Do III edycji projektu CYFROWA SZKOŁA WIELKOPOLSKI @ 2020 w kategorii Akademia Kształcenia Wyprzedzającego przystąpiła Szkoła Ponadpodstawowa w Zdunach. Szkoła nie jest duża, lecz uczniowie którzy się tam uczą są bardzo ambitni, więc nie było problemu żeby stworzyć wspaniały zespół.
W skład zespołu wchodzili uczniowie z pierwszych i drugich klas: Adam Zubek – interesuje się sportem a na swoim koncie ma mniejsze i większe osiągnięcia, Bartosz Ratajczak – jego zainteresowaniem jest sprzęt komputerowy (składanie, dobór oprogramowania) dlatego wybrał technikum informatyczne oraz chętnie uczęszcza i bierze czynny udział w spotkaniach Ochotniczej Straży Pożarnej, Dawid Tanaś – interesuje się grami komputerowymi, w wolnym czasie słucha muzyki i razem z kolegami bierze udział w długich wędrówkach po swojej okolicy, Eryk Ptak – podobnie jak Adam, jego kolega z klasy, interesuję się sportem i nowinkami w sprzęcie IT, Jakub Nowacki – w wolnych chwilach lubi jeździć na rowerze i zwiedzać ciekawe miejsca w swojej okolicy, chętnie spotyka się ze znajomymi, Jakub Romański – interesuje się sportem muzyką oraz grami komputerowymi od ponad 10 lat trenuje Karate Do Shotokan z sukcesami na arenie lokalnej oraz światowej, Jakub Sobański – uczeń technikum informatycznego interesuje się programowaniem i z tym wiąże swoją dalszą edukację, w wolnej chwili jeździ na deskorolce oraz Maksymilian Kowalczyk – interesuje dziedziną nazywaną streetwear, a poza tym gra w gry komputerowe które sprawiają mu dużo przyjemności i wypełniają wolny czas.
Opiekunem zespołu został inż. Krzysztof Olgrzymek, a opiekunem merytorycznym projektu AKW była Pani Prof. dr hab. Violetta Julkowska z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu z Wydziału Historii.
Grupa projektowa
Podczas pierwszych spotkań naszego zespołu, które przez pandemię większości odbywały się on-line, dyskutowaliśmy jaki będzie temat przewodni naszego projektu, aż w końcu cała grupa zgodziła się na wybór tematu opisującego po części historię naszego miasta i jego mieszkańców, a także licznych obiektów należących do cukrowni, niegdyś największego zakładu produkcyjnego w okolicy, stąd tytuł naszego projektu obejmuje wszystkie wymienione elementy składowe:
Historia Cukrowni w Zdunach – wydarzenia-ludzie-obiekty.
Po sformułowaniu tematu uczniowie przystąpili do poszukiwania materiałów na temat Cukrowni. Część zespołu przygotowała reportaż fotograficzny ukazujący aktualny stan już nie funkcjonującej cukrowni Zduny, której obiekty nadal są widoczne w krajobrazie miasta. Inna grupa poszukiwała materiałów informacyjnych oraz osób, które mogłyby opowiedzieć o historii tego obiektu oraz o ludziach w nim pracujących.
A oto efekt ich pracy: rekonstrukcja historii cukrowni od powstania aż do zamknięcia. Uczestnikom projektu podczas poszukiwania materiałów źródłowych udało się dotrzeć do historycznego nagrania z 1991 roku. Autorami tego nagrania są: Włodzimierz Pawlik – twórca filmu oraz autor komentarzy do filmu, były pracownik Cukrowni Zduny, Marian Nowaczyk.
Materiał zawiera prezentację historii Cukrowni w Zdunach od powstania do roku 1991. Nagranie jest kopalną informacji o powstaniu spółki oraz zawiera wiele innych, cennych informacji i dokumentów, które prezentujemy.
Historia cukrowni w Zdunach
Początki cukrowni w Zdunach sięgają roku 1881. Wówczas to w znajdującej się pod zaborem pruskim naszej miejscowości zawiązała się spółka „Actien Zuckerfabrik Zduny”, której zadaniem była fabrykacja cukru z buraków cukrowych.
W 1882 r. wybudowano pierwsze budynki zakładu, wyposażono je także w odpowiedni sprzęt. Powstała również bocznica kolejowa, dzięki której do cukrowni mogły dojeżdżać transporty kolejowe. Początkowo w Zdunach produkowano tzw. cukier surowy, który przewożono następnie do rafinerii. W latach 1912 i 1913 nastąpiła rozbudowa fabryki.
Wybuch pierwszej wojny światowej zahamował rozwój przedsiębiorstwa. Po zakończeniu działań wojennych właścicielami cukrowni nadal byli Niemcy. W 1924 r. zakład przejęli Polacy, jego nowa nazwa brzmiała wówczas: Cukrownia Zduny Towarzystwo Akcyjne. W 1929 r. Zdanowską cukrownię zakupiła cukrownia „Witaszyce”. W wielkości zakładu świadczy stan zatrudnienia – 170 pracowników stałych oraz ok. 1250 pracowników sezonowych.
Brak zbytu i nieekonomiczny eksport spowodował, że w 1934 r. zarząd w Witaszycach podjął decyzję o likwidacji przedsiębiorstwa w Zdunach. Część wyposażenia zamierzano wywieźć do Witaszyc, część złomować. Zdunowianie zawiązali komitet strajkowy i postanowili walczyć o swój zakład. Około 300 osób zajęło teren, kilkunastu pracowników zdecydowało się na strajk głodowy. W rezultacie na czas trwania kampanii cukrowniczej 1934/1935 udało się uruchomić cukrownię.
Podczas II wojny światowej cukrownia w Zdunach nie osiągała znaczących wyników. Latem 1944 r. hitlerowcy rozpoczęli przebudowę cukrowni na fabrykę kauczuku, który miał być wykorzystywany w przemyśle zbrojeniowym. Inaugurację pracy nowego zakładu zaplanowano na 26 stycznia 1945 r. Historia polityczna potoczyła się inną drogą i właśnie tego dnia do Zdunów wkroczyli żołnierze Armii Czerwonej – okupacja niemiecka podbiegłą końca.
Dawni pracownicy cukrowni bardzo szybko przystąpili do ponownego uruchomienia cukrowni w jej dawnej funkcji, czyli przystosowali zakład do przerobu buraków i produkcji cukru. Na przełomie listopada i grudnia 1945 r. przeprowadzono pierwszą po wojnie kampanię cukrowniczą.
Po wojnie cukrownia w Zdunach przeżywała okres swojej świetności. W 1948 r. okazała się najlepszym tego typu zakładem w okręgu poznańskim. W latach 1948 – 1995 cukrownia była zakładem państwowym, wielokrotnie modernizowanym i przebudowywanym. Każdego roku, podczas kampanii cukrowniczych zatrudniano w niej ponad 360 osób, a poza kampanią – 160 osób.
W 1995 r. cukrownia przekształcona została w spółkę akcyjną, właścicielem 51 % akcji została Poznańsko-Pomorska Spółka Cukrowa. Zakład przeżywał w tym czasie trudny okres. Wzrastało zadłużenie, pracownicy nie otrzymywali na czas wynagrodzenia, cukrownia nie mogła samodzielnie przeprowadzać kampanii. By doprowadzić do restrukturyzacji i prywatyzacji cukrowni zaczęto poszukiwać inwestora zagranicznego. Okazał się nim niemiecki koncern cukierniczy Pfeifer & Langen KG z Kolonii.
Pakiet socjalny z niemieckim inwestorem parafowano 2 września 1999 r. W lipcu 2001 r. doszło do sprzedaży 51 % akcji zakładu. Od tego momentu Pfeifer & Langen prowadził politykę stopniowego wygaszania produkcji w Zdunach. Ostatnia, trwająca kilkanaście dni kampania odbyła się w październiku 2003 r. Po jej zakończeniu właściciel zakładu podjął decyzję o zmniejszeniu zatrudnienia. W lutym 2004 r. w ramach zwolnień grupowych z cukrowni odeszło 65 osób, we wrześniu tegoż roku pracę straciło 45 osób, w sierpniu 2005 r. – 37 pracowników.
Po zamknięciu zakładu większość gruntów wykupiła firma BM Kobylin, która funkcjonuje tam do dziś.
Oto pozyskany przez nasz zespół film historyczny, który prezentujemy za zgodą jego autorów:
Mamy nadzieję, że ta krótka, zrekonstruowana historia Cukrowni Zduny oraz wykonane przez nas zdjęcia współczesne pozostałości po obiektach zakładu, a także film, który udostępnił nam Panu Włodzimierz Pawlik twórca filmu, wraz z komentarzem, który opracował były pracownik Cukrowni w Zdunach Pan Marian Nowaczyk, który o Cukrowni wiedział wszystko, przybliżyły Państwu nasz projekt o nieistniejącej już Cukrowni w Zdunach.
Kalendarium wydarzeń:
1881 – powstanie spółki Actien Zuckerfabrik Zduny
1882 – wybudowanie pierwszego budynku cukrowni oraz bocznicy kolejowej
1912 / 1913 – rozbudowa cukrowni
1924 – Cukrownie w Zdunach przejęli Polacy gdyż po I wojnie światowej właścicielami byli nadal Niemcy, zmiana nazwy na Cukrownia Zduny Towarzystwo Akcyjne
1929 – cukrownia w Zdunach została wykupiona przez cukrownie Witaszyce
1934 – zarząd w Witaszycach podjął decyzję o likwidacji przedsiębiorstwa w Zdunach
1934/1935 – uruchomiono cukrownie po strajkach pracowników
1944 – hitlerowcy rozpoczęli przebudowę cukrowni na fabrykę kauczuku
1945 – wkroczenie żołnierzy Armii Czerwonej do Zdun i odbicie cukrowni z rąk Hitlera
1945 – pierwsza po wojnie kampania cukrownicza
1948 – najlepsze zakład cukrowniczy w okręgu poznańskim
1948/1995 – cukrownia była zakładem państwowym, wielokrotnie modernizowanym i przebudowywanym
1995 – przekształcenie cukrowni w spółkę akcyjną
2001 – sprzedaż cukrowni niemieckiemu koncernowi cukierniczemu Pfeifer & Langen KG z Kolonii
2004 – zwolnienia grupowe w cukrowni
2005 – zamknięcie cukrowni