Powrót Encyklopedia Wielkopolan „Cóż to było?”

Tadeusz Jan Nowicki

ur. 27 lutego 1915
zm. 30 października 1974
Szkoła Podstawowa im. Juliusza Słowackiego w Golinie

Działalność T.J.Nowickiego.
O dzieciństwie i młodości T.J.Nowickiego
Z życia T.J.Nowickiego
Legitymacja nauczycielska
Na ślubnym kobiercu
Portret z wojska
Postanowienie sądu
Proporczyk Batalionów Chłopskich
Rodzice z małym Piotrem
Tadeusz Jan Nowicki
W pracy
Z kolegami ze Studium Nauczycielskiego
Zdjęć: 16
Filmów: 3
Dokumentów: 9

Dzieciństwo i młodość:


„Chaber” bądź „Kornel”, bo tak nazywano Tadeusza Jana Nowickiego w wojennym czasie przeżył wiele. Od dzieciństwa doświadczył upokorzeń ze strony okupanta.
Urodził się w Dortmundzie (Niemcy) 27 lutego 1915 r. Wcześnie stracił rodziców, którymi byli Helena z domu Ptaszyk i Jan Nowicki. Przejął tym samym opiekę nad młodszym rodzeństwem. Będąc dziewiętnastolatkiem ukończył Państwowe Seminarium Nauczycielskie w Działdowie, które pozwoliło mu podjąć obowiązki pedagoga i wychowawcy w Szkole Podstawowej w Fiałkach. Tam kształtował postawy narodowościowo – patriotyczne wśród młodego pokolenia.
Służbę wojskową odbywał w Szkole Podchorążych w latach 1934 – 1935. Tam uzyskał stopień sierżanta. W tym samym czasie należał także do Stronnictwa Ludowego, które dążyło do wolnych wyborów, demokratycznych rządów, reformy rolnej. Dodatkowo stało na straży obrony polskiej oświaty i kultury. Właśnie tym wartościom z pełnym oddaniem służył Tadeusz Jan Nowicki.

Wojenne lata:


We wrześniu 1939 roku wstąpił w szeregi Armii Poznań dowodzonej przez generała Tadeusza Kutrzebę, który był dla niego wielkim autorytetem i niedoścignionym wzorem. Wspólnie z oddziałem przez niego dowodzonym, walczył w okolicach Brodnicy, Włocławka i Kutna. Jego poświęcenie się dla ojczyzny było wielkim wyrzeczeniem. W bitwie nad Bzurą w okolicach Piątku dostał się do niewoli niemieckiej, z której na szczęście został zwolniony. Na terenie Poznania rozpoczął działalność w konspiracji. Zajmował się tam roznoszeniem prasy podziemnej (głównie na terenie powiatu średzkiego). Czas wojny nie był dla niego łaskawy, poszukiwany przez Niemców, w lipcu 1941 r. nielegalnie przedostał się do Generalnej Guberni. Zamieszkał w Kroczynie, gmina Turka niedaleko Dorohuska. Tam podjął się pracy fotografa. Jednak punktem zwrotnym w jego życiorysie była walka w podziemnym ruchu oporu oraz wstąpienie w 1942 r. do Batalionów Chłopskich w obwodzie chełmskim. Od tego momentu Nowicki piastował funkcję oficera szkoleniowego. Tę rolę pełnił z wielkim oddaniem i zaangażowaniem się w dzieło walki o wolność i polskie ideały. Wielokrotnie stawiał czoła licznym przeciwnościom ze strony przebiegłych agentów i niemieckich kolaborantów. Po połączeniu Batalionów Chłopskich z Armią Krajową, został komendantem rejonu VI. Było to ogromne wyzwanie dla Tadeusza Jana Nowickiego.
Pod kierunkiem Jana Kowalskiego „Bicza”, udało mu się utrzymać łączność z 27. Wołyńską Dywizją Piechoty Armii Krajowej. Dzięki jego błyskotliwości rozpracowano plan umocnień niemieckich wzdłuż Bugu, od mostu w Dorohusku do Mościsk. Dzięki niemu przygotowano plan ewakuacji ludności cywilnej w tzw. „Krowim Bagnie”. Wszystko to na wypadek radzieckiej ofensywy i przedłużających się walk na linii Bugu. Oprócz czynnego zaangażowania się w walki zbrojne, znalazł czas na nauczanie młodzieży w ramach Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. Konsekwentnie wpajał młodym ludziom rodzime tradycje, przypominał o polskiej kulturze, rozbudzał patriotycznego ducha. Kolejne wojenne miesiące przynosiły dalsze, zaskakujące zwroty w życiu Tadeusza Jana Nowickiego. Od sierpnia 1943 r. do lipca 1944 r. był komendantem Rejonu Żmudź – Turka – Świerże w obwodzie chełmskim. Podczas akcji „Burza” brał czynny udział w koncentracji 3. Dywizji Wojska Polskiego w lasach Boniecko – Surhowskich na terenie obwodu Krasnystaw. W związku z tym, że radzieckie dowództwo zażądało wcielenia ludzi Armii Krajowej do oddziałów Berlinga, NKWD rozpoczęło masowe aresztowania. Większość walczących i oficerów Batalionów Chłopskich znalazło się w więzieniach. 7 grudnia 1944 r. Tadeusz Jan Nowicki za przynależność do polskich organizacji wojskowych został aresztowany przez NKWD i UB. W rezultacie wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu, skazano go na karę śmierci, utratę na zawsze praw publicznych i przepadek mienia. W wyniku ustaw amnestyjnych karę złagodzono do 15 lat, a potem do 12. i 6 miesięcy z utratą praw na 5 lat. Pobyt w więzieniu był dla Tadeusza Jana najgorszym okresem w życiu. Doskwierały mu nieopisana samotność i ogromna tęsknota za ukochaną. W kilkudziesięciu listach wystosowanych do przyszłej małżonki dał upust towarzyszącym mu emocjom. Nie stronił w nich od opisu żalu, goryczy i bezradności.

Lata powojenne:


2 sierpnia 1949 r. był dla Nowickiego dniem szczególnym. Właśnie wtedy w więziennych murach we Wronkach wziął ślub cywilny z Jadwigą Chlebowską, którą poznał w czasie konspiracji w Generalnej Guberni.
Ich związek małżeński został pobłogosławiony w Sopocie w grudniu 1954 r. Po odbyciu kary 9 lat i 9 miesięcy, w 1954 roku wyszedł na wolność.
Wspólnie z małżonką osiedlił się w Sopocie. Tam jako „wróg ustroju” nie mógł podjąć pracy nauczyciela, dlatego został ślusarzem – tokarzem. Był ojcem czwórki dzieci: Tadeusza Piotra, Alicji, Danuty i Janusza.

Kres życia:


Po osiedleniu się w Przyjmie w 1956 r., zajął się gospodarstwem rolnym. Tam też w 1958 r. założył Kółko Rolnicze i sekcję szachową w miejscowym Ludowym Zespole Sportowym. Przed śmiercią został awansowany do stopnia porucznika. Zmarł nagle 30 października 1974 r. Pochowany został na cmentarzu parafialnym w Golinie.

Znaczenie postaci:

Tadeusz Jan Nowicki to człowiek o bogatym, wojennym życiorysie. Nie bez znaczenia były jego kontakty z różnymi organizacjami, które stały na straży polskości i tym samym ukształtowały jego osobowość (Bataliony Chłopskie).
To on swoim życiem dał dowód na to, jak należy służyć także tej tzw. „małej Ojczyźnie” (założył Kółko Rolnicze, sekcję szachową w Ludowym Zespole Sportowym w Przyjmie).
Warto dodać, że co roku w grudniu (począwszy od 1975 r.) organizowany jest Memoriał Szachowy jego imienia. To najstarszy tego typu turniej w Polsce, w którym biorą udział przedstawiciele różnych pokoleń graczy.

Kalendarium:

  • 1915 ― Narodziny bohatera
  • 1974 ― Śmierć bohatera

Zobacz też: