Wykłady akademickie w czwartej edycji Projektu CSW@ 2020

Data wykładu: 17 grudnia 2021

Tytuł wykładu: Paradoksy fizycznego obrazu świata

Czy wiedza naukowa o naturze świata fizycznego może być paradoksalna? Jak to możliwe, że najlepiej sprawdzone eksperymentalnie teorie fizyczne są raczej niepoglądowe? Na te i podobne pytania znajdziemy odpowiedź podczas wykładu. Dotkniemy w nim tak dziwnych kwestii, jak nieoznaczoność obiektów kwantowych, probabilistyczna natura prawidłowości mikroświata, splątanie kwantowe i teleportacja. A także nieoczekiwanie wielkie znaczenie fizyki mikroświata dla wyjaśnienia zagadek Kosmosu. Niels Bohr sformułował 100 lat temu żartobliwą zasadę dziwności: „im bardziej nowa hipoteza wydaje się dziwna, tym większa szansa, że okaże się prawdziwa”. Czy hipotezy zakładające istnienie ciemnej materii i ciemnej energii są dostatecznie „zwariowane” by być prawdziwe?

Prof. UAM dr hab. Antoni Szczuciński – filozof zajmujący się filozoficznymi zagadnieniami fizyki i kosmologii, filozofią nauki i niektórymi kwestiami filozofii społecznej. Autor ok. 130 prac naukowych, w tym m.in. monografii Zasada nieoznaczoności Heisenberga a sprawdzanie praw mikrofizyki, Filozofia kosmologii, Realizm kwantowy? Redaktor wielu prac zbiorowych, m. in.: Między fizyką a filozofią, Wokół redukcjonizmu fizycznego, Świat natury i świat techniki, Wokół myśli i działalności Karola Libelta. Kierował Zakładem Filozofii Nauki w Instytucie Filozofii UAM, był członkiem Komitetu Nauk Filozoficznych PAN. Prowadzi wykłady m. in. z filozofii przyrody, ontologii, specyfiki przyrodoznawstwa, etycznych wyzwań współczesnej nauki.

Data wykładu: 1 grudnia 2021

Tytuł wykładu: Bitwa Warszawska 1920 roku. Cud, a może nie cud?

Bitwa warszawska, obecna w zbiorowej pamięci Polaków jako „Cud nad Wisłą”, jest dobrym przykładem ilustrującym rodzenie się i funkcjonowanie mitologii historycznej. Wykład będzie poświęcony ukazaniu najnowszych ustaleń dotyczących genezy, przebiegu oraz konsekwencji bitwy oraz rozważaniom dotyczącym roli, jaką odgrywał i odgrywa odwołujący się do niej mit w dawnej i obecnej pamięci polskiego społeczeństwa.

Prof. UAM dr hab. Paweł Stachowiak – historyk i politolog. Absolwent historii na UAM. Zatrudniony w Zakładzie Najnowszej Historii Politycznej Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM. Zainteresowania badawcze obejmują dzieje polskiej myśli politycznej, kwestie polityki pamięci oraz relacje między religią a polityką. Autor monografii: „U źródeł katolicyzmu endeckiego. Obóz narodowy wobec religii i Kościoła katolickiego” „Kościół rzymskokatolicki w Polsce po r. 1989. Uczestnik życia politycznego i konstruktor pamięci zbiorowej”.

Data wykładu: 8 grudnia 2021

Tytuł wykładu: Charles de Gaulle – generał i mąż stanu

Generał Charles de Gaulle uważany jest, obok Napoleona Bonaparte i Ludwika XIV, za jednego z największych Francuzów w dziejach Francji. W historii XX wieku stawia się go na równi z Winstonem Churchillem i Franklinem Delano Rooseveltem. Jego życie przypada na dwa tragiczne i jednocześnie kluczowe wydarzenia w dziejach Francji, Europy i świata. Pierwszym z nich była pierwsza wojna światowa, w której wziął udział jako młody oficer. Doświadczenie tej wojny odcisnęło na nim bardzo silne piętno. Jednakże to druga wojna światowa zmieniła całkowicie jego życie- z wojskowego stał się politykiem, zbuntowanym wobec rządu Vichy przywódcą Wolnej Francji. Kiedy nastała prawdziwie wolna Francja, de Gaulle jako przywódca jej rządu bezskutecznie starał się wprowadzić swoją ideę państwa opartą na silnej władzy wykonawczej.  Nie mając poparcia ze strony rządzących sił politycznych, podał się do dymisji i stworzył własny ruch polityczny.  Po początkowych sukcesach nastał jednak czas porażek. W połowie lat 50-tych de Gaulle postanowił ostatecznie wycofać się z życia publicznego. Do władzy powrócił w roku 1958, by- jak to sam określił- jeszcze raz uratować Francję, która od kilku lat zmagała się z wojną domową w Algierii. Jego długim rządom, które trwały do roku 1969, przyświecała myśl, która stała się fundamentem jego polityki: „Francja nie może być Francją nie będąc wielką”. Bilans jego rządów w latach 1958-1969 jest niejednoznaczny. Nikt nie ma jednak wątpliwości, że w tym czasie należał do najważniejszych postaci ówczesnego świata. Zmarł w roku 1970. Pól wieku później jego koncepcje polityczne w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, a także spraw europejskich nadal stanowią punkt odniesienia dla francuskich i europejskich sił politycznych.

Prof. UAM dr hab. Marek Mikołajczyk – Absolwent Wydziału Historycznego UAM w Poznaniu oraz Université Sorbonne Paris-IV w zakresie studiów historycznych. Od początku swojej kariery naukowej związany z UAM, gdzie uzyskał stopień doktora i doktora habilitowanego. Obecnie zatrudniony na stanowisku profesora UAM. Jego badania naukowe koncentrują się głównie na stosunkach międzynarodowych, a w szczególności na problematyce integracji europejskiej oraz stosunkach polsko-francuskich. Poza UAM wykładał na Sorbonie, w Instytucie Nauk Politycznych w Paryżu, a także na kilku uczelniach ukraińskich. Jest autorem 6 książek z zakresu integracji europejskiej i stosunków polsko-francuskich oraz redaktorem dwóch monografii. Ostatnia książka autora wydana w 2018 roku nosi tytuł „De Gaulle i Polska-relacje wyjątkowe?” Opublikował ponadto około 60 artykułów i rozdziałów w monografiach w języku polskim, francuskim, angielskim i ukraińskim.

Data wykładu: 12 grudnia 2022

Tytuł wykładu: Kultura popularna w Polsce ludowej

Czego słuchano, co oglądano i czytano w Polsce Ludowej? Czy od początku władza ludowa podporządkowała sobie wszystkie obszary kultury, czy też po wojnie panowała tu pewna swoboda? Czy w okresie stalinowskim słuchano tylko pieśni masowych? Kiedy do Polski trafił rock and roll? Czy w Polsce Ludowej były gwiazdy filmowe? Czy wolno było czytać powieści kryminalne? Na co chodzono do kina w latach sześćdziesiątych, a na co w siedemdziesiątych? Czy w latach osiemdziesiątych cała młodzież słuchała tylko rocka? – Na te i inne pytania znajdziecie odpowiedź w wykładzie o kulturze popularnej w PRL. Całość zostanie uzupełniona zdjęciami gwiazd filmowych i szlagierami z epoki.

Prof. dr hab. Dorota Skotarczak – Kierownik Pracowni Historii Wizualnej w Wydziale Historii UAM. Zajmuje się historią kultury w wieku XX, kulturą i życiem codziennym w Polsce Ludowej, historią wizualną, filmem i literaturą jako źródłem historycznym. Autorka około 180 publikacji, w tym książek, m.in. „Historia amerykańskiego musicalu filmowego”, „Obraz społeczeństwa PRL w komedii filmowej”, „Otwierać milicja! O powieści kryminalnej w PRL”. Ostatnio autorka i prezenterka kilkudziesięciu komentarzy w popularnych programach historycznych TVP3 Poznań „Historia każdego dnia” i „Wielkopolska każdego dnia”.

Data wykładu: 16 lutego 2022

Tytuł wykładu: Pandemia „hiszpańskiej grypy” w Wielkopolsce (1918-1920)

W trakcie wykładu omówione zostaną sposoby przedstawienia pandemii tzw. „hiszpańskiej grypy” z lat 1918-1920 na łamach prasy poznańskiej. Swoje rozważania Autor umieści w szerokim kontekście społeczno-kulturowym związanym z ówczesnym stanem wiedzy na temat grypy, przedstawi teorie na temat źródła pandemii, a także odniesie się do publikacji medycznych z lat 1918-1920. Przyglądając się polskiej prasie z lat 1918-1920 można bez problemu zauważyć stosunkowo niewielką (w zestawieniu z liczbą zarażonych i zmarłych), nie odzwierciedlającą rzeczywistej skali zagrożenia, ilość relacji poświęconych „gorączce hiszpańskiej”. Prasowy obraz ówczesnych czasów został zdominowany przez tematy związane z bieżącą polityką, sytuacją na frontach, problemami społeczno-ekonomicznymi oraz aprowizacyjnymi cywilnej ludności, a także zakończeniem I wojny światowej. Powszechne doświadczenie śmierci i utraty zdrowia w wyniku działań wojennych sprawiło, iż pandemia „hiszpanki” nie wywoływała gwałtownych reakcji polskich gazet. Przyjmuje się dziś, iż następujące po sobie fale pandemii (wiosna i lato 1918; jesień 1918; początek 1919; pojedyncze ogniska – 1920) – charakteryzujące się różną dynamiką zakażeń, przebiegiem, rodzajami powikłań i zjadliwością wirusa – pozbawiły życia, według różnych szacunków, od 40 do 50, a nawet od 50 do 100 milionów ludzi na wszystkich kontynentach. Zarażona mogła być nawet jedna trzecia całej populacji, czyli około 500 mln osób. Liczby te szokują także współcześnie i są zazwyczaj zestawiane z danymi dotyczącymi ofiar zakończonej w listopadzie 1918 roku I wojny światowej, w trakcie której straciło życie ponad 9 milionów ludzi, a około 30 milionów zostało rannych. Dostępne dziś relacje prasowe przekonują jednak, iż pandemia „hiszpańskiej grypy”, która pochłonęła znacznie więcej ofiar niż I wojna światowa, była jednym z najbardziej tragicznych wydarzeń w dwudziestowiecznych dziejach świata. Nie bez powodu współcześni badacze określają „hiszpankę” mianem „matki wszystkich pandemii”…

prof. UAM dr hab. Krzysztof Kurek – kierownik Katedry Teatru i Sztuki Mediów na Wydziale Antropologii i Kulturoznawstwa UAM. Zajmuje się historią polskiego teatru i dramatu, a także dziejami Poznania i Wielkopolski. Przez kilka lat był związany z Teatrem Polskim w Poznaniu, najpierw jako sekretarz literacki (1993-1996), a następnie jako kierownik literacki (2000-2002). W latach 2015-2017 był Głównym Redaktorem Wydawnictw Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Współtworzy Komisję Historyczną Teatru Polskiego w Poznaniu, a także jest członkiem Rady Artystycznej tej sceny. Jest m.in. autorem następujących monografii: Polski Hamlet. Z historii idei i wyobraźni narodowej (1999); Teatr i miasto. Historia sceny polskiej w Poznaniu w latach 1782-1849 (2008); Teatry polskie w Poznaniu w latach 1850-1875. Repertuary, artystyczne idee, polityczne konteksty (2013); Widowiska poznańskie. Studia z historii teatru, dramatu i miasta (2018); Teatr poznański w podróży (1870-1900). Repertuary występów i źródła do dziejów sceny polskiej w zaborach pruskim i rosyjskim (2019); Okolice widowisk. Studia i szkice (2021).

Data wykładu: 2 marca 2022

Tytuł wykładu: Jak tropić trolle, czyli o sztuce weryfikacji informacji

Podczas wykładu zostaną omówione następujące zagadnienia: Na czym polega manipulacja? Czym przekonać wyborców? Na czym polegają błędy poznawcze? Co to są bańki informacyjne? Na czym polega trolling? Jak odróżnić bota od trolla? Co to jest fałszywa rzeczywistość? Co  i jak możemy zweryfikować?

prof. UAM dr hab. Agnieszka Sawicz pracuje na Wydziale Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Prowadzi badania z zakresu stosunków polsko-ukraińskich w XX i XXI wieku, ze szczególnym uwzględnieniem okresu po 1989 r., historii państw obszaru poradzieckiego oraz losów mniejszości polskiej na Wschodzie. Żywo interesuje się także polską polityką zagraniczną w XX i XXI wieku oraz historią dyplomacji. Od 2009 r. współpracuje z dwutygodnikiem „Kurier Galicyjski”.

Data wykładu: 16 marca 2022

Tytuł wykładu: Rezydencje władzy jako lustro ustrojów nowożytnych

Podczas wykładu odbędziemy intelektualną wycieczkę do trzech z najsłynniejszych rezydencji Europy nowożytnej. Wybrane siedziby władzy, niczym w zwierciadle, zobrazują nam ducha systemów ustrojowych w państwach tamtych czasów. Rozpoczniemy od Najjaśniejszej Republiki Weneckiej, która w symbolice Pałacu Dożów czerpie z tradycji rzymskich, bizantyjskich i średniowiecznych, będąc zarazem wspaniałym odzwierciedleniem czasów Renesansu. Następnie opowiemy o Pałacu Wersalskim, który w zamyśle Ludwika XIV miał być zwierciadłem monarchii absolutnej. Rezydencja „Króla Słońce” stała się niedoścignionym wzorem dla setek budowli mających podkreślać majestat monarchów czy przedstawicieli elit państwowych. Wśród nowożytnych ustrojów znajdujemy wreszcie despotyzm, który zostanie zobrazowany Pałacem Topkapi, wzniesionym przez sułtanów tureckich w Konstantynopolu/Stambule. Celem wykładu jest pokazanie w jaki sposób rezydencje odzwierciedlały na przestrzeni trzech stuleci (XVI-XVIII w.) specyfikę kultury politycznej krajów tak odmiennych pod względem ustrojowym jak republikańska Wenecja, absolutystyczna Francja i despotyczna Turcja.

prof. dr hab. Maciej Forycki – zatrudniony na Wydziale Historii UAM, w latach 2017-2020 dyrektor Stacji Naukowej PAN w Paryżu. Badacz powszechnych dziejów nowożytnych, historyk kultury, specjalista od stosunków polsko-francuskich na przestrzeni dziejów. Autor książek: Anarchia polska w myśli Oświecenia. Francuski obraz Rzeczypospolitej szlacheckiej u progu czasów stanisławowskich (2004), Stanisław Leszczyński. Sarmata i Europejczyk (2006), Chorografia Rzeczypospolitej szlacheckiej w Encyklopedii Diderota i d’Alemberta (2010), Entre la Scythie et la Sarmatie. Le monde slave dans les écrits des encyclopédistes (2016) oraz około 150 artykuółw i rozpraw naukowych opublikowanych zwłaszcza po polsku i francusku.