Pochodzenie
Jan Kowalski urodził się 28.03.1909 r. w Rzeżęcinie, w powiecie tczewskim, w dawnym woj. gdańskim (obecnie woj. pomorskie). Jego rodzicami byli: Pelagia Bielińska (ur. 18.12.1884 r. w Pączewie, zm. 03.12.1966 r. w Rzeżęcinie) oraz Piotr Kowalski (ur. 01.08.1879 r. w Rzeżęcinie, zm. 20.09.1935 r. w Rzeżęcinie).
Rodzeństwo
Miał dziewięcioro rodzeństwa:
– Marta Kowalska (ur. 03.08.1910 r. w Rzeżęcinie),
– Anna Kowalska (ur. 09.07.1912 r. w Rzeżęcinie),
– Antoni Kowalski (ur. 26.11.1913 r. w Rzeżęcinie),
– Zofia Kowalska ( ur. 31.03.1915 r. w Rzeżęcinie),
– Piotr Kowalski ( ur. 22.04.1919 r. w Rzeżęcinie),
– Pelagia Kowalska ( ur. 21.09.1920 r. w Rzeżęcinie),
– Weronika Kowalska (ur. 19.02.1922 r. w Rzeżęcinie),
– Kazimierz Kowalski ( ur. 19.01.1924 r. w Rzeżęcinie),
– Jadwiga Kowalska (ur. 15.10.1926 r. w Rzeżęcinie).
Edukacja
Ukończył Gimnazjum i Seminarium Nauczycielskie w Pelplinie.
Etapy działalności
Po ukończeniu seminarium pracował jako nauczyciel, a później kierownik szkoły w Demlinie, w powiecie kościerzyńskim. Był działaczem Polskiego Związku Zachodniego oraz innych polskich organizacji. Za tę działalność był podczas okupacji poszukiwany przez Niemców. Ukrywał się w powiecie konińskim oraz w Żerkowie.
Przebywanie poza granicami kraju
Wiosną 1940 r. zarejestrował się w niemieckim urzędzie pracy (Arbeitsamcie) w Jarocinie. Do połowy lutego 1943 r. pracował jako robotnik przy budowie dróg i mostów w rejonie Komorza Przybysławskiego oraz Raszew. 17 lutego 1943 r. został wywieziony na roboty do Rzeszy. 26 marca 1945 r. został przetransportowany na zachód Niemiec do prac przy budowie umocnień frontowych. Po wkroczeniu na teren Niemiec aliantów zachodnich, 4 maja 1945 r. znalazł się w strefie amerykańskiej. Jako dipis (displaced persons) przebywał w obozach w Fürstenfaldburg, Ulm i Heilbronn. Ostatecznie trafił do obozu dla Polaków w Chalon-sur-Saone. Tam w czerwcu 1945 r. zorganizował i prowadził szkołę dla polskiej młodzieży. Powierzono mu również kierowanie obozem. 18 października 1945r. obóz zlikwidowano i 6 listopada 1945 r. Jan Kowalski powróci do Polski.
Praca jako nauczyciel i kierownik Szkoły Podstawowej w Żerkowie
26 listopada 1945 r. zameldował się w Żerkowie, gdzie podjął pracę nauczyciela w szkole na ulicy Kolejowej. Do połowy lat pięćdziesiątych pełnił tam funkcję kierownika. Uczył matematyki i fizyki. Oprócz tego, ze względu na uzdolnienia plastyczne i znajomość języka niemieckiego, nauczał również tych przedmiotów. Stosował zasadę wychowania poprzez pracę. Wielokrotnie wraz z młodzieżą brał udział w akcjach społecznych na terenie Żerkowa. Prowadził także zbiórki ziół, które później sprzedawano. Uzyskane w ten sposób środki finansowe przeznaczone były na organizację wycieczek. Przed świętami Bożego Narodzenia Jan Kowalski organizował akcje odwiedzania ludzi samotnych przez uczniów. Dbał także o sferę kulturową w kształceniu młodzieży. Dlatego też, mając jako jeden z pierwszych odbiornik telewizyjny w mieście, zapraszał uczniów na poniedziałkowe spektakle „Teatru TV”.
Stan rodzinny
Żona: Maria Antonina z domu Leszczyniecka, urodzona 11.06.1909 r. w Śmiełowie.
Ślub kościelny Państwa Jana i Marii Kowalskich odbył się 26.08.1931 r. w Żerkowie.
Ze związku tego narodziły się trzy córki:
– Janina Kowalska (ur. 10.08.1933 r.w Demlinie, obecnie z męża Szeszuła, mieszka w Nowym Mieście nad Wartą),
– Bożena Kowalska (ur. w 1937 r., zmarła w czasie wojny, w wyniku epidemii duru brzusznego, która wybuchła wówczas w Żerkowie),
– Ewa Kowalska ( ur. 11.10.1946 r. w Żerkowie, obecnie z męża – Zdunek, mieszka w Żerkowie).
Żona Maria zmarła 01.11.1985 r. w Środzie Wielkopolskiej, pochowana na cmentarzu w Żerkowie.
Jan Kowalski zmarł 20.06.1989 r. w Nowym Mieście, także pochowany na cmentarzu w Żerkowie.
Znaczenie postaci
Jan Kowalski był bardzo wymagającym nauczycielem. Po wielu latach jego wychowankowie wspominają go jako konkretnego, ale sprawiedliwego pedagoga. Potrafił nauczyć, szczególnie języka niemieckiego. Na licznych wycieczkach, które z wielkim zapałem organizował dla młodzieży, wymagał ciągłego mówienia po niemiecku. Między innymi dzięki temu jego wychowankowie tak świetnie władali tym językiem. Bez wątpienia jego działalność zasługuje na wyróżnienie, a współcześni i potomni nie powinni nigdy o nim zapomnieć, bowiem pracując jako nauczyciel i kierownik szkoły w Żerkowie, dał się poznać jako bardzo obowiązkowy pracownik, zawsze doskonale przygotowany do zajęć, a przede wszystkim wielki patriota. Za swoją działalność Jan Kowalski został odznaczony Krzyżem Kawalerskim oraz Złotym Krzyżem Zasługi. Pamięć o nim powinna być wciąż żywa również dlatego, że słynął z troski o sferę kulturową w kształceniu młodzieży oraz z udziału w akcjach społecznych na terenie Żerkowa.