I POCHODZENIE I RODZINA
Roman Gmerek urodził się 30 lipca 1926 roku w Jaworze k/Rudnik, powiat Wieluń, województwo łódzkie. Rodzice – Antoni i Józefa Gmyrek – posiadali gospodarstwo rolne. Jego ojciec był kombatantem I wojny światowej. Nie udało się ustalić kiedy jego nazwisko zostało zamienione z Gmyrek na Gmerek. Miał dwie starsze siostry – Marię i Janinę .
W roku 1953 ożenił się z Marią Danutą z domu Sibińską, z którą wspólnie pracowali w Szkole Podstawowej w Czajkowie i wychowali troje dzieci. Ich pierwsza córka Maria-Jolanta wybrała taka drogę jak rodzice, ukończyła Uniwersytet Śląski w Katowicach i pracowała jako nauczyciel historii w liceum ogólnokształcącym. Druga córka – Dorota, ukończyła Politechnikę Wrocławską i rozpoczęła studia doktoranckie. W 1982 roku wyjechała z kraju wybierając emigrację solidarnościową. Obecnie mieszka i pracuje w Stanach Zjednoczonych, w Kalifornii. Syn Przemysław jest znanym w kraju i zagranicą informatykiem.
Roman Gmerek zmarł 23 listopada 2009 roku. Pochowany został na cmentarzu w rodzinnej parafii w Rudnikach.
II DZIECIŃSTWO I MŁODOŚĆ
Roman Gmerek dzieciństwo spędził w Rudnikach, miejscowości położonej koło Wielunia. Tam ukończył 7-letnią szkołę podstawową (1933-1940). Wybuch II wojny światowej przerwał jego edukację. Od stycznia 1941 roku przymusowo pracował u Niemca w gospodarstwie rolnym we wsi Szemrowice (Raunen), województwo opolskie. W związku z represjami wojennymi był Członkiem Stowarzyszenia Polaków Poszkodowanych przez III Rzeszę Niemiecką.
Osobą, która miała szczególny wpływ na wybór drogi życiowej przez Romana Gmerka, był brat jego matki – przedwojenny nauczyciel, wieloletni kierownik Szkoły Podstawowej w Mielcuchach Franciszek Łuczak.
III WYKSZTAŁCENIE
Po wojnie Roman Gmerek uczył się w 2-letnim Państwowym Gimnazjum Ogólnokształcącym w Wieluniu, które ukończył w 1947 roku. Następnie kontynuował naukę w 2-letnim Państwowym Liceum Pedagogicznym w Wieluniu. Był bardzo zdolnym uczniem i w tym czasie uczył się gry na różnych instrumentach. 21 maja 1949 roku zdał egzamin dojrzałości. Ukończenie liceum pedagogicznego dało mu kwalifikacje do nauczania w publicznych i prywatnych szkołach powszechnych. W latach 1957-1960 uczył się w Zaocznym Studium Nauczycielskim w Poznaniu na kierunku historia. 31 stycznia 1977 roku uzyskał tytuł nauczyciela dyplomowanego. W 1978 roku ukończył Wyższe Studia Zawodowe w Instytucie Kształcenia Nauczycieli w Poznaniu w zakresie praktycznej nauki zawodu – mechanizacji rolnictwa.
IV PRACA ZAWODOWA
Roman Gmerek pracę zawodową rozpoczął 1 września 1949 roku w Szkole Powszechnej w Czajkowie na stanowisku nauczyciela. W latach 1951-1953 pracował w szkole w Mielcuchach (gmina Czajków), gdzie był nauczycielem i pełnił funkcję kierownika szkoły. Naukę pobierało wówczas około 130 dzieci. Zaangażował się tam wraz z mieszkańcami Mielcuch w budowę nowej szkoły. Od września 1953 roku do marca 1965 roku pracował jako nauczyciel i pełnił funkcję kierownika Szkoły Podstawowej w Czajkowie. Uczył różnych przedmiotów, ale najczęściej i najchętniej historii i matematyki. Następnie pracował ponownie w szkole w Mielcuchach, na stanowisku nauczyciela. W 1974 roku podjął pracę w Zasadniczej Szkole Rolniczej w Ostrzeszowie, gdzie między innymi prowadził naukę jazdy ciągnikiem. W latach 1975-1979 pracował w Powiatowej Szkole Centrum Szkolenia Rolniczego w Ostrzeszowie ( od 1977 r. nazwa Zespół Szkół Rolniczych), jako nauczyciel mechanizacji oraz pełnił funkcję zastępcy dyrektora d/s kształcenia kursowego. Po uzyskaniu odpowiednich uprawnień (luty 1975 r.) prowadził kursy prawa jazdy – jako instruktor oraz był członkiem wojewódzkiej komisji egzaminacyjnej. W latach 1980-1981 był wykładowcą i instruktorem na kursach traktorzystów w Wojewódzkim Ośrodku Postępu Rolniczego w Marszewie. W latach 1987-1989 pracował jako nauczyciel w Szkole Podstawowej w Głuszynie (gmina Kraszewice). 8 lutego 1989 roku odszedł na emeryturę.
V ZASŁUGI DLA CZAJKOWA
I Budowa Szkoły Podstawowej w Czajkowie
Przed wojną w Czajkowie nie było „prawdziwej” szkoły. Zajęcia lekcyjne prowadzone były w kilku prywatnych domach. Mieszkańcy Czajkowa przymierzali się do do budowy szkoły, jednak wojna pokrzyżowała te plany. W 1945 roku Ministerstwo Oświaty rozwiązało problem, sprowadzając z Gdańska-Oliwy poobozowe baraki z przeznaczeniem na szkołę. Zajęcia odbywały się w ciasnych, przeładowanych klasach, w których uczyło się około 240 dzieci i młodzieży.
1 września 1953 roku na stanowisko kierownika szkoły powołany został Roman Gmerek. Kontrole władz oświatowych potwierdzały, że dobrze wywiązywał się ze swoich obowiązków, był dobrym gospodarzem i organizatorem. Ponieważ dzieci uczyły się w bardzo trudnych warunkach, mieszkańcy Czajkowa coraz częściej myśleli o zrealizowaniu przedwojennych planów budowy nowej szkoły. Roman Gmerek , jako kierownik szkoły , zaangażował się w ten pomysł i starał się przekonać do niego władze szkolne. Nie było to łatwe, gdyż maleńki Czajków, leżący na granicy powiatu, nie był dla władz priorytetem. W końcu udało się i 20 lutego 1957 roku powołany został Komitet Budowy Szkoły. Jego przewodniczącym został Roman Gmerek, sekretarzem Stanisław Pawliński ( przewodniczący Gminnej Rady Narodowej ), a skarbnikiem Jan Wysota. W skład komitetu wchodziło jeszcze 13 członków – razem 16 osób. Komitet przygotował założenia projektowe i na własny koszt przeprowadził badania geodezyjne gruntu na działce szkolnej. Odesłano je do akceptacji władz szkolnych. Fundusze na budowę szkoły pozyskano ze sprzedaży drewna otrzymanego z wyciętego lasu, który rósł na działce szkolnej oraz ze sprzedaży cegły wyprodukowanej sposobem gospodarczym. W prace te angażowali się wszyscy – rolnicy, rodzice dzieci uczących się w szkole i nauczyciele. Wielki wysiłek całego społeczeństwa opłacił się – 20 sierpnia 1962 roku wmurowano Kamień Węgielny – akt erekcyjny pod budowę szkoły. Była to uroczystość, w której wzięli udział przedstawiciele władz z powiatu, miejscowe władze oraz oczywiście mieszkańcy Czajkowa. 2 września 1963 roku odbył się odbiór techniczny budynku, a 29 września 1963 roku uroczyste otwarcie szkoły. W uroczystości otwarcia nowej szkoły wziął udział sekretarz wojewódzki PZPR Jan Szydlak, który wydał decyzję o budowie niniejszej szkoły oraz kurator z województwa. Wybudowana w Czajkowie szkoła była jedną z „Tysiąca szkól na Tysiąclecie Polski„. W nowej szkole uczyło się wtedy 230 dzieci. Za jego kadencji wybudowano również Dom Nauczyciela, położony obok szkoły.
Roman Gmerek w pewnym momencie przestał być wygodny dla komunistycznych władz. Ponieważ nie zgadzał się się z poglądami i ideologią PZPR pozbawiono go funkcji kierownika szkoły w Czajkowie i przeniesiono do szkoły w Mielcuchach ( gmina Czajków ), na stanowisko nauczyciela.
Roman Gmerek podczas nauki w Liceum Pedagogicznym w Wieluniu grał w zespole muzycznym prowadzonym przez profesora Jasyka. Gdy w 1949 roku rozpoczął pracę w Szkole Powszechnej w Czajkowie, wspólnie z Tadeuszem Zapolnym organizował orkiestrę, prowadził lekcje muzyki, próby i koncerty. Orkiestra uczestniczyła w obchodach świąt kościelnych i państwowych. Uświetniła również uroczystość wmurowania Kamienia Węgielnego pod budowę szkoły, a później uroczystość jej otwarcia. Działalność orkiestry nie podobała się władzy z powodu repertuaru o charakterze patriotyczno-religijnym. W kolejnych latach zmieniali się dyrygenci i muzycy. W 1982 roku prowadzenia orkiestry podjął się Roman Gmerek. Do orkiestry wstąpili nowi, młodzi muzycy. Przyciągała ich możliwość zdobywania nowych umiejętności i miłość do muzyki. Pod kierunkiem Romana Gmerka, orkiestra brała udział nie tylko w uroczystościach kościelnych i państwowych w Czajkowie, ale również reprezentowała gminę w innych miejscowościach. Działalność orkiestry wymagała znacznych nakładów finansowych. Często brakowało pieniędzy na naprawę instrumentów. Kapelmistrz użyczał własnych instrumentów oraz niejednokrotnie opłacał wyjazdy orkiestry. Początkowo próby odbywały się w remizie strażackiej, później w salce katechetycznej, którą w okresie zimowym Roman Gmerek ogrzewał własnym opałem i sam sprzątał. Za prowadzenie orkiestry nie otrzymywał zapłaty i prowadził ją społecznie przez około 20 lat. Mówił „że mu to nie przeszkadza, bo dla niego muzyka to największa miłość”.
Finansowe problemy orkiestry często nie pozwalały muzykom na wyjazdy i reprezentowanie gminy w Przeglądach Orkiestr Dętych oraz na naprawy instrumentów. To miedzy innymi było powodem nieporozumień między zarządem OSP, a orkiestrą i ostatecznie doprowadziło w 2002 roku do odwołania Romana Gmerka z funkcji kapelmistrza.
Kilkoro członków Orkiestry Dętej z Czajkowa towarzyszyło Romanowi Gmerkowi w jego ostatniej drodze – podczas pogrzebu w Rudnikach – w rodzinnej miejscowości.
VI ZNACZENIE POSTACI
Roman Gmerek był nauczycielem i wychowawcą dzieci i młodzieży z Czajkowa, Mielcuch, Głuszyny, Skrzynek, Ostrzeszowa i jego okolic. Wychowany na wartościach II Rzeczpospolitej ” Bóg, Honor, Ojczyzna” wychowywał młodzież w duchu umiłowania Ojczyzny i religii. Pracując w trudnych powojennych czasach starał się zapewnić dzieciom jak najlepsze warunki do nauki. Był bardzo dobrym organizatorem i wspólnie ze społecznością Czajkowa doprowadził do wybudowania pięknej i nowoczesnej, jak na ówczesne czasy, szkoły.
Jego wielką pasją była też muzyka. Grał na różnych instrumentach i pisał partytury. Jego ulubionym instrumentem była trąbka, a kompozytorem Giuseppe Verdi. Przez wiele lat z poświęceniem zajmował się społecznie prowadzeniem Orkiestry Dętej przy Ochotniczej Straży Pożarnej w Czajkowie. W pracę tę wkładał dużo serca, uczył chętne osoby gry na instrumentach. W ostatnich latach swojego życia organizował i prowadził orkiestry młodzieżowe w Grabowie i Bukownicy.
W trudnych powojennych czasach, gdy na terenie gminy nie było lekarzy, robił zastrzyki oraz w nagłych wypadkach, woził swoja syrenką chorych do szpitala, nawet w nocy.
VII ŹRÓDŁA INFORMACJI
1. Dokumenty i zdjęcia z prywatnego archiwum żony Marii Danuty Gmerek
2. Kronika Orkiestry Dętej przy Ochotniczej Straży Pożarnej w Czajkowie
3. Czasopismo ” Czas Ostrzeszowski ” nr 46/2005, nr 52/2005, nr 6/2010
4. Strona internetowa :http://www.czasostrzeszowski.pl/-dzial=gazeta&rok=2005&numer=46&publikacja=12.htm ,
http://www.noknaleczow.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=293:orkiestrydte&catid=46:wydarzenia&Itemid=60
www.http://czasostrzeszowski.pl/2010/06/21.pdf
5. Folder prezentujący miasto Grabów nad Prosną