Pochodzenie
Ksiądz Zygmunt Humerczyk urodził się 21 sierpnia 1926 roku we wsi Terespotockie, gmina Opalenica, powiat nowotomyski. Jego rodzicami byli Konstancja Humerczyk z domu Michalska i Antoni Humerczyk. Został ochrzczony 29 sierpnia 1926 roku w kościele pw. św. Michała w Opalenicy. Kilka lat później rodzina Humerczyków przeniosła się do Grodziska Wielkopolskiego.
Dzieciństwo
Był najstarszy z sześciorga rodzeństwa: miał trzech braci – Hieronima, Bronisława, Józefa i dwie siostry – Jolantę i Halinę. Pomagał matce w pracach domowych i opiece nad młodszym rodzeństwem.
Naukę na etapie szkoły podstawowej (do szóstej klasy) pobierał w Publicznej Szkole Powszechnej w Grodzisku Wielkopolskim, którą przerwała okupacja. W czasie jej trwania Zygmunt Humerczyk pracował w zakładzie malarskim oraz w nadleśnictwie Lasówki koło Grodziska Wielkopolskiego.
Edukacja
Po wojnie, w 1945 roku podjął naukę w Miejskim Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym w Grodzisku Wielkopolskim, a maturę zdał w Sulęcinie w 1949 roku podczas pełnienia służby wojskowej. Jako gimnazjalista udzielał się w harcerstwie, działał w Sodalicji Mariańskiej – organizacji przyjaciół Maryi. Był ministrantem.
Droga do kapłaństwa
W 1949 roku został przyjęty do Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie, mając 24 lata, gdzie rozpoczął studia filozoficzne. Po ukończeniu tych studiów podjął studia teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym w Poznaniu. Po ich zakończeniu przyjął 26 maja 1956 roku święcenia kapłańskie z rąk ks. abpa Walentego Dymka. 27 maja ksiądz Humerczyk odprawił mszę prymicyjną w rodzinnym mieście Grodzisku Wielkopolskim.
Etapy działalności
Wikariusz
Po święceniach kapłańskich neoprezbiter Zygmunt Humerczyk został skierowany przez władzę duchowną do parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Krotoszynie. Jednak po pewnych zmianach młody ksiądz trafił 1 sierpnia 1956 roku jako wikariusz do parafii Koźmin, tam pracował do 27 września 1956 roku.
Następnie z dniem 1 grudnia 1956 roku został powołany na stanowisko wikariusza przy kościele parafialnym w Krobii.
Po rocznej pracy w Krobii ks. Zygmunt Humerczyk został powołany do parafii pw. św. Wojciecha w Poznaniu. Utworzył tam grupę ministrancką – był nie tylko księdzem, ale też wychowawcą. Zorganizował obóz, wycieczki rowerowe i spotkania towarzyskie.
Po trzech latach pracy w parafii św. Wojciecha ks. Humerczyk skierowany został do parafii św. Jana Kantego. Tutaj pełnił między innymi obowiązki opiekuna ministrantów, ale też zaangażował się w wychowanie dzieci i młodzieży poprzez działalność artystyczną. Lubił tę pracę: stworzył kółko teatralne, na którym wystawiano sztuki. Zapraszano rodziców i parafian. Ksiądz wyjeżdżał na wycieczki rowerowe i autobusowe. Pomógł stworzyć świetlicę młodzieżową, która była miejscem spędzania wolnego czasu. W dowód pamięci młodzież napisała o nim wiersz.
Kolejną parafią ks. Zygmunta była parafia św. Jana Vianney w Poznaniu. Pełniąc obowiązki wikariusza w tej parafii szczególną uwagę poświęcił na pracę z trudną młodzieżą. Nawiązywał z nią kontakt, próbował rozwiązywać jej problemy i pomagać jej. Wielu z nich miało bowiem poważne problemy z prawem. Tworzył dla nich kółka zainteresowań, wieczorki taneczne, a także wyjeżdżał na wycieczki. Dbał o to, aby młodzież miała zawsze jakieś zajęcie. Młodzież tę nazwał „Dzikie koty”. Po latach wspomina, że: „Dałem im okazję stania się ludźmi. Starałem się dać im to, co stracili. .. Widziałem w nich przede wszystkim młodych chłopców, którym trzeba pomóc”.
Ksiądz Humerczyk rozumiał młodych ludzi i potrafił zdobyć ich zaufanie. Dzięki zaangażowaniu Księdza odnaleźli oni swoje miejsce w dorosłym życiu.
Proboszcz – parafia Ceradz Kościelny
-działalność duszpasterska
Ksiądz proboszcz Z. Humerczyk po objęciu parafii Ceradz Kościelny w 1968 roku przystąpił do prac remontowych i porządkowych. Wspólnie z parafianami dokonał remontu kościoła i jego dachu, naprawy dzwonnicy oraz uporządkowania podziemii świątyni. W murze kościelnym umieszczona została specjalna gablota, w której zgromadzono „kości przodków”. Ponadto uporządkował Kaplicę Engeströmów, cmentarz, a także plebanię.
Oprócz codziennej pracy duszpasterskiej proboszcz starał się o rzetelne przygotowanie i przebieg uroczystości kościelnych takich jak: nawiedzenie cudownego obrazu Matki Boskiej Jasnogórskiej w 1978 oraz 600-lecie obecności obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej na Jasnej Górze w 1982 r . Dużą uwagę poświęcił na parafialny Kongres Eucharystyczny, który miał miejsce w 1990 r. Pamiątką z tego wydarzenia jest pomnik- ołtarz, zbudowany przed wejściem na teren kościoła.
Parafia ceradzka jest bardzo rozległą parafią. Chcąc udogodnić ludziom udział we mszach świętych postanowił wybudować kaplice w Grzebienisku i Gaju Wielkim. Kaplice te budowane były jako punkty katechetyczne. Dopiero po uzyskaniu odpowiednich dokumentów i zgód urzędowych uzyskały miano kaplic.
Kaplica w Grzebienisku pw. Trójcy Św. została poświęcona w 1978 r. Obok kaplicy dobudowano właściwą salkę katechetyczną, Grotę Maryjną oraz dzwonnicę. W otoczeniu kaplicy ksiądz proboszcz umieścił niepowtarzalne rzeźby: np. figurę Jezusa na krzyżu zrobioną ze sprzętów rolniczych oraz posąg Jezusa na głazie. Kaplicę oddziela ciekawy parkan wykonany z części od nieużywanych maszyn rolniczych.
Kaplicę w Gaju Wielkim pw. Matki Boskiej z Lourdes poświęcono w 1981 r. Zbudowana została z fundacji Witolda Szymaniaka – pułkownika Wojska Polskiego (pochodzącego z Sierpówka), który ślubował w czasie w II wojny światowej w Lourdes, że jeśli przeżyje, to wzniesie tutaj pomnik Matce Bożej.
Po uzgodnieniach, w latach 70 -tych XX w. zamiast pomnika postanowiono zbudować kaplicę. Nad kaplicą zbudowano salkę katechetyczną oraz pomieszczenie, w którym młodzież mogła spędzać wolny czas – tzw. salka „religio-biblio-disco”.
Ksiądz Humerczyk był człowiekiem bardzo komunikatywnym i otwartym na świat. Zorganizował wspólnie ze swoimi parafianami wiele wycieczek i pielgrzymek. W 1979 r. pojechał do Holandii, skąd przywiózł wiele pomysłów na urządzenie ogródków i zagród wiejskich. Nawiązał współpracę między Ceradzem Kościelnym a Norg, która jest utrzymywana do czasów obecnych przez gminę Tarnowo Podgórne.
W oparciu o kontakty mieszkańców i ks. proboszcza władze samorządowe obu społeczności: gminy Tarnowo Podgórne i Norg podpisały 12 maja 1995 roku porozumienie o współpracy. Od 2004 roku istnieje Towarzystwo Polsko-Holenderskie Ceradz Kościelny- Norg.
W 1981 ks. proboszcz obchodził 25-lecie święceń kapłańskich. Z tej okazji wspólnie z księżmi ze swojego „rocznika” odbył pielgrzymkę do Rzymu. Punktem szczególnym była modlitwa na placu św. Piotra w intencji chorego wówczas Jana Pawła II. Po raz drugi proboszcz Humerczyk udał się na pielgrzymkę do Rzymu w 1995 r. Wtedy to miał możliwość spotkania się na audiencji z Ojcem Św. Janem Pawłem II.
Ponadto ksiądz organizował liczne pielgrzymki do sanktuariów w Polsce, szczególnie do Częstochowy, Lichenia, Górki Duchownej.
Parafia ceradzka przyjmowała wielu gości z okazji różnych uroczystości. Między innymi w czerwcu 1991 r. z okazji 700-lecia parafii Ceradz Kościelny i 35 rocznicy kapłaństwa ks. Z.Humerczyka. Przybył wówczas kardynał Prymas Józef Glemp – kolega ks. Humerczyka z seminarium. Pamiątką po tej wizycie są tabliczki umieszczone na murze kaplic w Grzebienisku i Gaju Wielkim.
-działalność społeczna i artystyczna
Ambicją ks. proboszcza było podniesienie estetycznego wyglądu poszczególnych wiosek parafii oraz obejść wokół posesji. Efektem było naprawianie płotów, sadzenie drzewek, krzewów oraz zakładanie rabat kwiatowych. Ksiądz Z. Humerczyk oprócz zdolności gospodarskich miał również talent artystyczny. Poza tym lubił zbierać różne przedmioty, które mieli parafianie w swoich domach i gospodarstwach. Zaprojektował przy plebanii niespotykane dotąd ogrodzenie. Wykorzystał zużyte części maszyn rolniczych i sprzętów.
Ponadto na cmentarzu parafialnym z inicjatywy proboszcza wzniesiono Pomnik Ofiar II wojny światowej. Jest to kompozycja złożona z pnia, na którym znajduje się krzyż. Wokół niego umieszczone są tablice z nazwiskami ofiar II wojny światowej z rejonu parafii oraz symboliczne elementy walki.
Ksiądz proboszcz nosił w sobie pasje zbierackie. W 1986 r. z jego inicjatywy utworzono w Ceradzu Kościelnym (w budynku dawnej tzw. organistówki) Muzeum Regionalne. Znalazła się tam zrekonstruowana chata wiejska, a w niej stare meble, dawne sprzęty, ubrania. Wszystkie te eksponaty były darami parafian, którzy znając zamiłowanie proboszcza chętnie je przekazywali do muzeum, aby były pamiątką po przodkach.
Obok muzeum powstała salka katechetyczna oraz biblioteka parafialna. W piwnicy tego budynku znalazło się miejsce na salkę dyskotekową dla młodzieży. Ponadto ksiądz Humerczyk utworzył Muzeum Chleba w Ceradzu Kościelnym. Znalazły się w nim ołtarz z symbolicznym kamieniem żarnowym oraz obrazy Wieczerzy Pańskiej i Jezusa z uczniami oraz różne eksponaty związane ze żniwami i wypiekiem chleba.
Księdzu proboszczowi zawsze leżało na sercu dobro parafian, również w dziedzinie edukacji. Chciał, aby dzieci mogły uczyć się w lepszych warunkach. Starał się o wybudowanie szkół w Ceradzu Kościelnym, Grzebienisku i Gaju Wielkim.
W Grzebienisku z inicjatywy księdza powstał w 1985r. Społeczny Komitet Rozbudowy Szkoły. Pomagał w zbiórce funduszy na rozbudowę szkoły oraz interesował się postępem prac. Ofiarował meble i sprzęty do klas. Zawsze był życzliwy i bardzo szczery. Wnosił wiele radości i optymizmu wśród ludzi.
17 grudnia 1992 roku odbyło się uroczyste otwarcie, poświęcenie szkoły i nadanie jej imienia Józefa Gibowskiego.
Wielkim zamiłowaniem księdza było gromadzenie wszelkich dawnych pamiątek. Rozmawiał ze swoimi parafianami i cenił wszystko, co stanowiło o przeszłości. Niektórzy nazywali księdza „Hasiorem w sutannie”. Jego niepowtarzalne dzieła nawiązywały do prac znanego rzeźbiarza Władysława Hasiora. W każdej prawie miejscowości leżącej w parafii Ceradz Kościelny można obejrzeć rzeźby wykonane przez księdza.
W Grzebienisku pomysłem księdza było zbudowanie Placu Mieszka I przy pętli przystanku autobusowego. Proboszcz chciał przypomnieć wydarzenia z okresu, kiedy powstawało państwo polskie. Wykorzystano do jego budowy kamienie polne. Umocniono skarpę przy lesie oraz postawiono wiele rzeźb: kominek, stół, miniaturowe kapliczki. Przed skarpą, przy ulicy umieszczone są rzeźby w drewnie: Mieszka I, Dobrawy, biskupa Jordana oraz pierwszego nauczyciela Macieja Szustera. Obok tego jest tron z narzędzi rolniczych oraz pług i dzida z tarczą i orłem.
W czerwcu 1992 r. odbyło się uroczyste odsłonięcie rzeźb i otwarcie tego przystanku.
Ponadto przy ul. Szkolnej, przy dawnym cmentarzu ewangelickim powstał ciąg rzeźb kamiennych i metalowych, które przedstawiają różne wydarzenia historyczne i biblijne. Są Poznańskie Krzyże, Pomnik Jana Pawła II oraz ryby.
Interesujące jest również otoczenie kaplicy w Gaju Wielkim. Jest Grota Matki Boskiej z Lourdes, Fatimy, la Salette oraz Matki Boskiej Częstochowskiej oraz ciekawe rzeźby w kamieniu i drewnie. Prezentują między innymi tajemnice różańca i papieża Jana Pawła II.
Ksiądz Humerczyk był nie tylko miłośnikiem historii, ale też przyrody. W otoczeniu kaplicy znajduje się plac, gdzie w czasie tzw. „Zielonych Świąt”(Zesłanie Ducha Świętego) ksiądz organizował msze z udziałem zwierząt. Każdy mógł przyjść ze swoim zwierzęciem. Były pieski, koty, króliki i inne. Po mszy był festyn i konkursy.
Przy drodze nr 97 w Gaju Wielkim znajduje się tzw. Park Polskiej Historii. Ksiądz umieścił tam bardzo symboliczne elementy z historii naszego państwa.
W Ceradzu Kościelnym warto jeszcze zwrócić uwagę na metalowe rzeźby i kompozycje plastyczne przy przystanku oraz rzeźbę w drewnie na ogrodzie probostwa przedstawiającą św. Wojciecha.
Ksiądz marzył o oczyszczeniu rzeki Samy płynącej przez teren parafii oraz o rozwijaniu agroturystyki. Namawiał młodzież do edukacji, szczególnie nauki języków obcych oraz do poznawania nowych miejsc. Wyjechał z harcerzami z Grzebieniska na trzydniowy obóz do Jeleńca. Uważał, że każdy człowiek ma talenty i należy je rozwijać.
Kurkowe Bractwo Strzeleckie
Z inicjatywy ks. Zygmunta Humerczyka powstało w 1992 r. w Grzebienisku Kurkowe Bractwo Strzeleckie (http://www.kurkowebractwogrzebienisko.pl/). Wykorzystano miejsce, gdzie przed II wojną światową istniał Związek Strzelecki „Sokół”.
4 czerwca 1992 roku po uroczystej mszy św. nastąpiło otwarcie odnowionej strzelnicy. Proboszcz ufundował też sztandar dla bractwa.
Księdzu nie brakowało pomysłów. Postanowił zbudować wspólnie z parafianami w Grzebienisku małe Muzeum Rolnicze. Zbudowano wiatę, gdzie zgromadzono wiele maszyn, które były kiedyś wykorzystywane w pracy na roli: ciągnik, młockarnię, siewnik, sadzarkę, pługi. Jego poświęcenie i otwarcie odbyło się przy okazji uroczystości powstania Bractwa Kurkowego.
Grzebienisko może być dumne, bo jest jedyną wsią w Polsce, która posiada Kurkowe Bractwo Strzeleckie. Bracia Kurkowi biorą udział w wielu uroczystościach wiejskich i gminnych. Utrzymują kontakty z innymi Bractwami w Polsce oraz z Bractwem Strzeleckim w Niemczech – w Fassbergu.
W hołdzie i podziękowaniu dla działań księdza proboszcza Kurkowe Bractwo Strzeleckie ufundowało proboszczowi i założycielowi w I rocznicę śmierci (2004r.) pamiątkowy obelisk z hasłem „Non omnis moriar.”
„Śladami ks. Zygmunta Humerczyka w parafii Ceradz Kościelny”
Przejście na emeryturę
4 października 1997 roku ks. licencjat Zygmunt Humerczyk przeszedł na emeryturę. Parafianie żegnali proboszcza, który przez dwadzieścia dziewięć lat pracował w tej parafii. Zamieszkał w Grodzisku Wielkopolskim, mieście swojego dzieciństwa. Tutaj spędził ostatnie lata życia. Ksiądz zamieszkał w domu, który po wyremontowaniu był też miejscem do kolekcjonowania muzealnych „staroci”.
Były to przeróżne pamiątki po przodkach. Zapraszał do zwiedzania domu-muzeum i ogrodu, wszędzie tam umieścił mnóstwo eksponatów. Nadal tworzył swoje rzeźby. Nazywany był „Hasiorem w koloratce”. Przyjeżdżali starsi i młodsi. Dzieci przychodziły na warsztaty plastyczne. Cieszył się, że jego pomysły mogą być radością dla innych.
Ks. Humerczyk mimo emerytury był nadal bardzo aktywny. Odprawiał msze św. w parafii św. Jadwigi. Znał historię tego miasta, bo było to miejsce, gdzie się wychowywał.
W Grodzisku też dał się poznać jako artysta i społecznik. Często wyjeżdżając w plener ks. Zygmunt Humerczyk zabierał ze sobą aparat fotograficzny i uwieczniał na fotografiach ciekawe obiekty kulturalne i przyrodnicze.
Z jego inicjatywy wzniesiono na Placu św. Anny w Grodzisku Wielkopolskim Pomnik Najświętszego Serca Pana Jezusa, według projektu sprzed II wojny światowej. Poświęcenia dokonał ks. arcybiskup Stanisław Gądecki. Ksiądz Humerczyk postawił też w tym mieście pomnik Jana Pawła II. Organizował wiele wystaw. Odwiedzał swoich ceradzkich parafian.
Był zapraszany do Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Grzebienisku oraz na różne inne uroczystości w Grodzisku Wielkopolskim i okolicy.
Ksiądz miał wiele planów dla rozwoju miasta Grodziska. Pisał artykuły do czasopisma regionalnego „Panorama Grodziska”. Był jednym z autorów książki „Dzieje Bractwa Strzeleckiego w Grodzisku Wielkopolskim. 1946-1947”.
Aktywności księdza nie było końca. Przyjaźnił się z różnymi ludźmi, którzy podobnie, jak ksiądz mieli zamiłowanie do historii i tradycji regionalnych. np. pszczelarskich. Został też kapelanem nowotomyskich pszczelarzy.
Ksiądz Zygmunt Humerczyk zmarł 2 lipca 2003 r. mimo, że miał jeszcze wiele zaplanowanych zadań. W gazetach ukazało się wiele nekrologów.
Pogrzeb odbył się 6 lipca 2003r. Zgodnie ze swoją wolą został pochowany w Grodzisku Wielkopolskim.
Nagrody i wyróżnienia
1.W podziękowaniu za wszelkie zasługi na rzecz oświaty i wychowania przyznano księdzu Z.Humerczykowi w 1991 r. Medal Komisji Edukacji Narodowej.
2. Nie jest to jedyne wyróżnienie dla Księdza. W tym samym roku ks. Z. Humerczyk i delegacja parafian zaproszeni zostali przez Prymasa Polski Józefa Glempa do Gniezna. Ks. Humerczyk został uhonorowany niezwykłym odznaczeniem: Złotym Medalem Prymasowskim – Zasłużonemu w posłudze dla kościoła i narodu.” Było to pierwsze takie odznaczenie w Polsce. Wręczenie odbyło się w Gnieźnie, w Pałacu Prymasowskim. Księdzu proboszczowi towarzyszyli parafianie.
3. W 1997 r. Ks.Zygmunt Humerczyk otrzymał Komandorski Krzyż Zasług Bractw Kurkowych za całokształt swojej działalności w bractwie.
4. W tym samym roku Ksiądz Humerczyk otrzymał z rąk ówczesnego wojewody poznańskiego – Włodzimierza Łęckiego medal za zaangażowanie w działalność na rzecz rozwoju kulturowego wsi Ceradz Kościelny i za efekty pracy nad rozwojem gospodarczym i infrastruktury.
5. W 2000 r. otrzymał medal ”Za Ochronę Zabytków Województwa Poznańskiego”. Został także „Człowiekiem Roku 2000”. Władze kościelne mianowały Księdza Kanonikiem Gremialnym Kapituły Kolegiackiej w Szamotułach.
6. Na krótko przed śmiercią (30 czerwca 2003 r.) otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi (na wniosek wojewody wielkopolskiego).
Opracowania ks. Z. Humerczyka
Ksiądz Z. Humerczyk oprócz swojej pracy duszpasterskiej uczył religii w szkołach w Ceradzu kościelnym, Gaju Wielkim i Grzebienisku. Mimo ogromu pracy znalazł też czas na naukę i własne wykształcenie. Uzyskał stopień magistra i licencjata, pisząc pracę magisterską pt: „Ludność, beneficjum w parafii Ceradz Kościelny”.
Ponadto stworzył inne prace:
* „Dzieje Ceradza Kościelnego”
* opracowanie „Historia nauczania religii i szkolnictwa w parafii Ceradz Koscielny”
* „Prehistoria i wykopaliska archeologiczne na terenie parafii”
* „Ceradz Kościelny przed Kongresem Eucharystycznym”
* „Jankowice a Engeströmowie”
* współtworzył „Przewodnik po wioskach parafii ceradzkiej – Z przeszłości w przyszłość” pod patronatem św. Stanisława Biskupa i Męczennika ( Paweł Anders Poznań 1991 r., redaktor ks. mgr Z.Humerczyk)
* Jednodniówka Zjazdu Kapłańsko-Koleżeńskiego (1991 r.)
* Jednodniówka z okazji I rocznicy powstania Bractwa Kurkowego w Grzebienisku (1993 r.)
Znaczenie postaci
Ks. Zygmunt Humerczyk zasłużył się dla parafii ceradzkiej jako wielki społecznik.
Był bardzo aktywny i pełen energii, stworzył Muzeum Rolnicze w Grzebienisku, założył Kurkowe Bractwo Strzeleckie, wybudował kaplice w Grzebienisku i w Gaju Wielkim oraz przyczynił się do wybudowania szkół w parafii Ceradz Kościelny.
Cenimy go również za jego pasję do rzeźbienia. Stworzył wiele ciekawych i niespotykanych rzeźb i pomników z drewna, metalu i kamieni. Jego dzieła są widoczne nie tylko w parafii ceradzkiej, ale też w Grodzisku Wlkp i okolicy. Zbierał przeróżne starocie, z których tworzył swoje dzieła. Chciał, aby jego prace pobudzały człowieka do zatrzymania się i do myślenia.
Zachęcał do kolekcjonowania pamiątek po swoich przodkach. Nie lubił, gdy przedmioty o wartości historycznej ulegały zapomnieniu.
Ksiądz pokazał nam zamiłowanie do tradycji i historii. Bractwo Kurkowe założone przez księdza działa i rozwija się. Bracia uczestniczą w wielu uroczystościach regionalnych, pracują społecznie, angażują młodzież do pracy w tej organizacji.
O działalności księdza Zygmunta Humerczyka ukazało się wiele artykułów w lokalnych gazetach, np. w Dniu Szamotulskim, Gazecie Poznańskiej, Głosie Wielkopolskim – np. o ekologicznych pomysłach księdza.
Do dziś ksiądz Zygmunt Humerczyk pozostaje w pamięci parafian jako dobry duszpasterz, wielki społecznik i artysta oraz regionalista.
Źródła
Paweł Anders – Z przeszłości w przyszłość pod patronatem św. Stanisława BM. Przewodnik po wioskach parafii ceradzkiej Poznań 1991
Dorota Lipowicz-Życie i działalność ks. Zygmunta Humerczyka(1926-2003) Grodziska Biblioteczka Regionalisty Grodzisk Wielkopolski 2013
Paulina Tepper-Powołania i pasje. Biografia ks. Zygmunta Humerczyka, praca magisterska obroniona w WSUS w Poznaniu w 2011 r.
Ks. Leszek Wilczyński-Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Ceradzu Kościelnym w latach 1918-2008 Poznań 2011
Strony Internetowe
http://www.wtg-gniazdo.org/ksieza/main.php?akcja=opis&id=1439
http://www.przewodnik-katolicki.pl
Wywiady
Wywiad z Zofią Konieczną z dnia 4 marca 2014 r. w Gaju Wielkim
Wywiad z Bogdanem Budą z dnia 8 kwietnia 2014 r. w Grzebienisku
Wywiad z Czesławem Dorną z dnia 13 maja 2014 r. w Grzebienisku