Powrót Encyklopedia Wielkopolan „Sulmo ojczyzną Nasona, moją Sulmierzyce. Lecz ja wierszokletą, a Naso był poe...”

Sebastian Fabian Klonowicz

ur. 1454
zm. 29 sierpnia 1602
Zespół Szkół Publicznych im. S.F. Klonowicza w Sulmierzycach

Niedziela „Witaj, dniu przenaświętrzy…”
Sobota „Siódmy a ostatni dzień tegodniu sobota …”
Zdjęć: 9
Nagrań: 2

Sebastian Fabian Klonowicz (Klonowic).

Istnieją różne wersje podpisywania się przez bohatera biogramu. Często używał łacińskiego tłumaczenia nazwiska Acernus (acer – klon) lub Sebastianus Sulmicensis Acernus, rzadziej Sebastian Klonowicz Sulmierski, czasem rysował liść klonu z inicjałami SSA.

S.F.Klonowicz urodził się ok. 1545 roku w Sulmierzycach, zmarł 29.08.1602 roku w szpitalu św. Łazarza w Lublinie. Pochowany został w kościele farnym św.Michała Archanioła w Lublinie. Tam wmurowano ufundowaną przez krewnego poety, pochodzącego z Sulmierzyc Sebastiana Kajka, tablicę pamiątkową z czerwonego marmuru z czterema wersami z „Philtronu” – utworu Klonowicza. Po rozbiórce kościoła farnego tablicę przeniesiono do kaplicy matki Boskiej w lubelskiej katedrze.


POCHODZENIE

Wiadomości o pochodzeniu, dzieciństwie i młodości S.F.Klonowicza dostarcza dokument ,,Genealogia Sebastiani Acerni” wystawiony w Sulmierzycach 19 sierpnia 1576 roku. Akt sporządzono na prośbę Andrzeja Kaliszka – ojczyma Klonowicza oraz jego wuja Michała Pietrzałki. Czytamy w nim „Sebastianowi naszemu towarzyszyła zawsze dobra sława i rozgłos przyjazny …” Wystawcy dokumentu – rajcy miejscy oraz wójt Błażej Białka rekomendują Acerna jako ” …człowieka zacnego, który wszelkie urzędy i godności piastować może, gdyż na charakterze jego żadnej plamy nie ma”. Dokument był potrzebny S.F.Klonowiczowi gdy w późniejszym czasie jako mieszczanin lubelski musiał wyjaśnić sprawę sporną dotyczącą swojego pochodzenia.Dokument wpisano do księgi lubelskiej w 1594 roku, gdy bohater biogramu został dożywotnim rajcą miasta Lublina.

Sebastian Fabian Klonowicz był synem Jana Klona (Acera) oraz Anny Pietrzałkówny. Ojciec był dzierżawcą folwarku i młyna Długołęka. Rodzice Klonowicza byli katolikami. Po przedwczesnej śmierci ojca, matka poety wyszła powtórnie za mąż za Andrzeja Kaliszka.

WYKSZTAŁCENIE

Brak dokładnych informacji o dzieciństwie i wykształceniu Klonowicza. Najprawdopodobniej uczęszczał do szkoły parafialnej w Sulmierzycach, później w celu zdobycia wykształcenia podróżował po Węgrzech ( miasto Pezynok ) oraz Czechach ( miasto Krumlov – Kromołów ), przebywał dłuższy czas na Rusi. Klonowicz nigdy nie używał tytułu bakałarza, magistra czy doktora co może świadczyć, że nie ukończył szkoły uzyskaniem stopnia naukowego.Mimo tego posiadał z pewnością wiedzę humanistyczną, znał doskonale utwory starożytnych pisarzy greckich i rzymskich, co można odczytać w jego dziełach. Czytał również utwory współczesnych mu: Erazma z Rotterdamu, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja; również dzieła historyczne Jana Długosza, Wincentego Kadłubka, Marcina Kromera. Dobrze znał łacinę, grekę oraz język niemiecki. Przetłumaczył z łaciny na język polski utwory, które wykorzystano do nauczania w ówczesnych szkołach. Klonowicz oprócz zainteresowań humanistycznych znał prawo. Wiedzę z zakresu prawodawstwa wykorzystywał w swoich utworach.

KLONOWICZ W LUBLINIE

KARIERA URZĘDNIKA MIEJSKIEGO, DZIAŁALNOŚĆ PEDAGOGICZNA

S.F.Klonowicz w 1570 roku mając 25 lat przybył do Lublina. Mieszkali tam krewni i znajomi poety co mogło mieć wpływ na jego decyzje osiedlenia się w tym miejscu. W marcu 1575 roku poeta objął posadę pisarza miejskiego; zajmował się sprawami rajców, wójtów i ławników. Do tych obowiązków najprawdopodobniej był przyuczany wcześniej przez Adama Wojsławskiego urzędnika miejskiego, którego z Klonowiczem łączyła również przyjaźń i po śmierci którego przejął obowiązki. Pełniąc funkcję pisarza miejskiego jednocześnie Klonowicz podejmował się prac dodatkowych do czego zmuszały go niewielkie dochody z tytułu pełnionej posady. Był pracownikiem sądowym, występował jako rozjemca i świadek; pełnił funkcję plenipotenta. Pracę w miejskim notariacie zakończył w 1582 roku, w tym samym roku przyjął obywatelstwo lubelskie. W latach 1583 – 85 pełnił funkcję ławnika sądu miejskiego. Przez kilka kolejnych lat nie sprawował w Lublinie żadnego urzędu wyjeżdżając w tym czasie często do Zamościa, gdzie był plenipotentem interesów tamtejszego rajcy Emanuela Mazepy. 9 czerwca 1589 roku kanclerz Jan Zamoyski powołał Klonowicza na stanowisko nauczyciela i arendarza – zarządcy, organizatora szkoły zamojskiej..Do jego obowiązków należało prowadzenie raz w tygodniu zajęć z uczniami, podczas których wykładał literaturę, uczył deklamacji oraz zajmował się sprawami administracyjnymi. Jako pedagog i organizator kształtował zręby przyszłej Akademii. W Zamościu przebywał do grudnia 1591 roku. W 1592 roku powrócił do Lublina i objął urząd wójta sądowego co wymagało dużej znajomości prawa. 9.01.1594 roku został rajcą miejskim i burmistrzem Lublina. Urząd ten sprawował również w latach 1595, 1599 i 1601.

ŻYCIE RODZINNE

W 1580 roku Acernus ożenił się z Agnieszką Wiślicką, pochodzącą z bogatej mieszczańskiej lubelskiej rodziny. Jej ojciec Jan Wiślicki znał Klonowicza ze współpracy w urzędzie ławniczym i darzył go wielkim zaufaniem. Po śmierci teścia na mocy testamentu został opiekunem majątku Jana Wiślickiego co spowodowało wieloletni spór sądowy Klonowicza z teściową Małgorzatą Wiślicką. Agnieszka i Sebastian mieli jedną córkę Zuzannę.

TWÓRCZOŚĆ

Na początku lat 80-tych XVI wieku Sebastian Fabian Klonowicz miał ugruntowaną pozycję zawodową, cieszył się poparciem i uznaniem wśród rajców miejskich, stabilizuje się także jego życie prywatne. Wówczas zaczyna się jego działalność literacka. Pierwsze próby talentu można odszukać w księgach miejskich prowadzonych przez Klonowicza pełniącego funkcję pisarza miejskiego. Pierwsze krótkie wiersze pisane po łacinie zapisywane na marginesach protokołów z lat 1572 – 82 mają podobnie jak późniejsze inwokacje i sentencje charakter religijny.

Utwory, przekłady S.F.Klonowicza

– Polski przekład utworu Klemensa Janickiego „Vitae regum Polonorum” wyd. w 1576 r. pod tytułem „Pamiętnik królów i książąt polskich”. Był używany jako podręcznik do nauki historii Polski.

„Hebdomas, to jest siedem tegodniowych piosnek wyjętych z pierwszych Ksiąg Mojżeszowych kapituły pierwszej, co którego dnia Pan Bóg stworzył i jako siódmego dnia odpoczynął, krótko zebranych przez Sebastyjana Klonowica z Sulmierzyc, pisarza ławicy lubelskiej”, wyd.w 1581 roku.ku.

– „Philtron”, wyd. w 1582 roku. Napisany po łacinie zbiór dwuwierszy o miłości chrześcijańskiej.

– „Roxolania”, wyd. w 1584 roku. Poemat opisujący bogactwa Rusi Czerwonej.

– „Żale nagrobne na szlachetnie urodzonego i znacznie uczonego męża, nieboszczyka pana Kochanowskiego”, wyd. w 1585 roku. Utwór, w którym Klonowicz żegna zmarłego rok wcześniej Jana Kochanowskiego.

– „Flis, to jest spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi”, wyd.w 1595 roku. Utwór napisany po polsku, zawiera cenne informacje o życiu flisaków, napisany przez poetę podczas podróży statkiem z Warszawy do Gdańska.

– „Worek Judaszów to jest złe nabycie majętności”, wyd.w 1600 roku. Utwór satyryczny, w którym Klonowicz zawarł własne obserwacje środowiska przestępczego i staropolskiego sądownictwa.

– „Victoria Deorum”, wyd. w latach 1587 – 1600. Napisany po łacinie traktat o charakterze moralizatorsko – filozoficznym zawierający poglądy polityczne, moralne i społeczne autora.

– „Gorais”, wyd. w 1875 roku. Klonowicz opisał w utworze członków rodu Gorajskich.

– „Katonowe wiersze podwójne”, polski przekład, którego Klonowicz dokonał w czasie przebywania w Zamościu ( 1589 – 91); służył jako podręcznik do nauki moralnej.

– Przekłady dzieł Józefa Wereszczyńskiego,opata klasztoru benedyktynów w Sieciechowie; przekłady wyd. w latach 1587 – 1602.

Klonowicz/ Klonowic to poeta Renesansu; w jego twórczości można odnaleźć charakterystyczne dla tej epoki poglądy. Acernus krytykował uprzywilejowaną pozycję szlachty, opisując jednocześnie ciężkie życie chłopów. W utworach odczytujemy dużą znajomość dzieł starożytnych klasyków ale również współczesnych mu humanistów: Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja, Erazma z Rotterdamu. Promował język ojczysty przekładając z łaciny utwory służące często jako podręczniki szkolne. Klonowicz wywodzący się z mieszczaństwa podejmował tematy pomijane przez pisarzy pochodzenia szlacheckiego; opisywał zwyczaje i obyczajowość swojego stanu dzięki czemu możemy nazwać Go dokumentalistą czasów, w których żył. Jego twórczość miała również charakter moralizatorski, gdzie obok krytyki wskazywał „…szlachectwo to nie urodzenie i przywilej, ale oparte winno być na cnocie, zdolnościach i pracy dla kraju”

SULMIERZYCE MIASTO KLONOWICZA

Sebastian Fabian Klonowicz żyjący na przełomie XVI / XVII w. jest obecny w pamięci mieszkańców miasteczka, z którego się wywodzi. Współcześnie można odnaleźć w Sulmierzycach ślady poety Klonowica / Acernusa w miejscowej szkole, nazwie ulicy, pomniku, muzeum, nazwie organizacji społecznej.
Mieszkańcy Sulmierzyc obrali sobie Klonowicza na patrona miasta już w czasach zaborów, a dokładniej w połowie XIX wieku. Mieszkańcy miasteczka będącego wówczas w zaborze pruskim podjęły inicjatywę budowy pomnika poety, który kojarzył im się z tradycją, historią i polskością. Po latach walki z pruską niechęcią i biurokracją, dzięki wsparciu Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 10.06.1862 roku poświecono pomnik Sebastiana Fabiana Klonowicza, co było okazją do wielkiej manifestacji, w której wzięło udział około 700 osób. Data oddania pomnika zbiegła się z 260-tą rocznicą śmierci poety. Monument został zniszczony przez Niemców w 1941 roku w czasie II wojny światowej. Z inicjatywy mieszkańców odbudowano go w 1957 roku na jubileusz 500-lecia miasta. Obecny pomnik swoim wyglądem nawiązuje do pierwowzoru.
Pamięć o poecie zabrali sulmierzyczanie z sobą do Ameryki. Imię Klonowicza przyjęła działająca od 1903 roku organizacja zrzeszająca sulmierzyckich emigrantów w Chicago. To dzięki ich wsparciu doszło do realizacji wspomnianej wcześniej odbudowy pomnika Sebastiana Fabiana.
Klonowicz od 15.12.1945 roku jest patronem sulmierzyckiej szkoły podstawowej. Obecnie patronat i imię przejął Zespół Szkół Publicznych, w skład którego wchodzi szkoła podstawowa i gimnazjum Patronat poety widoczny jest w działaniach szkolnej społeczności.Co roku w styczniu obchodzone są imieniny poety. Organizowany jest wówczas przez Samorząd Uczniowski coroczny konkurs ze znajomości życia i twórczości poety. Uwieńczeniem obchodów jest uroczysty apel oraz złożenie kwiatów pod pomnikiem Klonowicza. W logo szkoły wpisany jest wizerunek poety.
Upowszechnianiem wiedzy o Klonowiczu zajmuje się działające od 1958 roku Towarzystwo Miłośników Ziemi Sulmierzyckiej, które w 1968 roku zorganizowało sesję popularno-naukową „Życie i twórczość Sebastiana Fabiana Klonowicza”. Podobną inicjatywę podjęły kilka lat później
(1987 rok) władze miasta, które wspólnie z Sulmierzyckim Domem Kultury zaprosiły do współpracy prof.dr. hab Józefa Kozłowskiego. Wygłosił referat „Klonowicz na tle epoki a Sulmierzyce”, który znalazł swoje stałe miejsce w monografii miasta.
Renesansowego poetę można spotkać w Sulmierzycach w miejscowym Muzeum Regionalnym, które oprócz tego że nosi jego imię to w swoim księgozbiorze ma dzieła Klonowicza a w jednej z sal wystawowych stałą ekspozycję związaną z twórczością i życiem poety.
Aleja Klonowicza, główna ulica Sulmierzyc, to kolejne miejsce przywołujące pamięć o pisarzu.

Kalendarium:

  • 1454 ― Narodziny bohatera
  • 1602 ― Śmierć bohatera

Cytaty:

  • „Gdy ciałem żyję, duszą...”
  • „Sulmo ojczyzną Nasona,...”

Źródła:

  • „Dzieje miasta S...
  • „Renesansowe życ...
  • „Sulmierzyce mia...
  • „Victoria Deorum...
  • Klonowic „Hebdom...
  • Muzeum Regionalne Ziem...
  • Nowo odkryte pieśni Se...
  • Sumierzyce – mia...
  • Zespół Szkół Publiczny...

Zobacz też:

  • > Lublin
  • > Sulmierzyce