Narodziny
Stanisław Reszka urodził się 14.09.1544 roku w Buku. Pisownia jego nazwiska ulegała zmianom, najczęściej jednak można spotkać jego łaciński zapis: Stanislaus Rescius. Reszka pochodził z wielodzietnej rodziny, był synem mieszczan: Stanisława i Łucji, o czym dowiadujemy się z inskrypcji na nagrobku Stanisława.
Nauka
Stanisław Reszka kształcił się prawdopodobnie w bukowskiej szkole parafialnej oraz przy dworze biskupów poznańskich, a następnie w wieku 14 lat został studentem Uniwersytetu Krakowskiego. Swoje wykształcenie poszerzał także podczas studiów we Frankfurcie nad Odrą. W 1559, a więc zaledwie na drugim roku studiów trafił na dwór biskupa warmińskiego, kardynała Stanisława Hozjusza, gdzie z pewnością nadal uzupełniał wykształcenie.
Zdobywał wiedzę z astronomii, teologii, filozofii i retoryki. W późniejszym okresie studiował także w Perugii.
Na dworze kardynała Hozjusza
Stanisław Reszka był sekretarzem i pomocnikiem kardynała Hozjusza, z którym podróżował do Włoch, uczestnicząc w prowadzonych przez niego misjach dyplomatycznych. W latach 1562-1564 wraz z Hozjuszem uczestniczył w ostatniej, najbardziej znaczącej fazie obrad Soboru Trydenckiego, który był odpowiedzią Kościoła katolickiego na szerzące się w Europie idee reformacji. Po zakończeniu Soboru Reszka otrzymał od kardynała Hozjusza kanonię warmińską, nie wrócił jednak do Polski, a pozostał ze swoim zwierzchnikiem i dobroczyńcą w Rzymie.
W grudniu 1575 roku otrzymał święcenia kapłańskie od Hozjusza we wczesnochrześcijańskiej bazylice San Clemente w Rzymie.
Wówczas również papież Grzegorz XIII mianował go datariuszem (czyli urzędnikiem odpowiedzialnym za sporządzanie dokumentów) w Świętej Penitencjarii – najwyższym sądzie kościelnym rozpatrującym sprawy sumienia.
W 1579 Reszka otrzymał doktorat z prawa kanonicznego na uniwersytecie w Perugii i został przez Grzegorza XIII powołany na urząd sygillatora.
W 1585 otrzymał od króla Stefana Batorego opactwo jędrzejowskie.
Stanisław Reszka i jego działalność dyplomatyczna
Stanisław Reszka prowadził działania w zakresie polityki dyplomatycznej dla Rzeczpospolitej w XVIw. Dzięki swoim zabiegom rozwinął polską politykę międzynarodową za czasów panowania ostatnich Jagiellonów oraz pierwszych królów elekcyjnych. Stanisław Reszka prowadził przede wszystkim działania jako reprezentant królów polskich we Włoszech oraz w Stolicy Apostolskiej – Rzymie.
W swoją pierwszą misję dyplomatyczną udał się Reszka na zlecenie kardynała Hozjusza do Polski, na dwór Henryka Walezego, gdzie prowadził rozmowy na temat odrzucenia przez króla konfederacji warszawskiej zapewniającej swobodę i tolerancję religijną w Polsce. Drugą misję dyplomatyczną odbył także do króla Henryka Walezego, który mianował go swoim sekretarzem.
Po wstąpieniu na tron Stefana Batorego Reszka został w 1583 roku mianowany jego sekretarzem, a także sekretarzem królowej Anny Jagiellonki. W tym czasie stał się opiekunem i doradcą królewskiego bratanka Andrzeja, któremu towarzyszył w jego podróżach edukacyjnych do Włoch, wypełniając także poselstwa dyplomatyczne do Stolicy Apostolskiej, zlecone przez króla: w 1583 posłował do papieża Grzegorza XIII, natomiast w 1586 do Sykstusa V. Prowadził ożywioną politykę dyplomatyczną pomiędzy dworem polskim a Stolicą Apostolską w zakresie polityki antytureckiej i zagrożeń ze strony wyznawców innej religii.
Po śmierci króla Stefana Batorego Reszka odbył kolejne poselstwo do Sykstusa V. Jego misją było poinformowanie papieża o elekcji Zygmunta III Wazy na tron polski, a także o spodziewanych konsekwencjach tego faktu dla polityki europejskiej. Podróż dyplomatyczna trwała ponad dwa lata. W tym okresie Reszka podróżował po Włoszech, był wielokrotnie przyjmowany przez papieża, a także przez licznych włoskich książąt, prowadził rozmowy z kardynałami i dostojnikami kościelnymi.
W swoją ostatnią misję dyplomatyczną udał się Reszka do papieża Klemensa VIII. Powierzenie tego poselstwa Reszce świadczy o zaufaniu, jakim darzył go król Polski. Była to bowiem niezwykle delikatna misja. Zadaniem Reszki było odzyskanie tzw. sum napolitańskich, czyli pożyczki w wysokości 430 tysięcy dukatów, której udzieliła królowi Filipowi II królowa Bona Sforza.
Do końca swojego życia (czasy panowania Zygmunta III Wazy) reprezentował interesy dworu królewskiego w Rzymie i był organizatorem oraz inicjatorem urzędów papieskich w Polsce. Przyczynił się do wielu nominacji Polaków do zacnych i prestiżowych stanowisk i funkcji, zwłaszcza w hierarchii kościelnej.
Stanisław Reszka wniósł także znaczący wkład w zakończenie procesu kanonizacyjnego dominikanina Jacka Odrowąża.
Od 1592 roku bukowianin objął „ambasadę” i dwór stolicy Królestwa Neapolu, gdzie przyjmował literatów, artystów, władców, dostojników kościelnych.
Budowa Kościoła Polskiego w Rzymie
Kardynał Hozjusz wiedział, że polscy pielgrzymi nie mają gdzie się zatrzymać, by odnaleźć duchowe wsparcie. W tej sytuacji Hozjusz wraz ze swoim sekretarzem Stanisławem Reszką postanowił poprosić papieża Grzegorza XIII o wyznaczenie miejsca, w którym można by wznieść budynek przeznaczony dla Polaków. Kardynał postanowił powierzyć Stanisławowi Reszce bardzo ważne zadanie – znalezienie idealnego miejsca na budowę kościoła. Na tych poszukiwaniach upłynęło kilka miesięcy. Ostatecznie bukowianin poprosił o pomoc kardynała Jacopo Savelli, wraz z którym wybrał niewielki kościółek, który pochodził prawdopodobnie z IV w. i był w koszmarnym stanie. Trzeba było go odbudować, a budynki, które znajdowały się obok kościoła, postanowiono rozebrać. Przebudowę kościoła zaczęto od zaraz. Oto relacje Stanisława Reszki o budowie kościoła:
,,Rozpoczęta przez naszego świętego Kardynała budowa hospicjum jest już prawie ukończona. Na frontonie kościoła wyrzeźbiliśmy nieco większymi literami słowa: Najświętszego Zbawiciela i św. Stanisława-Hospicjum Polskie. Wewnątrz zaś na pozłacanym herbie kardynała umieściliśmy napis: Stanisławowi Hozjuszowi – najlepszemu Fundatorowi”. Kościół zaczął funkcjonować w 1584r. Ze źródeł pisanych możemy się dowiedzieć, że ołtarz św. Stanisława był gotów w 1588 roku. Stanisław Reszka czuł się bardzo odpowiedzialny za ten ołtarz, więc postanowił uzyskać relikwie św. Stanisława. Stefan Batory oraz jego żona królowa Anna Jagiellonka byli pierwszymi ofiarodawcami na rzecz kościoła. Rok po przejęciu kościoła kardynał Hozjusz zmarł.
W roku 1591r. biskup krakowski kardynał Jerzy Radziwiłł dokonał konsekracji świątyni. Budowę kościoła i hospicjum wspierały możne rody polskie.
Stanisław Reszka zabiegał także o założenie w Wiecznym Mieście kolegium polskiego, którego zadaniem byłoby kształcenie młodych ludzi w duchu kontrreformacji. Bukowianin w swoich działaniach uzyskał wsparcie założyciela wspólnoty oratorian – św. Filipa Nereusza, wraz z którym doprowadził swą wizję do szczęśliwego finału. W kolegium kształcili się bratankowie Reszki: Adam i Wojciech.
Ufundowanie szpitala
Stanisław Reszka przed śmiercią przekazał fundusze na szpital Św. Ducha w Buku. Szpital ten funkcjonował w Buku przez wiele stuleci, jeszcze w latach 70-tych XX wieku w budynku ufundowanym przez Reszkę działała tam izba porodowa. Dziś reprezentacyjny plac, przy którym mieści się budynek dawnego szpitala, nosi nazwę: Plac Stanisława Reszki. W 470 rocznicę urodzin Reszki w ramach projektu realizowanego przez gminę Buk oraz firmę Wavin ufundowano pamiątkową tablicę, którą zamieszczono na budynku szpitala.
Dzieła literackie Reszki
W historii literatury Stanisław Reszka zapisał się przede wszystkim jako autor polemik religijnych, stający w obronie Kościoła przed myślą reformacyjną. Dyplomata tworzył także drobne utwory historyczne, w których wywyższał monarchów Polski. Reszka napisał także biografię Kardynała Hozjusza, która doczekała się siedmiu wydań i przekładu nawet na język niemiecki. Wiemy, że pisał głównie po łacinie. Zachowały się osobiste listy pisane przez Reszkę do licznych literatów, artystów i dostojników kościelnych, wydane w dwóch
tomach. Bukowianin był też autorem „Diariusza” oraz pierwszego przewodnika po Rzymie.
Nagrobek, testament i pogrzeb Stanisława Reszki
Stanisław Reszka zmarł w Neapolu 3 kwietnia 1600 roku w wieku 56 lat. Po śmierci Stanisława Reszki papież Klemens VIII wystawił w Neapolu pomnik z jego wizerunkiem wykutym w marmurze.W testamencie Stanisława Reszki czytamy: ,,To ciało złożyć w ziemi i pochować do świątyni Santa Maria delle Grazie w tym miejscu, które zostanie wybrane, ubierając w czerń 20 ubogich starców, dając im do rąk świece, by odprowadzili moje zwłoki do wspomnianej wcześniej świątyni,nad ciałem kładąc taką tylko tablicę: Tu spoczywa grzesznik, polski ksiądz Stanisław Reszka z Buku, módlcie się do Pana za jego duszę. Przeżył 57 lat,zmarł 3 kwietnia 1600 roku’’. Egzekutor testamentu,biskup trojański, nepot papieski Jacopo Aldobrandini zmienił jednak znacząco decyzje dotyczące pochówku i przy zaangażowaniu przyjaciół oraz bratanków zmarłego zorganizował egzekwie i pochówek. Zamówił nagrobek, którego projekt przygotował znany i ceniony artysta toskański.
W 470 rocznicę urodzin Reszki miasto i gmina Buk uczciła pamięć swego najsłynniejszego obywatela, wydając szereg publikacji dotyczących jego życia i dorobku. W ogrodzie pamięci, mieszczącym się przy bukowskiej farze, odsłonięto w dniu odpustu Matki Bożej Bukowskiej-Literackiej pamiątkową tablicę. W uroczystościach tych uczestniczył ksiądz Paweł Ptasznik – dzisiejszy rektor wzniesionego staraniem Reszki Kościoła Polskiego w Rzymie.
Bibliografia
Stanisław Reszka, Wielkopolski słownik biograficzny, pod red. A. Gąsiorowskiego i J. Topolskiego, Warszawa-Poznań 1983,
Anna Maria Lepacka , Działalność kulturalna Stanisława Reszki z Buku, Buk 2014,
Anna Maria Lepacka, O Stanisławie Reszce z Buku, humaniście i dyplomacie 2 poł. XVI – w 470 rocznicę urodzin w: Zeszyt historyczny parafii pw. świętego Stanisława Biskupa i Męczennika w Buku, Buk 2014,
Andrzej Kowalczyk, Buk. Zarys dziejów miasta, Poznań 1989
