Teatr obywatelskiej odpowiedzialności – Wykład. prof. UAM dr hab. Klaudiusza Święcickiego

Wykład prof. UAM dra hab. Klaudiusza Święcickiego
na kanale YouTube
27 stycznia 2021 r. o godzinie 12.00
Teatr obywatelskiej odpowiedzialności,
czyli kilka słów o poznańskim Teatrze Ósmego Dnia

Tematem spotkania będzie aktywność artystyczna i społeczna Teatru Ósmego Dnia, ukazana na tle rozwoju dwudziestowiecznej awangardy teatralnej. W dziejach polskiego i światowego teatru poznańskie Ósemki pełnią bowiem rolę szczególną. Z jednej strony był to teatr wyrosły na gruncie studenckim, początkowo związany z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pod koniec lat 60-tych wszedł w nurt kontrkultury, kontestującej uznane za tradycyjne wartości estetyczne. Czerpiąc z odkryć światowej (np. The Living Theatre) i polskiej (Teatr Laboratorium Jerzego Grotowskiego) neoawangardy, zdołał wypracować oryginalną formę swych przedstawień, zarówno wielkich widowisk plenerowych, jak i tych bardziej kameralnych.

Aktorzy Ósemek posiadali zawsze dużą wrażliwość społeczną i polityczną. Bardzo szybko więc grupa zradykalizowała się i związała z rodzącą się w Polsce w latach 70-tych ubiegłego wieku antykomunistyczną opozycją. Przez lata z Ósemkami związany był np. Stanisław Barańczak, wybitny poznański poeta, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników. Spektakle z lat 70-tych i 80-tych obnażały absurdy życia społeczno-politycznego PRL-u. Dlatego też członkowie tego teatru byli szykanowani przez ówczesne władze oraz inwigilowani przez „bezpiekę”.

W połowie lat 80-tych zakaz wystąpień spowodował konieczność emigracji. Grupa osiadła we włoskiej Ferrarze. Po powrocie do Polski u progu odzyskania niepodległości, zespół nadal był teatrem sprzeciwu wobec despotyzmu, okrucieństwa, a czasem i głupoty autorytarnych dyktatur, zarówno komunistycznych, jak i prawicowych (np. latynoamerykańskich). Fascynującym jest również fakt, że aktorzy Ósemek po powrocie do kraju nie odcinali kuponów od swej kombatanckiej, antykomunistycznej przeszłości. Spektakle realizowane w wolnej Polsce zawierały krytyczną analizę przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Aktorzy Teatru Ósmego Dnia pozostają do dziś wierni kontrkulturowej postawie: uwrażliwiają na biedę i cierpienie zwykłego człowieka, często bezbronnego wobec opresyjnej, omnipotentnej władzy. Także w państwie demokratycznym.