prof. dr hab. inż. arch. Hanka Zaniewska

ur. 09 kwietnia 1941
zm.
Zespół Szkolno-Przedszkolny, Samorządowa Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Pyzdrach

Udział uczniów w warsztatach muzealnych
Wywiad z Panią prof. Hanką Zaniewską
„Królewskie miasto Pyzdry na starych mapach”
„Pyzdry – moja mała Ojczyzna”
„Wartości krajobrazu okolic ujścia Prosny i problemy jego ochrony”
Zdjęć: 21
Filmów: 2
Dokumentów: 3

Pochodzenie i dzieciństwo

Hanka Zaniewska urodziła się 9 kwietnia 1941 r. Rodzicami byli pyzdrzanie: Wanda z Jaroszewskich i Ignacy Felicjan Tłoczek.

Dzieciństwo spędziła w Pyzdrach w kamienicy przy ul. Kaliskiej 27, którą jej dziadkowie, Franciszka i Władysław Jaroszewscy kupili w 1928 roku od rodziny Konów. Rodzina matki Hanki Zaniewskiej związana była z Pyzdrami od pokoleń. Jej babka Franciszka była z domu Domańska, a prababka – Felicka. Dziadek, Władysław Jaroszewski, pochodził z Mazowsza a do Pyzdr przybył jako młody nauczyciel i zakochał się w pięknej pyzdrzance. Rodzinny przekaz mówi, że na klęczkach przeszedł przez miasto, aby się jej oświadczyć.

Rodzina ojca zamieszkiwała na terenie Puszczy Pyzdrskiej (wieś Tłoczyzna). Hanka Zaniewska nie mogła otrzymać proponowanego przez rodziców imienia Hanna, gdyż takie imię było zarezerwowane dla dzieci niemieckich. Stąd też nadano jej imię Hanka, a na drugie wpisano słowiańskie Ludmiła. W czasach okupacji dom rodzinny został zarekwirowany przez Niemców. Mama Hanki Zaniewskiej, nauczycielka, w czasie okupacji udzielała tajnych lekcji, a po wojnie uczyła do roku 1950 w miejscowej szkole. Po jej śmierci Hanka Zaniewska do 1952 r. pozostała w Pyzdrach pod opieką ciotki Haliny Jaroszewskiej, siostry matki. Ojciec pracował wówczas w Warszawie. Szkołę podstawową rozpoczęła w Pyzdrach, a ukończyła w Warszawie w roku 1953, kontynuując edukację w tzw. jedenastolatce do uzyskania matury w 1957 roku. Miała wówczas 16 lat.

Dzieciństwo w Pyzdrach wspomina jako okres interesujący i pomocny w dalszym rozwoju. Tu miała okazję pod okiem ojca, znanego architekta, poznać miasto i jego otoczenie. Towarzyszyła mu w prowadzonych wizjach lokalnych, rejestrujących obraz Pyzdr i okolic. Do kamienicy przy ul. Kaliskiej przyjeżdżali koledzy i współpracownicy ojca. Prowadzili dyskusje, którym przysłuchiwała się z ogromnym zainteresowaniem i jak wspomina „już wtedy wiedziała, że zostanie architektem”.

Działalność badawcza i naukowa

Po ukończeniu liceum ogólnokształcącego prof. Hanka Zaniewska odbyła studia wyższe na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, uzyskując w 1964 roku dyplom magistra inżyniera architekta. Stopień naukowy doktora nauk technicznych nadała jej w 1972 roku Rada Wydziału Instytutu Architektury i Urbanistyki Politechniki Gdańskiej, a stopień naukowy doktora habilitowanego nauk technicznych – Rada Wydziału Melioracji Wodnej Akademii Rolniczej we Wrocławiu w roku 1978. W 1973 roku ukończyła roczne studium podyplomowe z zakresu planowania przestrzennego w Centre de Recherche d’Urbanisme w Paryżu.
Pracę zawodową rozpoczęła w październiku 1964 roku w Biurze Projektów Służby Zdrowia w Warszawie, a w czerwcu 1965 roku przeszła do Instytutu Budownictwa Mieszkaniowego, zajmując się mieszkalnictwem na wsi. Instytut przechodził liczne reorganizacje, podziały i zmiany nazw. Od listopada 2002 roku jest to resortowy Instytut Rozwoju Miast w Krakowie. Badania naukowe prowadzone w instytutach przez prof. Hankę Zaniewską dotyczyły problematyki mieszkaniowej i osadnictwa. Poza pracą naukowo-badawczą, pełniła różne funkcje, takie jak: kierownik i koordynator prac badawczych w programie rządowym CPBR 13.1, kierownik pracowni, kierownik zakładu badawczego, dyrektor naczelny. W 1990 roku odbyła dwumiesięczny staż naukowy w Republice Federalnej Niemiec w Instytucie Wohnen und Umwelt (Darmstadt).

W październiku 1990 roku podjęła pracę dydaktyczną na studiach dziennych. Początkowo wykładała na Wydziale Architektury Politechniki Białostockiej (do października 1996 roku), następnie w latach 1996-2002 na Wydziale Melioracji i Inżynierii Środowiska SGGW, od października 2002 do października 2012 roku na Wydziale Architektury Politechniki Poznańskiej, gdzie w latach 2006-2012 pełniła funkcję dyrektora Instytutu Architektury i Planowania Przestrzennego. W latach 1995-2002 prowadziła także wykłady w Międzywydziałowym Studium Gospodarki Przestrzennej w SGGW i w Wyższej Szkole Gospodarki Nieruchomościami w Warszawie.

Po przejściu na emeryturę pracuje nadal zawodowo, prowadząc badania w Zakładzie Rozwoju Miast w Krakowie oraz jest zatrudniona na stanowisku profesora zwyczajnego w Niepublicznej Wyższej Szkole Ekologii i Zarządzania w Warszawie. Prowadzi nadal wykłady na podyplomowych studiach urbanistycznych na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej.

Dorobek naukowy

Opublikowany dorobek naukowy prof. Hanki Zaniewskiej to 200 prac. Droga naukowa prof. Hanki Zaniewskiej objęła szeroki zakres zagadnień, od problemów mieszkaniowych wsi, poprzez aspekty planowania przestrzennego obszarów rolniczych oraz małych miast do problemów urbanistycznych, a zwłaszcza mieszkalnictwa. Szczególna aktywność badawcza i dydaktyczna prof. Hanki Zaniewskiej przypadła na lata 90-te ubiegłego wieku. Odpowiadając na potrzeby samorządów lokalnych, którym wyznaczono rolę realizacji polityki mieszkaniowej państwa, prof. Hanka Zaniewska kierowała i brała udział w opracowaniu metodycznym dotyczącym zakresu i sposobu przygotowania lokalnych strategii mieszkaniowych. Publikacja pt. „Strategia mieszkaniowa gminy miejskiej” (IGM, Warszawa 1997) została przekazana do wszystkich polskich miast. W latach 1997-98 była kierownikiem projektu badawczego pt. „Rola małych miast w kształtowaniu wiejskiej sieci osadniczej pod wpływem transformacji społeczno-gospodarczej”, w którym wzięły udział zespoły z Politechniki Białostockiej, Akademii Rolniczej we Wrocławiu, SGGW oraz Gospodarki Mieszkaniowej.

W latach 1986-1996 była delegatką Polski w grupie roboczej ds. mieszkalnictwa Komitetu Osiedli Ludzkich ONZ. Pełniła też funkcję członka Biura tego Komitetu podczas czterech kolejnych sesji plenarnych w latach 1992-96. Brała udział jako członek delegacji rządowej w Konferencji Narodów Zjednoczonych HABITAT II w Stambule w 1996 roku.

Doświadczenia badawcze i zawodowe sprawiły, że prof. Hanka Zaniewska została powołana jako ekspert do m.in. Sejmowej Komisji Planowania Przestrzennego Mieszkalnictwa i Budownictwa. Była członkiem zespołu przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, opiniując wnioski dotyczące zmian w podziale terytorialnym kraju i członkiem Państwowej Komisji ds. Licencji Zawodowych w zakresie zarządzania nieruchomościami.
Jest także ekspertem Polskiej Komisji Akredytacyjnej w zespole oceniającym efekty nauczania na studiach wyższych na kierunku architektura.

1 stycznia 2001 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nadał dr hab. inż. arch. Hance Zaniewskiej tytuł naukowy profesora nauk technicznych.

Pyzdry – uznanie dla małej Ojczyzny

Prof. Hanka Zaniewska swe życie i pracę związała bardzo mocno z Pyzdrami. Kamienica, w której mieszkała w latach dzieciństwa, została wybudowana ok. 1820 roku. Dom odziedziczyła w 1987 roku po śmierci Haliny Jaroszewskiej, najmłodszej siostry matki, która do ostatnich swoich dni trwała na straży rodzinnego ogniska. Kamienica została w 1994 roku wpisana do rejestru zabytków. Dzięki staraniom i nakładom finansowym prof. Hanki Zaniewskiej udało się przeprowadzić zakrojone na dużą skalę prace remontowe w budynku i przywrócić jego neoklasycystyczny charakter.

Powrót do źródeł i potrzeba powrotu do domu w Pyzdrach pojawiała się podczas każdych wakacji. W trakcie studiów architektonicznych rysowała zabytkowe kościoły, domy i panoramę Pyzdr.

Podczas pierwszych wyborów samorządowych grupa mieszkańców Pyzdr zwróciła się do prof. Hanki Zaniewskiej z propozycją kandydowania na funkcję burmistrza miasta. Uzasadniano to znajomością miasta i spraw związanych z gospodarką miejską. Jednak prof. Hanka Zaniewska nie mogła podjąć tego wyzwania, gdyż wiązałoby się to z koniecznością rezygnacji z badań naukowych i prowadzonej wówczas pracy dydaktycznej na Politechnice Białostockiej.

Pyzdry nie miały opracowania monograficznego w pełniejszym ujęciu, a taką potrzebę wyrażało od lat społeczeństwo miasta. W 1979 roku Towarzystwo Przyjaciół Pyzdr zwróciło się do prof. dr inż. arch. Ignacego Felicjana Tłoczka, ojca Hanki Zaniewskiej, urodzonego w Pyzdrach, z prośbą o opracowanie monografii miasta. Nie podjął on nigdy tej pracy, mimo wiedzy, materiałów i uczucia, jakim darzył miasto, przywołując je w większości swoich prac naukowych. Jego koledzy żartowali, mówiąc, że „gdyby mógł to przeniósłby południk Greenwich do Pyzdr”. Wyrażając zainteresowanie pomysłem napisania monografii, przekazał materiały córce. Prof. Hanka Zaniewska, korzystając z materiałów ojca oraz własnych uzupełniających bezpośrednich badań, przygotowała opracowanie o przemianach przestrzenno-funkcjonalnych Pyzdr. W ten sposób związała się z Pyzdrami nie tylko formalnie, uczuciowo i rodzinnie, ale także profesjonalnie, spełniając po kilku latach pragnienie ojca.

Z początkiem lat 80-tych nastąpiło zainteresowanie mieszkańców Pyzdr historią i patriotyczną przeszłością miasteczka. Hanka Zaniewska została poproszona o przygotowanie dokumentacji pozwalającej na rekonstrukcję pomnika pamięci poległym członkom Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), wzniesionego w 1922 roku i zburzonego przez hitlerowców. Dysponując słabą technicznie fotografią pomnika i korzystając z pamięci żyjącego jeszcze wówczas ojca odtworzyła metodą fotogrametryczną kształt pomnika i jego detale. Pomnik, dzięki wysiłkom mieszkańców, odrestaurowano dopiero w czasach III Rzeczypospolitej i usytuowano w tym samym, co przed wojną miejscu.

W ramach badań finansowanych przez Komitet Badań Naukowych prof. Hanka Zaniewska zrealizowała grant, dzięki któremu powstała publikacja pt. „Polskie miasteczka w okresie transformacji społeczno-gospodarczej” (1998, IGM, Warszawa). Wśród 24 miasteczek, z różnych regionów Polski, Pyzdry mają tam swoje miejsce.
Związki z Pyzdrami i regionem utrwalił także jej 10-letni okres pracy na Wydziale Architektury Politechniki Poznańskiej. Współpraca z kolegami na Wydziale pozwalała na poszerzenie obszaru badań, przedstawionych w publikacji pt. 'Warunki rozwoju małych miast w Wielkopolsce” (Zaniewska H., Barek R. 2006, Biuletyn KPZK PAN, zeszyt 226, red. K. Heffner, T. Marszał, Warszawa).

Nie brakuje odniesień do regionu w badaniach Hanki Zaniewskiej nad zrównoważonym rozwojem osiedli mieszkaniowych, zwłaszcza w publikacji ”Zrównoważony rozwój osiedli i zespołów mieszkaniowych w strukturze miasta. Kryteria i poziomy odpowiedzialności” (H. Zaniewska i inni, 2008, IRM, Kraków), a także w ostatniej pracy o małych miastach: „Małe miasta, które uzyskały prawa miejskie w latach 1989-2011” (H. Zaniewska i inni, 2013, IRM, Kraków).
Dążenie do zachowywania cech krajobrazu znalazło swój wyraz w opracowaniu pt. „Wartości krajobrazu okolic ujścia Prosny i problemy jego ochrony”. Przedstawienie i przeanalizowanie cech krajobrazu naturalnego i kulturowego okolic ujścia Prosny do Warty, obszaru położonego na styku dwóch parków krajobrazowych, Nadwarciańskiego i Żerkowsko-Czeszewskiego, miało na celu zwrócenie uwagi na walory krajobrazowe i konieczność ochrony tego dostępnego i mało znanego, lecz zachowującego naturalny charakter odcinka Warty. Podjęty temat poszerza badania nad małymi miastami w Wielkopolsce z punktu widzenia wpływu ładu przestrzennego otaczających je obszarów na ich rozwój społeczno-gospodarczy.
Badania nad małymi miastami Wielkopolski, ich przemianami i rolą w sieci osadniczej, są udokumentowane wieloma pracami z różnych okresów (Tłoczek 1955, 1978, Zaniewska 1998, 2009).

Każdego roku prof. Hanka Zaniewska bierze udział w konferencji pt. ”Królewskie Miasto Pyzdry na starych mapach” . organizowanej w Muzeum Regionalnym Ziemi Pyzdrskiej. Jest przewodniczącą Komitetu Naukowego. To podczas tych konferencji, wspólnie z córką Moniką (z zawodu hydrogeologiem), prezentowała referaty na temat wartości krajobrazu okolic ujścia Prosny, o roli małych miast na obszarze Puszczy Pyzdrskiej, a także o cechach formalnych i architektonicznych typowej „berlińskiej” kamienicy w Pyzdrach („Terra Pisdrensis dawniej i dziś”2014 t.I).

Prof. Hanka Zaniewska wykazuje ogromny szacunek dla miejsca swego dzieciństwa i potwierdza poprzez swe działania głęboką prawdę wyrażającą się w ludzkim pragnieniu powracania do źródeł. Nieustannie w jej wspomnieniach powraca pytanie: na ile Pyzdry są małą Ojczyzną, a na ile inspiracją?

Znaczenie postaci

Prof. Hanka Zaniewska jest cenionym architektem i urbanistą, pracownikiem naukowym instytutów resortowych i wyższych uczelni. Jej droga naukowa objęła szeroki zakres zagadnień dotykających zarówno problemów mieszkalnictwa, jak i aspektów planowania przestrzennego obszarów miejskich i wiejskich. Prowadzone badania naukowe zaowocowały bogatym zbiorem publikacji i opracowań.

Praca naukowa to także wykłady na seminariach dla działaczy samorządów lokalnych. Prof. Hanka Zaniewska wypromowała sześciu doktorów, była promotorem licznych prac magisterskich, inżynierskich i licencjackich. Była także delegatem RP do prac Komitetu Osiedli Ludzkich Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ z siedzibą w Genewie.

Prof. Hanka Zaniewska niestrudzenie odkrywa piękno, ale i problemy małych miasteczek. W tych badaniach wyraźne miejsce zostało przyznane Pyzdrom i innym małym miejscowościom. Pozwoliło to utrwalić pogląd o dużej roli społecznej i kulturowej małych miast. Współczesne tendencje wzrostu zainteresowania wśród mieszkańców dużych aglomeracji osiedlaniem się poza miastem tylko ten pogląd potwierdzają.

Obecnie prof. Hanka Zaniewska mieszka na stałe w Warszawie. Jest zamężna i ma dorosłą córkę.








Kalendarium:

  • 1941 ― Narodziny bohatera
  • 2001 ― Prezydent Rzeczypospo...

Zobacz też: