Pochodzenie

Roman May urodził się w Szamotułach 24 stycznia 1846 roku. Jego rodzina początkowo zajmowała się rybołówstwem – dzierżawili od klasztoru w Blędzewie staw. Rodzice Romana to Jan May i Zuzanna z Wernerów. Roman May mał dwóch starszych braci: Teodora i Wojciecha oraz młodszą siostrę Klarę. Był z wykształcenia filozofem. Zajmował się naukami przyrodniczymi. Założył fabrykę nawozów sztucznych. Był również wykładowcą i działaczem społecznym. Uosabiał ideały pracy organicznej. Związany był z Poznaniem i Luboniem. Zmarł przedwcześnie 2 kwietnia 1887 roku.

Edukacja i „młodość”

Roman May uczęszczał do szkoły, zwanej wtedy elementarną, w Szamotułach. Po jej ukończeniu w 1857 roku został wysłany do Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Kiedy wybuchło powstanie styczniowe w 1863 roku Roman May postanowił razem z grupą kolegów i nauczycielem dołączyć do powstańców. Wyprawa jednak nie powiodła się i niedoszli powstańcy zostali zatrzymani przez żandarmerię pruską. Roman May został zamknięty w areszcie, ale wkrótce go wypuszczono. Konsekwencją tego wydarzenia było usunięcie go ze szkoły. Musiał się przenieść do gimnazjum w Gnieźnie, jednak maturę zdał dopiero w Głogowie 15 lipca 1869 roku.

Etapy działalności

Studia wyższe i praca w szkole

Roman May rozpoczął studia na wydziale filozoficznym uniwersytetu we Wrocławiu. Podczas studiów miał zajęcia z nauk przyrodniczych. Stopień doktora filozofii otrzymał w roku 1874 na podstawie rozprawy o sylikatach, czyli materiałach budowlanych wykonanych z materiałów pochodzenia naturalnego: piasku kwarcowego (ok. 90% masy), wapna (7%) i wody (3%). Po ukończeniu studiów został asystentem wolontariuszem profesora botaniki Uniwersytetu Wrocławskiego F. J. Cohna, musiał jednak szukać innej pracy z powodu sytuacji materialnej. Został nauczycielem w szkole rzemieślniczej w Legnicy a później w Rawiczu. W 1875 dostał propozycję pracy w gimnazjum realnym w Poznaniu. Posadę przyjął, ale szybko ją stracił, ponieważ odmówił nauczania polskich dzieci religii w języku niemieckim. Po odejściu ze szkoły udał się do Freiburga, niedaleko Drezna, do fabryki nawozów, gdzie przebywał przez rok. Wtedy już miał plan, aby stworzyć swoją własną fabrykę

Fabryka nawozów

Kiedy ożenił się w 1875 roku z córką jednego z najbogatszych poznaniaków, Heleną Marią Krotochwilówną, jej duży posag umożliwił mu zakup w 1877 roku gruntów na Starołęce. Ponieważ te tereny były położone w dużej odległości od miasta, ziemia tam była tania i nadawała się pod budowę fabryki. Niestety koszty budowy fabryki rosły i wkrótce jej budowa utknęła w miejscu. Romanowi Mayowi z pomocą przyszli ziemianie wielkopolscy. Dzięki takim osobom jak Bolesław Leitgeber oraz Niemcowi Huggerowi, właścicielowi poznańskiego browaru, udało się ukończyć fabrykę. Produkcja w fabryce w Starołęce ruszyła wreszcie pełną parą w 1878 roku. Odbiorcami byli nie tylko rolnicy z Wielkopolski ale również z Królestwa i Małopolski. W Starołęce obok fabryki, przy ówczesnej ulicy Fryderykowskiej, powstał również dom rodziny Mayów.

Działalność społeczna

Roman May był człowiekiem bardzo ruchliwym, miał też liczne obowiązki. Ponieważ nie było jeszcze stacji kolejowej na Starołęce, „[z]a cichą zgodą władz kolejowych kursujące na tej linii z Poznania pociągi po przebyciu mostu na Warcie zwalniały na tyle, że dr May mógł bez obawy o wypadek wyskakiwać z wagonu” (KMP 1998 nr 2, str. 174). Roman May bywał również w Żabikowie, gdzie w Szkole Rolniczej im. Haliny, założonej przez hrabiego Augusta Cieszkowskiego, miał wykłady i zajęcia oraz prowadził kursy gorzelnictwa. Opiekował się również zakładaną wtedy przy szkole stacją meteorologiczną. Żeby dostać się do Żabikowa często przeprawiał się łodzią przez Wartę. Roman May udzielał się też społecznie. Był członkiem wielu towarzystw, między innymi Towarzystwa Przemysłowego i Towarzystwa Pożyczkowego. Działał też w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk w sekcji przyrodniczej.

Śmierć Romana Maya i dalsze losy jego fabryki

Roman May zmarł przedwcześnie na paraliż 2 kwietnia 1887 roku, miał wtedy 41 lat. Wdowa po nim przeniosła się z dziećmi, synem Kazimierzem i czterema córkami: Heleną, Haliną, Stanisławą i Romaną, z powrotem do Poznania, żeby dzieci miały blisko do swoich szkół. Fabryką zajął się szwagier Romana Maya, Jan Paczkowski, który przepracował w niej kilkadziesiąt lat. W 1919 roku przekształcono fabrykę Romana Maya w spółkę akcyjną. Dokonał tego Cyryl Ratajski, późniejszy prezydent Poznania, który ożenił się z córką Romana Maya, Stanisławą Mayówną. Dzięki temu, że fabryka stała się spółką pod nazwą „Chemiczna Fabryka dr Roman May, Towarzystwo Akcyjne” można było wykupić fabrykę Moritza Milcha w Luboniu. Nagły kryzys w latach 30-tych doprowadził fabrykę do bankructwa.

Po II wojnie światowej fabryka została upaństwowiona. Funkcjonowała ona pod nazwą Zakłady Nawozów Fosforowych. W 1994 przekształciły się w spółkę akcyjną pod nazwą Zakłady Chemiczne Luboń S.A. Natomiast w 2008 zmieniły nazwę na Luvena S.A. Produkują nawozy dla rolników a także do przydo-mowych ogródków pod nazwą „Słoneczne ogrody”.

Pomnik „Siewcy”

Pomnik siewcy powstał w 1923 roku. Jest dziełem artysty rzeźbiarza Marcina Rożka. Niemal trzymetrowej wysokości pomnik Siewcy, przedstawiający słowiańskiego rolnika siejącego zboże, wykonany jest z brązu i granitu. Pomnik zakupił koncern chemiczny dr Roman May z Lubonia. Został on ustawiony w ogrodzie jordanowskim, niedaleko osiedla zamieszkanego przez kadrę techniczną koncernu. Na cokole pomnika znajduje się wizerunek dra Romana Maya.

Znaczenie postaci

Postawa dra Romana Maya jest godna podziwu. Pomimo przeciwności losu potrafił pozostać wytrwały i realizować swoje marzenia. Nie spoczął na laurach, ale pomagał innym zdobywać wiedzę i pozycję w życiu społecznym i zawodowym. Jest przykładem prawdziwego Wielkopolanina, uosabia wszystkie ideały, które wiążemy z Wielkopolską – pracowitość, wytrwałość, działalność społeczną. Gdyby nie przedwczesna śmierć, na pewno dokonałby jeszcze wielu ważnych rzeczy.

Źródła:

Sławomir Leitgeber, Roman May i jego rodzina, w: Inteligencja poznańska. Historia i wspomnienia, „Kronika Miasta Poznania”, nr 2, 1998, strony 170-179.

„Wyższa Szkoła Rolnicza w Żabikowie- czym była?” (http://www.echolubonia.pl/historia_lokalna/wyzsa_skola.htm, data wejścia 5.03.2014)