Pochodzenie, edukacja i etapy działalności
Urodzony 30 listopada 1735r. w Czerniejewie (powiat gnieźnieński). Na chrzcie otrzymuje imię Andrzej. Kończy szkoły pijarskie w Warszawie i Podolińcu. Mając 17 lat, wstępuje do Zgromadzenia OO. Pijarów w Podolińcu, gdzie przyjmuje imię Onufry.
W 1754r. już po przyjęciu święceń kapłańskich rozpoczyna pracę nauczycielską w szkołach pijarskich: w Radomiu, Piotrkowie, Podolińcu, Rzeszowie i Złoczowie, na których wykłada gramatykę i poetykę.
Po około dwuletnim pobycie w Wiedniu i w Paryżu (jako nauczyciel Antoniego Wisłockiego) rozpoczyna pracę nauczycielską i bibliotekarską w Collegium Nobilium. W tym okresie zajmuje się lekturą gramatyk z różnych wieków i krajów.
W latach 1778-1782, decyzją Towarzystwa Ksiąg Elementarnych, w trzech częściach zostaje wydrukowana „Gramatyka dla szkół narodowych” autorstwa Onufrego Kopczyńskiego. Od 1780r. Onufry Kopczyński jako członek Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych recenzuje podręczniki szkolne.
W 1784r., mając na celu ułatwienie dzieciom nauki czytania i pisania, wydaje „Elementarz dla szkół parafialnych, narodowych, zawierający naukę pisania i czytania”.
W 1787 Onufry Kopczyński podejmuje się uporządkowania księgozbioru Załuskich. Pracę tą traktuje jako patriotyczny obowiązek, jako sposób ocalenia utrwalonych drukiem lub piórem dowodów wielkości Rzeczypospolitej. Dokonuje konserwacji dzieł, nowego sposobu katalogowania i powiększa zbiór o kilkadziesiąt tysięcy tomów.
W 1794r bierze udział w insurekcji kościuszkowskiej. Na wyróżnienie zasługuje fakt, że po zdobyciu Pragi przez Suworowa przeprawia się łodzią przez Wisłę i organizuje pomoc dla żyjącej w nędzy ludności.
Przez władze austriackie zostaje relegowany poza granice Polski, przebywa na Morawach, w Czechach, na Węgrzech.
W 1802r. – dzięki interwencji księcia Adama Jerzego Czartoryskiego – Onufry Kopczyński powraca do kraju. W 1807r. jako członek Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk zostaje powołany do składu Izby Edukacji Publicznej. Funkcję tą porzuca jednak ze względu na pogarszający się stan zdrowia.
W 1816r. otrzymuje wyróżnienie w postaci medalu wybitego na cześć jego i gramatyki. Na awersie medalu figuruje profil Kopczyńskiego z wybitym nazwiskiem, na rewersie, w wieńcu laurowym napis „Za gramatykę języka polskiego.” Uroczystość wręczenia odbywa się 30 listopada 1816r, w dniu urodzin Onufrego Kopczyńskiego.
W kilka miesięcy później, 14 listopada 1817r. Onufry Kopczyński umiera w Warszawie. Pochowany zostaje w kościele ojców pijarów w Warszawie. Po powstaniu listopadowym, gdy kościół zostaje przekazany Cerkwi prawosławnej, szczątki Onufrego Kopczyńskiego przenosi się do zbiorowej, nieoznaczonej mogiły na Warszawskich Powązkach.
W Czerniejewie pozostaje pamiątkowy postument z zabytkowym medialionem.
Znaczenie postaci
Onufry Kopczyński jest przykładem naukowca pełnego patriotyzmu i oddania społecznego. Praca nad gramatyką języka polskiego i zaangażowanie w rozwój szkolnictwa jest sposobem patriotycznej walki o tożsamość Polaków. Organizacja pomocy podczas rzezi Pragi w listopadzie 1794r. jest dowodem na to, że Kopczyński to również odważny i wrażliwy na ludzki los kapłan.