mszy Świętych. Społeczność katolicka ofiarowała: 9 ornatów,1 kapę, 2 stuły, 6 cingulów (sznurów do przewiązywania szat), 3 obrusy na ołtarz, 6 alb, 1 komeżkę, 3 mszały, 1 rytuał,1 bursę i 5 poduszek. Natomiast w roku 1920 zorganizował doraźną pomoc dla uchodźców z Kresów Wschodnich, którzy przed nawałą bolszewicką byli zmuszeni opuścić swoje strzechy rodzinne. Na apel Komitetu Obrony Śląska poprosił wszystkich o zbiórkę produktów rolnych i pieniędzy.
W roku 1927 utworzył w Pogorzeli ochronkę dla dzieci i sprowadził siostry elżbietanki, by udzielały pomocy medycznej chorym.
Kolejną działalnością księdza była praca w Towarzystwie Pożyczkowym w Koźminie w latach 1903-1917 – pełnił tam funkcję wiceprezesa, a później prezesa – oraz w Banku Ludowym w Pogorzeli, gdzie w latach 1912 – 1914 był członkiem rady nadzorczej, a w latach 1915 – 1922 pełnił funkcję prezesa. Zarówno towarzystwo, jak i bank pobudzały do oszczędzania, zbierały chwilowo wolne środki ludności, uczyły gospodarności. Udzielały także kredytów, które pomagały w rozwoju polskich gospodarstw rolnych i warsztatów rzemieślniczych. Tani i dostępny kredyt uniezależniał ludność polską od lichwiarzy i różnych form wyzysku. Księdzu bardzo zależało na niezależności ekonomicznej mieszkańców Pogorzeli.

Zesłanie do Generalnej Guberni

Po rozpoczęciu II wojny światowej Niemcy wkroczyli do Pogorzeli już 7 września 1939 roku. Barbarzyńsko traktowali miejscową ludność polską. Niemiecka część społeczeństwa pogorzelskiego mściła się na Polakach. Najeźdźcy ograniczyli możliwość wykonywania posługi kapłańskiej ks. Władysławowi Czerwińskiemu. Nabożeństwa odbywały się tylko w niedziele i święta narodowe w godzinach od 7 do 11. W czasie tych nabożeństw zabroniono śpiewu hymnu narodowego Polski, Roty i niektórych pieśni religijnych. 6 października 1940 roku Gestapo aresztowało naszego bohatera, ponieważ uznało go za „człowieka niebezpiecznego”. Wiedziano, że proboszcz pogorzelski był agitatorem polskości, zagorzałym patriotą i pierwszym burmistrzem. Następnego dnia wywieziono go do Generalnej Guberni. Ze względu na swój wiek – miał wówczas 71 lat – trafił do Żelechowa, miasteczka położonego w połowie drogi między Warszawą a Lublinem. Prowadził tam posługę duszpasterską z dwoma innymi kapłanami w miejscowej parafii, liczącej 14000 dusz. Kościół pogorzelski został przez okupanta niemieckiego zamknięty i zamieniony w magazyn. Po zakończeniu II wojny światowej ksiądz Władysław powrócił do Pogorzeli.

Ostatnie lata posługi duszpasterskiej

Pogorzelanie przywitali go z wielką radością, jednak jego zdrowie było już mocno nadszarpnięte. Ksiądz Władysław Czerwiński zaczął od uporządkowania świątyni. Zastał ją pustą, bez ławek i sprzętów. Wspólnie z wiernymi pozyskał ławki z poniemieckiego kościoła. Służyły one parafii aż do 2013 roku. Ksiądz proboszcz rozpoczął również poszukiwania dzwonów kościelnych. Dwa udało się odnaleźć w Krotoszynie. Wskrzesił również działanie chóru kościelnego. Jednak schorowany i przygaszony często przebywał poza probostwem, szukając schronienia u ludzi. Tam najprawdopodobniej czuł się bezpiecznie.
W połowie 1947 roku, mając 79 lat, zrezygnował ze służby duszpasterskiej i przeszedł na zasłużoną emeryturę. Przeprowadził się do Sierakowa. Tam nagle umarł 11 października 1947 roku. Pochowany został jako jedyny ksiądz obok pogorzelskiej świątyni.

Znaczenie postaci

Ksiądz Władysław Bolesław Mieczysław Czerwiński odegrał ogromną rolę w budowaniu ducha patriotycznego w społeczeństwie pogorzelskim i nie tylko, zwłaszcza przed Powstaniem Wielkopolskim i po jego wybuchu. Wyróżniał się pracowitością i sumiennością w wykonywaniu każdego działania. Jego zmagania nie ograniczały się jedynie do posługi duszpasterskiej. Narażając swoje życie, dążył do odzyskania niepodległości. Pragnął, aby Polacy podążali za rozwojem. Jest dla społeczności pogorzelskiej wzorem do naśladowania.
Radni Rady Miejskiej w Pogorzeli w dniu 20 czerwca 2013 roku, biorąc pod uwagę patriotyczną postawę ks. Władysława Czerwińskiego, podjęli uchwałę o nazwaniu nowo wyznaczonej ulicy jego imieniem, aby nikt nie zapomniał o wyjątkowym proboszczu Ziemi Pogorzelskiej.

Źródła:

• Busza Edward, Udział Pogorzeli w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1920 i moje wspomnienia z życia powstańców wielkopolskich, 1938 r.
• Banaszak Marian (red.), Księża społecznicy w Wielkopolsce 1894-1919, Gniezno 1992 r.
• Pihan-Kijasowa Alicja, Poczet członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 1857-2007, Poznań 2008
• Rybka Krzysztof, Historia kościoła św. Michała Archanioła w Pogorzeli, Pogorzela 2013
• Chronik der katholilchen Schule zu Pogorzela
• Księga protokólarna dozoru kościelnego 1899-1938, Wielowieś
• Sto lat Banku Spółdzielczego w Pogorzeli 1872-1972, Jednodniówka, Pogorzela 1972
• Sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych w Prusach Zachodnich na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1903 i dalsze
• Uchwała Nr XXVII/169/2013 Rady Miejskiej w Pogorzeli z dnia 20 czerwca 2013 r. w sprawie: nadania ulicy w Pogorzeli

Kalendarium:

  • 1868 ― Narodziny bohatera
  • 1882 ― Uczęszczał do gimnazj...
  • 1890 ― Studiował teologię w ...
  • 1894 ― Przyjął święcenia kap...
  • 1894 ― Wikary w Dolsku.
  • 1896 ― Wikary w Koźminie Wie...
  • 1899 ― Został administratore...
  • 1900 ― Proboszcz w parafii W...
  • 1902 ― Założył Kółko Rolnicz...
  • 1903 ― Wiceprezes, później p...
  • 1904 ― Wyjeżdżał w celach du...
  • 1912 ― Proboszcz w Pogorzeli.
  • 1913 ― Założył Stowarzyszeni...
  • 1915 ― Prezes Banku Ludowego...
  • 1916 ― Zorganizował pomoc w ...
  • 1916 ― Został członkiem Pozn...
  • 1918 ― Zawiązał grupę konspi...
  • 1919 ― Pomagał w organizacji...
  • 1919 ― Został ławnikiem w Ra...
  • 1919 ― Pełnił funkcje burmis...
  • 1920 ― Zorganizował doraźną ...
  • 1927 ― Utworzył w Pogorzeli ...
  • 1940 ― Został wywieziony do ...
  • 1945 ― Powrócił do Pogorzeli...
  • 1947 ― Przeszedł na emerytur...
  • 1947 ― Śmierć bohatera

Zobacz też: