Pochodzenie

Ewa Gortat z domu Cichoszewska urodziła się 5 grudnia 1905 r. we Włoszakowicach. Ojciec Stanisław był chłopo-rzemieślnikiem. Matka Maria z domu Borowczak zajmowała się wychowaniem siedmiorga dzieci.

Dzieciństwo

W wychowaniu Ewy pomagała rodzina. Szkołę podstawową ukończyła w Górsku w 1920 r.

Edukacja (lub „młodość”)

W latach 1920–1925 uczęszczała do leszczyńskiego Seminarium Nauczycielskiego. W czerwcu 1925 r. zdała egzamin dojrzałości, uzyskując patent tymczasowego nauczyciela szkoły powszechnej. Ewa Gortat należała do wyróżniających się uczennic, zwłaszcza w działalności kulturalnej.

Etapy działalności

Po zakończeniu nauki, z dniem 1 września 1925 r. podjęła pracę w Gnieźnie. Dała się tam poznać jako osoba, która łatwo odnajduje się w teatrze. Ze względów rodzinnych postarała się o przeniesienie do pracy w szkole bliżej Górska, by opiekować się matką.

Wroniawy po raz pierwszy…

Z dniem 1 września 1930 r. zatrudniona została w 6-klasowej Szkole Podstawowej we Wroniawach. Uroczysta introdukcja młodej nauczycielki odbyła się w obecności władz oświatowych i duchowieństwa w dniu 22 września 1930 r. „Pani Ewa to nie był nauczyciel pracujący od godziny do godziny. Życie w szkole trwało od rana do późnej godziny wieczornej”. Świat Ewy Gortat to dzieci, młodzież i dorośli. Ze wsią związała się ona przez organizowanie życia kulturalnego. Należąc do Związku Kresów Zachodnich uczestniczyła w licznych odczytach i prelekcjach. W roku 1932 wygłosiła dwa wykłady: „Tendencje rewizjonistyczne Niemiec” i „Prusy Wschodnie”. Ponadto została członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego. Udzielała się także na polu teatralnym od 3 grudnia 1934 r., kiedy to wystawiono obrazek sceniczny pt. „Najszczęśliwsza z sióstr”. Spektakl odniósł sukces, a zarobione pieniądze przeznaczono na prenumeratę czasopism do świetlicy: „Płomyka” i „Płomyczka”.

Wojna

W dniu wybuchu II wojny światowej Wroniawy nie stanowiły ważnego punktu strategicznego. Mimo to gospodarze podpalili stogi z sianem i mosty na kanałach obrzańskich, aby nie wpadły w ręce nadciągającego okupanta. W szkole władze hitlerowskie natychmiast odsunęły od nauczania polskich nauczycieli i Ewa Gortat w obawie przed represjami ze strony okupanta, wyjechała do swej siostry Marii w Miastku. Miało tam miejsce zdarzenie świadczące o dużej odwadze cywilnej Ewy Gortat. Podczas wiejskiego uboju świni („świniobicia”) jeden z bogatych gospodarzy, aby przypochlebić się okupantowi, zaprosił niemieckich żołnierzy na kolację. Ci chętnie zjechali rowerami do Górska, ale zażądali zakładników. Córka owego gospodarza wyznaczyła dwóch ojców rodzin. Jednym z nich był Józef Piętka, głowa rodziny zaprzyjaźnionej z Ewą Gortat. Tamtej pamiętnej nocy, do domu stroskanej rodziny Piętków (Józef był kierownikiem szkoły w Górsku) przyszła Ewa Gortat i dodając otuchy swoją obecnością oczekiwała wraz z nimi na powrót jeńca. 26 czerwca 1944 r. została deportowana wraz z matką do Niemiec na przymusowe roboty w miejscowości Waldsassen koło Tischenreuth w Bawarii. Zatrudniono je do pracy w szpitalnej kuchni. Kierownictwo szybko zorientowało się, że młoda Polka włada językiem niemieckim. Wykorzystywano tę umiejętność do porozumiewania się między władzami a robotnikami. Po wyzwoleniu przez wojska amerykańskie, Ewa Gortat wraz z matką zostały przeniesione do obozu dla Polaków w Mitterbeich. Ewa Gortat założyła tam szkołę dla 70 przebywających w obozie polskich dzieci. W tym czasie poznała swojego przyszłego męża, Mieczysława Gortata. Mimo protestów dzieci, które uczyła postanowiła wrócić do Polski. Do Wroniaw dotarła wraz z Mieczysławem we wrześniu 1945 .

Wroniawy po raz drugi…

Był to moment, gdy na terenie Wroniaw zaczęto organizację polskiej szkoły. Jej przedwojenny kierownik Rzanny powrócił właśnie z obozu. Od razu skierował swoje kroki do Ewy Gortat. Praktycznie z dnia na dzień podjęła ona pracę w szkole. W 1946 r. wzięła ślub z Mieczysławem. Z małżeństwa tego urodził się w 1947 r. jedyny syn Andrzej Wiesław.

Praca w szkole pochłaniała ją całkowicie. Była lubianym wychowawcą, który „znając sytuację materialną rodzin i możliwości intelektualne dzieci” potrafił podpowiedzieć dalszą drogę kształcenia. Najbliższe jej sercu były drużyna harcerska i teatrzyk szkolny. Wśród dzieci i młodzieży szkolnej rozpropagowała teatr kukiełkowy. W ciężkich, powojennych czasach niezmiernie trudno było zorganizować lalki, więc aktorzy wykonywali je samodzielnie z dostępnych materiałów, ucząc się jednocześnie kroju, szycia, haftu. Efektem takich zajęć były wystawy prac uczniowskich i przedstawienia teatru lalkowego. W tym samym czasie prowadziła punkt biblioteczny, który stał się zaczątkiem działalności świetlicy wiejskiej. Organizowała liczne spotkania z dziennikarzami, poetami i ludźmi kultury (W. Żukrowski, J. Przymanowski, S. Szmaglewska i inni). Dzięki jej pomysłowości punkt biblioteczny odnosił sukcesy w czytelnictwie (nagroda na szczeblu centralnym „Złoty Kłos dla Twórcy – Srebrny dla Czytelnika” 1969 r.). Prowadząc działalność społeczną pamiętała o całym przekroju lokalnej ludności. Z kursów gotowania i szycia prowadzonych przez Ewę Gortat i jej siostrę Wandę narodziło się w 1960 r. Koło Gospodyń Wiejskich. W latach 1962–1964 z inicjatywy Ewy Gortat została zbudowana sala wiejska, która zaczęła pełnić funkcję Wiejskiego Domu Kultury. „Teraz dopiero rozwinęli skrzydła”. Zaczęły się prawdziwe spektakle teatralne dla dorosłych. Pierwszą wystawioną sztuką była „Żabusia”. Przedstawienia prezentowano na terenie powiatu wolsztyńskiego i poza nim. Sława grupy teatralnej Ewy Gortat dotarła do władz ludowych województwa. Aktywność zespołu artystycznego Ewy Gortat została szczególnie nagrodzona 22 lipca 1961 r., gdy do Polski przybył Jurij Gagarin. Zadaniem grupy było powitanie kosmonauty na babimojskim lotnisku wojskowym. Osobiście dokonała tego Henryka Andrys. Dla młodych mężczyzn o zapatrywaniu sportowym wraz ze Stanisławem Kubalą zorganizowała Ludowy Zespół Sportowy. Odznaczeniem, które ona sama ceniła sobie najbardziej była odznaka Ministra Kultury i Sztuki – ,,Zasłużony działacz kultury”. Była delegatem powiatu wolsztyńskiego na sympozjach i zjazdach ludzi kultury w Poznaniu (1964) i Warszawie (1962, 1966). W latach 1963-1965 była kierownikiem szkoły, a od 1965 do 1969 kierownikiem Wiejskiego Domu Kultury we Wroniawach. W roku 1969 odeszła na emeryturę, nadal jednak poświęcała swój czas na pracę z młodzieżą szkolną i w świetlicy wiejskiej. Po krótkiej chorobie zmarła 25 grudna 1972 r. i pochowana została na cmentarzu w Kębłowie.

Znaczenie postaci

Ewa Gortat dawała w ciężkich powojennych czasach sposobność rozwoju swoim podopiecznym. Bez reszty oddana pracy oświatowej krzewiła kulturę i dbała o rozwój społeczeństwa. Do dnia dzisiejszego są we Wroniawach jej naśladowcy. Istnieją również organizacje, które założyła i którymi się opiekowała. We wspomnieniach pozostała organizatorem życia wsi Wroniawy. W działalności oświatowej może być wzorem dla nauczycieli.

Bibliografia

Olejnik Cz., Wolsztyński słownik biograficzny, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”2007.

Joksz K., Wspomnienia z dziejów Wroniaw, Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Wolsztyn im. Stanisława Platera, Wolsztyn 2014.

Wspomnienia syna Andrzeja.

Wspomnienia Henryka Piętki.

Wspomnienia mieszkańców Wroniaw.