Powrót Encyklopedia Wielkopolan „Stało się to i pewno z tego powodu, iż proboszczem w Tuliszkowie był wówczas ...”

ks. Teodor Rogoziński

ur. 22 października 1822
zm. 22 lipca 1896
Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Romualda Traugutta w Grzymiszewie

Zdjęć: 10

Dzieciństwo i młodość

Ksiądz Teodor Rogoziński, syn Jakuba i Katarzyny ze Świątkowskich urodził się 22 października 1822 roku w Ślesinie. Szkołę średnią ukończył w Wieluniu a seminarium duchowne we Włocławku, gdzie w 1845 roku przyjął święcenia kapłańskie. Pierwotnie miał zostać wikariuszem w Starym Mieście, ale ostatecznie przeniesiono go do Konina. W 1857 roku otrzymał prezentę, czyli według prawa kanonicznego został wybrany przez hrabiego Jana Zamoyskiego jako kandydat na proboszcza w Tuliszkowie.

Probostwo w Tuliszkowie

Do Tuliszkowa przybył jesienią tego samego roku. W dniu 26 marca 1858 roku, według „Kalendarza Kościelnego dla parafii Tuliszków na rok 1935” odbyła się instalacja, to znaczy liturgiczne wprowadzenie ks. Rogozińskiego jako nowo mianowanego proboszcza do tamtejszej wspólnoty parafialnej. Od początku swojej działalności kapłańskiej przystąpił energicznie do prac związanych z remontem budynku kościoła. Większość funduszy oraz materiałów do remontu starał się uzyskać, prosząc o wsparcie hrabiego Jana Zamoyskiego. Dzięki tym zabiegom udało mu się w 1860 roku wykonać podłogę w prezbiterium i w kruchcie. Umiał też zachęcić do współpracy parafian, czego efektem było zbudowanie w tym samym roku nowego, kamiennego ogrodzenia wokół cmentarza. Dnia 30 maja 1863 roku hrabia Jan Zamoyski wydał zezwolenie na dostarczenie dachówki potrzebnej na pokrycie dachu. Z listu ówczesnego urzędnika rosyjskich władz zaborczych do jego zwierzchników dowiadujemy się m.in., „ że obecnie proboszcz zajmuje się odświeżaniem i uporządkowaniem wewnętrznym kościoła, na co oprócz własnych funduszów i parafianie przychodzą w pomoc ofiarami pieniężnymi.” (z „Kalendarza Kościelnego dla parafii Tuliszków na rok 1935”, s. 71). Jako kapłan był człowiekiem niezwykle aktywnym. Za jego czasów działało w parafii tuliszkowskiej Bractwo św. Anny i Bractwo św. Anioła Stróża.
W 1862 włączył się aktywnie w przygotowania do powstania, a po jego wybuchu wszedł w skład władz powstańczych powiatu konińskiego. Działał potajemnie jako naczelnik powiatu z ramienia Rządu Narodowego. Koordynował działalność organizacji powstańczej. Dostarczał ubrań i żywności walczącym oddziałom, odbywał również samowolne wyprawy do Prus. Wspierał aktywnie mianowanego przez władze powstańcze naczelnika województwa kaliskiego, generała Edmunda Taczanowskiego. W trakcie walk oddział generała Edmunda Taczanowskiego został rozbity przez wojska pruskie w lesie sławoszewskim niedaleko Pleszewa. Generał zebrał część swoich żołnierzy oraz nowych ochotników i sformował kolejny oddział, z którym odniósł zwycięstwo pod Pyzdrami (29 kwietnia 1863) i zajął Koło. Po tym zwycięstwie, w dniach 5-6 maja 1863 roku generał Edmund Taczanowski gościł na plebani u proboszcza Rogozińskiego.

Zesłanie

Za ukrywanie powstańców a także inne działania patriotyczne ks. Rogoziński został zadenuncjowany i w 1863 roku aresztowany. Uwięziony w Kaliszu dnia 16 października 1864 roku stanął przed sadem polowym. Został skazany na śmierć przez powieszenie. Od egzekucji uratowała go interwencja biskupa kujawsko-kamieńskiego oraz starania wpływowych obywateli powiatu kaliskiego i konińskiego.
Namiestnik Królestwa Polskiego zamienił wyrok na dożywotnie zesłanie. Ksiądz Rogoziński pozbawiony został godności kapłańskiej i praw stanu oraz skazany na 4 lata ciężkich robót. Pracował m.in. w kopalniach w Nerczyńsku i warzelniach soli w Usolu. Po złagodzeniu wyroku na nakaz osiedlenia zamieszkał w Tomsku, a w 1874 w Galiczu w guberni kostromskiej. Około 1883 usiłował powrócić do Królestwa Polskiego, ale został wydalony po trzech miesiącach. Osiadł wówczas w Krakowie. Dzięki staraniom biskupa Albina Dunajewskiego został kapelanem w siedzibie Potockich w Krzeszowicach. Od 1890 roku objął stanowisko wicekustosza katedralnego, a od 1891 roku został spowiednikiem sióstr dominikanek i wizytek. Pełnił tę funkcję do 14 grudnia 1891 roku. Władza diecezjalna w 1890 roku mianowała go kanonikiem honorowym kaliskim.
W 1895 roku uroczyście obchodził jubileusz 50-lecia święceń kapłańskich. Na początku lipca 1896 roku wyjechał na odpoczynek do Jawora na Dolnym Śląsku, ale czuł się bardzo osłabiony i wrócił 18 lipca do Krakowa. Zmarł 22 lipca 1896 roku. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w grobach spowiedników sióstr wizytek.

Znaczenie postaci


Do dzisiaj pamięć o wydarzeniach z 1863 roku jest na terenie Tuliszkowa oraz okolicznym bardzo żywa. O tamtych wydarzeniach przypomina m.in. ulica Księdza Teodora Rogozińskiego, witraż w Kościele pw św. Wita w Tuliszkowie, pomnik ku czci Powstańców 1863 – 1864 roku. Zespół Szkół w Tuliszkowie nosi imię Powstańców 1863 roku, a Zespół Szkolno – Przedszkolny w Grzymiszewie nosi imię Romualda Traugutta. Każdego roku w obu tych szkołach – w Tuliszkowie w styczniu, a w Grzymiszewie w październiku – odbywają się uroczystości związane ze Świętem Patrona.
Ponadto już w roku 1937 r. obok wybudowanej w Tuliszkowie nowej Szkoły Podstawowej stanął pomnik ku czci Powstańców 1863-1864 r. Kartka z projektem kosztowała 10 złoty. W ten sposób mieszkańcy składali ofiarę na budowę pomnika. Postawiono go na miejscu, gdzie 15 lipca 1864 r., w obecności spędzonych mieszkańców miasteczka dokonano egzekucji trzech członków żandarmerii narodowej i gdzie na drugi dzień po ich zamordowaniu, trzy dziewczęta, wbrew zakazom i terrorowi, uformowały mogiłę i obsadziły ją kwiatami. Ten pomnik niemieccy okupanci zniszczyli w 1940 r. Mieszkańcy odbudowali go po 72 latach i właśnie 15 października 2012 r. odbyły się w Tuliszkowie uroczystości związane z odsłonięciem Pomnika Powstańców 1863 r., oraz 75-leciem oddania do użytku budynku szkoły w Tuliszkowie.


Kalendarium:

  • 1822 ― Narodziny bohatera
  • 1845 ― Przyjęcie święceń kap...
  • 1857 ― Objęcie funkcji probo...
  • 1864 ― Ksiądz Rogoziński sta...
  • 1895 ― Jubileusz 50-lecia św...
  • 1896 ― Śmierć bohatera

Cytaty:

  • „Tradycje powstańcowe s...”
  • „Stało się to i pewno z...”

Źródła:

  • Bojownicy kapłani za s...
  • Ciernistym szlakiem
  • Dzieje Tuliszkowa
  • Kalendarz Kościelny dl...
  • Siedem lat katorgi

Zobacz też: