Zbigniew Dudek urodził się 06.10.1924 r. w Wieleniu, zmarł 31.12.2011 r. w Czarnkowie. Ojciec, Franciszek Dudek, ur. 26.03.1897 r. w Rozdrażewie (pow. krotoszyński), został powołany do wojska w czasach zaboru pruskiego. Brał udział w I wojnie światowej jako saper. Walczył na froncie zachodnim. W początkach 1919 r. wziął udział w Powstaniu Wielkopolskim walcząc w okolicach Krotoszyna i Zdun, a w 1920 r. uczestniczył w wojnie bolszewickiej. Po zakończeniu działań wojennych podjął pracę w służbie celnej. Po likwidacji Urzędu Celnego we Wronkach z dniem 1 września 1924 roku przeniesiony został do Drawskiego Młyna. Tam początkowo pełnił obowiązki zastępcy kierownika. Później został służbowo przeniesiony do Tczewa. Zginął w dniu 1 września 1939 r. podczas nalotu bombowego na placówkę celną. Przysypany został gruzami.

Matka, Władysława z domu Zagierska, ur. 24.10.1898 r. w Lubaszu. Po wojnie do końca lat sześćdziesiątych była kierownikiem kina „Światowid” w Czarnkowie. Jako 17 – letnia dziewczyna podjęła w Poznaniu naukę w zawodzie fotografa. Po ukończeniu nauki pracowała w zakładzie fotograficznym we Wronkach. W 1922 roku otworzyła we Wieleniu swój prywatny zakład fotograficzny, który prowadziła wspólnie ze swoją siostrą Józefą. Później zakład zlikwidowała.

Rodzice Zbigniewa Dudka zawarli związek małżeński 26.06.1923 r. we Wieleniu. Po zawarciu małżeństwa zamieszkali w nowo wybudowanym budynku dla urzędników celnych w Drawskim Młynie.

Zbigniew Dudek w Drawskim Młynie spędził swoje najmłodsze lata. Te czasy wspominał z dużym sentymentem. W pamięci pozostały mu wspaniałe zabawy, psoty, szkody, jakie nieświadomie wyrządzali z kolegami sobie nawzajem oraz dorosłym. Lata te były najszczęśliwszymi w jego życiu. Plac zabaw stanowiły dwa duże podwórka, gdzie można było grać w dwa ognie, kopać piłkę, uprawiać mini zawody lekkoatletyczne: rzuty, skoki wzwyż, w dal, biegi, strzelanie z łuku, procy (zabronione przez rodziców!).

Gdy wybuchła wojna, zginął ojciec. Nastąpiła częściowa ewakuacja ludności na wschód, do Kowla. W pierwszej kolejności ewakuowano kobiety i dzieci. Zbigniew i jego brat zostali zaliczeni do młodzieży, a ta miała być ewakuowana w dalszej kolejności. Zostali rozdzieleni od matki. Zaczęli sami uciekać na piechotę wraz z cofającym się na wschód wojskiem, aby odnaleźć matkę. Wschód Polski i Kowno było już zajęte przez wojska radzieckie, musieli z bratem wracać w stronę domu. Po przeżyciach w pierwszych dniach wojny, Zbigniew, mama, brat powrócili w rodzinne strony, ale już okupowane przez Niemców. Zamieszkali u cioci (siostry mamy) w Czarnkowie.

Zbigniew Dudek naukę rozpoczął w 1931 r. w Publicznej Szkole Powszechnej w Drawskim Młynie (kl. I – III). Szkołę podstawową (kl. IV – VI) ukończył w 1936 r. w Drawsku. W 1936 kontynuował edukację w Państwowym Liceum i Gimnazjum Koedukacyjnym w Czarnkowie. W 1937 r. rozpoczął naukę w Państwowym Liceum i Gimnazjum Męskim w Tczewie, ponieważ jego ojciec przeniesiony został służbowo do pracy. W 1945 r. kontynuował naukę w Liceum Ogólnokształcącym w Czarnkowie. 07.06.1947 r. zdał egzamin dojrzałości.

Po zdaniu matury, zgłosił się do inspektora szkolnego, chcąc pracować w szkole jako nauczyciel. Inspektorat Oświaty w Czarnkowie zaproponował mu organizację Powiatowej Biblioteki w Czarnkowie. Młody wówczas Zbigniew Dudek podjął powierzone zadanie do realizacji z całą odpowiedzialnością i młodzieńczym zapałem.

W czasie okupacji pracował w charakterze robotnika leśnego w Goraju, a później u niemieckiego rolnika w Rozdrażewie koło Krotoszyna. Udało mu się powrócić do Czarnkowa. Od 1941 roku pracował u swego kuzyna, jako laborant fotograficzny. Zakład fotograficzny kuzyna był miejscem, gdzie spotykali się Polacy, żądni wiadomości ze świata. Kuzyn posiadał zakonspirowane radio, prowadził nasłuch radia BBC z Londynu. W roku 1944 za słuchanie niedozwolonych audycji radiowych został aresztowany i wywieziony na roboty przymusowe. 03.02.1944 został wysłany do obozu przejściowego „Lazarus” w Poznaniu , następnie skierowany do obozu zbiorczego „Dembsen”. Równocześnie został skierowany do pracy w fabryce akumulatorów AFA w Poznaniu. Pracował tam w nieludzkich warunkach. W styczniu 1945 r. po nalocie bombowym „aliantów” na fabrykę, Zbigniew Dudek uciekł z obozu wraz z kolegą z Czarnkowa, do którego dotarli 25 stycznia 1945 r. Czarnków został wyzwolony dzień wcześniej. Zbigniew Dudek pracował nad odbudową miasta, wprowadzaniem nowego ładu społecznego. Wstąpił do Milicji Obywatelskiej. Od 1945 roku był członkiem Zarządu Miejskiego Związku Walki Młodych. Z szeregów Milicji Obywatelskiej skierowany został do pracy w Powiatowym Urzędzie Informacji i Propagandy.

Okresy zatrudnienia:

11.1939 – 02.1940 Leśnictwo Goraj, pow. Czarnków

03.1940 – 02.1941 Gospodarstwo rolne, Rozdrażewo, pow. Krotoszyn, robotnik rolny.

03.1941 – 02.1944 Zakład Fotograficzny Franciszek Koenig, Czarnków, laborant.

02.1944 – 01.1945 Fabryka Akumulatorów AFA Poznań, robotnik.

04.1945 – 09.1946 Oddział Powiatowy Informacji i Propagandy, Czarnków, referent świetlicowy.

Od 15.07.1947 r. rozpoczął pracę w bibliotece. Pierwsze lata były ciężkie, praca odbywała się w piwnicach, przy lampie naftowej. Pochłaniała dużo czasu, gdyż czytelnicy spragnieni polskiej książki, tłumnie przybywali do biblioteki. Zbigniew Dudek pełnił wówczas funkcję kierownika i instruktora, sam musiał wypożyczać książki i wykonywać szereg pomniejszych czynności. Właśnie w tym czasie popsuł sobie wzrok. 15 stycznia 1948 roku nastąpiło oficjalne otwarcie Biblioteki Powiatowej w Czarnkowie. Księgozbiór stanowiły książki przechowane przez okres wojny u Polaków, jak również zbiory dworskie, które przewożono do Czarnkowa dla powiększenia księgozbioru i zabezpieczenia przed dewastacją. W pierwszym okresie pracy Biblioteka obsługiwała tylko Czarnków. W maju 1948 roku powstało pięć bibliotek gminnych i jedna miejska w Wieleniu. Zbigniew Dudek swoją wiedzę, zrodzoną w murach czarnkowskiej szkoły, potrafił zaszczepić swoim kolegom w trakcie organizowania sieci bibliotek publicznych. Zawsze cieszył się wielkim autorytetem wśród swoich pracowników. Zdecydował o tym jego wielki takt osobisty, życzliwość wobec drugiego człowieka. W styczniu 1949 roku została powołana oddzielna Biblioteka Miejska i Powiatowa. Zbigniew Dudek pełnił nadal stanowisko kierownika Biblioteki Powiatowej, propagował i rozwijał czytelnictwo na terenie wsi, zakładał biblioteki gromadzkie i punkty biblioteczne. 27 stycznia 1955 roku, Uchwałą Powiatowej Rady Narodowej, zostaje połączona Biblioteka Miejska i Powiatowa, uchwalono jej statut i regulamin. Wspólne ze swymi współpracownikami pragnął prowadzić więcej konkursów czytelniczych, poranków filmowych, jak również założyć dalszych 7 punktów bibliotecznych, przede wszystkim wiejskich.

Decyzją Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w roku jubileuszu dwudziestolecia Biblioteki Powiatowej i jej długoletniego kierownika przyznano 17 tys. złotych na zakup materiałów audiowizualnych dla biblioteki dziecięcej. Dwadzieścia lat pracy przeniosło owoce. Powiat czarnkowski posiadał wówczas pełną sieć bibliotek, w tym 12 bibliotek gromadzkich, jedną miejską w Wieleniu, 44 punkty biblioteczne oraz Powiatową i Miejską Bibliotekę w Czarnkowie.

Zbigniew Dudek opowiadał:

– Dla mnie książka była na pierwszym miejscu – moja mama opowiadała, że było tak od bardzo dawna, jeszcze wtedy, gdy nie miałem pojęcia o czytaniu! Mieszkaliśmy we Wieleniu. Wieczorami mama i tata siadali przy stole, przy bardzo słabym oświetleniu i czytali każdą swoją książkę. Ja brałem gazetę i udawałem, że też czytam, jeździłem palcem po linijkach… Mogłem tak podobno robić bardzo długo.

– Wdawać by się mogło, że zorganizowanie biblioteki to sprawa dość prosta. A jednak, mimo przychylności władz, pojawiło się sporo trudności. Przede wszystkim nie było odpowiedniego lokalu. Bibliotekę więc umieszczono w piwnicach wówczas starostwa powiatowego – obecnie budynek Urzędu Miasta są tam 3 regały, oszklona szafa, 3 stoły i 12 krzeseł.

– Było tam zimno i ciemno, wysoko, przy suficie świeciła tylko mała żarówka – To tam zaczął się psuć mój wzrok. Z piwnicy inspektoratu wyciągnięto 800 książek. Nie był to liczba imponująca, Wymyślono więc zbiórkę, harcerze chodzili od domu do domu… Sporo osób ofiarowało część prywatnych księgozbiorów, prawie w całości odzyskano też przedwojenną bibliotekę straży Granicznej. Oficjalne otwarcie biblioteki nastąpiło w styczniu 1948 roku.

Zbigniew Dudek pracował w bibliotece 43 lata, aż do przejścia na emeryturę dnia 31.07.1990 r.

Komitet Organizacyjny Zjazdu Absolwentów Liceum Ogólnokształcącego w Czarnkowie na pierwszym zebraniu zaproponował Panu Zbigniewowi Dudkowi funkcję przewodniczącego Komisji Redakcyjnej. Pan Zbigniew przyjął propozycję z wielkim zadowoleniem, a zarazem z odpowiedzialnością. Jego inicjatywy dotyczące opracowania monografii Gimnazjum i Liceum w Czarnkowie i osobisty wkład pracy wywołały wśród członków Komitetu uznanie. Spokój ducha, a zarazem konsekwencja w działaniu, życzliwość wobec drugiego człowieka pozwalała szybko realizować wytyczony cel.

1945 – Kurs kierowników domów kultury i świetlic. Urząd Wojewódzki Informacji i Propagandy w Poznaniu.

1947 – Kurs kierowników bibliotek powiatowych – Jarocin – Ministerstwo Oświaty – Państwowy Ośrodek Kształcenia Bibliotekarzy.

1950 – Kurs kierowników bibliotek powiatowych II stopień. Państwowy Ośrodek Kształcenia Bibliotekarzy – Jarocin. Egzamin końcowy. Świadectwo ukończenia.

1958 – Kurs Radiooperatorów. Radio – klub Ligi Przyjaciół Żołnierza, Czarnków.

1959 – Egzamin radiooperatora. Zezwolenie nr 906/A na posiadanie prywatnej radiostacji krótkofalowej, znak wywoławczy SP3 ACO.

1960 – Amatorski kurs Samochodowo – Motocyklowy. Zakład Doskonalenia Rzemiosła

w Poznaniu.

1967 do 1968 – Kwalifikacyjny kurs II stopnia o kierunku fotograficzno-filmowym. Egzamin końcowy przed Główną Komisją Weryfikacyjną w Warszawie. Zaświadczenie nr 280 uprawniające do pełnienia funkcji instruktora w zakresie specjalizacji – film i fotografia.

Zbigniew Dudek od wczesnych lat dziecinnych wstąpił do Związku Harcerstwa Polskiego. Początkowo do zuchów, później po złożonym przyrzeczeniu do harcerzy. Harcerzem był aż do wybuchu II wojny światowej. Cały przebieg działań wojennych przebył w mundurku harcerskim. Uważał, że harcerstwo wpoiło mu silne uczucia patriotyczne i przygotowało fizycznie oraz psychicznie do trudów wojennych.

W latach szkolnych zajmował się hodowaniem rybek, gołębi, królików i świnek morskich. Ojciec pozwolił mu na przyniesienie do domu również psa, którego wychowywał od szczeniaka. Po wojnie Zbigniew Dudek przez krótki okres, podobnie jak ojciec, hodował pszczoły na wrzosowisku pomiędzy Drawskim Młynem a Miałami. Prawie codziennie dojeżdżał z ojcem rowerem „doglądać” pszczół.

Jego codziennymi pasjami była fotografia, podróże i samochód „Syrena”. Swoimi pasjami zarażał innych. Lubił majsterkować. W późniejszym czasie zajmował się montażem filmu przedstawiającego Czarnków w latach 60-tych. Podczas remontu Domu Kultury, znalazł filmowane przez siebie taśmy z wydarzeniami z Czarnkowa, z przełomu lat 1964-1970. Były to taśmy, które można było odtworzyć tylko na projektorze szesnastomilimetrowym. Zwrócił się z prośbą do dyrektora Domu Kultury, pana Jana Pertka, aby udostępnił te taśmy. Dzięki jego staraniom taśmy zostały przegrane z taśm filmowych na kasetę wideo. Chciał zmontować film o Czarnkowie. Taśmy były bardzo zniszczone, a wiele z nich trwale uszkodzonych. Przez kilka miesięcy trwały prace nad montażem filmu „Kronika miasta i powiatu Czarnków lat 1964-70”. Wspólnie z Janem Stróżyńskim, który zajmował się technicznym wykonaniem filmu, spędzili wiele godzin i dni montując kadr po kadrze. Zbigniew Dudek chciał pokazać mieszkańcom Czarnkowa, jak zmieniło się miasto na przestrzeni przeszło 30 lat. W późniejszym czasie uwielbiał również pracę przy komputerze.

W okresie swojego życia zawodowego zajmował się zbieraniem materiałów dotyczących historii miasta Czarnkowa. Należał do Towarzystwa Miłośników Historii Czarnkowa. Jego pasja życiowa i wielkie przywiązanie do naszego miasta przyczyniły się do powstania Muzeum Ziemi Czarnkowskiej, którego był inicjatorem. Utrwalał na zdjęciach, taśmach filmowych wydarzenia kulturalne w Czarnkowie. Był inicjatorem wydania monografii Czarnkowa opracowanej przez pracowników Instytutu UAM w Poznaniu. Udzielał wywiadów do lokalnej prasy. Posiadał prywatną stację krótkofalową.

02.1978 – Radny Miejskiej Rady Narodowej w Czarnkowie.

02.1978 do 02.1982 – Zastępca Przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej w Czarnkowie.

02.1982 do 06.1990 – Przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej w Czarnkowie.

Za swoją pracę zawodową i działalność społeczną pan Zbigniew Dudek otrzymał dużo odznaczeń. Burmistrz Miasta wraz z Zarządem Miasta wystąpił z inicjatywą nadania Zbigniewowi Dudkowi tytułu: „Honorowy Obywatel Miasta Czarnkowa”. Wyżej wymienioną inicjatywę poparł Komitet Organizacyjny Zjazdu Absolwentów z okazji 80-lecia istnienia polskiej szkoły Czarnkowskiej Alma Mater. Nadanie tytułu Honorowego Obywatela – to uznanie zasług osób, które swą pracą i osobliwością włożyły wkład w rozwój różnych stref życia miasta.

Zbigniew Dudek był nie tylko kierownikiem biblioteki powiatowej, ale znanym działaczem społecznym na terenie miasta i powiatu. Był członkiem Komisji Oświaty i Kultury przy PPRN, czynnie włącza się do ruchu sportowego i turystycznego na terenie powiatu.

W 1978 r. został wybrany radnym Miejskiej Rady Narodowej w Czarnkowie. Od chwili wyboru na radnego, MRN powierzyła mu funkcję zastępcy przewodniczącego, a następnie przewodniczącego. Funkcję tę pełnił do chwili przejścia na emeryturę w 1990 r.

Za działalność swoją otrzymał odznakę za Zasługi dla województwa poznańskiego, Brązowy Dysk, szereg dyplomów i nagród.

• 1978 – Srebrny Krzyż Zasługi

• 1984 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

• 1985 – Medal 40 – lecia Polski Ludowej

• 1959 – „Brązowy Dysk” za zasługi rozwoju turystyki. Wojewódzki Komitet Kultury Fizycznej w Poznaniu

• 1960 – Złota odznaka Honorowa „za zasługi w rozwoju województwa Poznańskiego

• 1966 – Odznaka Tysiąc Lecia Państwa Polskiego

• 1973 – Zasłużony Działacz Kultury

• 1974 – Odznaka Honorowa „Za zasługi dla Czarnkowa”

• 1977 – Złota Odznaka Honorowa „Za zasługi w rozwoju województwa pilskiego”

• 1978 – Zasłużony Działacz Frontu Jedności Narodu

• 1979 – Złote Odznaczenie im. J. Krasickiego

• 1980 – Honorowa Odznaka Przyjaciół Harcerstwa

• 1984 – Wpis do „Indeksu Kombatantów” szczególnie zasłużonych dla woj. pilskiego

• 1985 – Wpis do księgi 40- lecia miasta Czarnkowa

• 1986 – Wpis do księgi ludzi zasłużonych dla rozwoju woj. pilskiego

• 1999 – Nadanie przez Miejską Radę Narodową w Czarnkowie – Tytuł Honorowego Obywatela Miasta Czarnkowa

• 2002 – Odznaka: Za Zasługi Dla Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych.

• 1960 – „Za zasługi w rozwoju Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej, Zarząd Wojewódzki TKKF w Poznaniu.

• 1960 – „Za pracę zawodową i społeczną” Powiatowy Komitet Frontu Jedności Narodu w Czarnkowie.

• 1964 – „Za ofiarną pracę i osiągnięcia w rozwoju biblioteki i czytelnictwa w Wielkopolsce” Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu.

• 1965 – „Za zasługi oddane miastu” Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Czarnkowie.

• 1966 – „Za wniesienie cennego wkładu pracy w przygotowaniu do Kongresu Kultury Polskiej „Minister Kultury i Sztuki, Warszawa.

• 1968 – „Za wkład pracy społecznej w umasowieniu turystyki” Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Czarnkowie.

• 1968 – „Za aktywną i ofiarną pracę w organach samorządu „Rada i Zarząd Powszechnej Spółdzielni Spożywców w Czarnkowie.

• 1975 – „Za współpracę , działalność zawodową i społeczną w ruchu kulturalnym na terenie Ziemi Czarnkowskiej”, Czarnkowskie Towarzystwo Kulturalne, Wydział Oświaty Wychowania i Kultury w Czarnkowie.

• 1976 – „Za wybitny wkład w realizację przeglądu aktywności kulturalnej ludzi pracy „Wojewódzka Rada Związków Zawodowych w Pile”.

• 1977 – „Za wybitne osiągnięcia na polu upowszechniania czytelnictwa w okresie 30 lat działalność biblioteki” Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Pile.

• 1978 – „Za aktywną działalność w rozwoju obronności kraju oraz współpracę z Ludowym Wojskiem Polskim” Wojskowa Komenda Uzupełnień w Czarnkowie.

• 1981 – „Za długoletnią pracę w Społecznym Komitecie Przeciwalkoholowym” Zarząd Główny Komitetu Przeciwalkoholowego w Warszawie.

• 1984 – „Za długoletnią i ofiarną pracę społeczną w Miejskiej Radzie Narodowej w Czarnkowie. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Pile.

Zbigniew Dudek w 1956 r. założył własną rodzinę, ożenił się z siostrą Kazimierza Ryżka – Hilarą. Wspólnie na krótko zamieszkali w Lubaszu, później na stałe w Czarnkowie. Najpierw przy ul. Rybaki, potem przy ul. Sikorskiego. Żona Hilara pracowała w bibliotece w Lubaszu, a potem w Czarnkowie. Następnie podjęła pracę w Starostwie Powiatowym w Czarnkowie, a później Urzędzie Miasta.

Jak wspomina szwagier – Kazimierz Ryżek: „Po pracy lub w niedzielę i święta często odwiedzali rodzinę. Byli zawsze mile i serdecznie witani. Podczas tych spotkań rodzinnych wywiązywały się dyskusje i wspomnienia. W wielu sytuacjach doradzał i dzielił się swoim doświadczeniem z nami i naszymi dziećmi. Był bardzo rodzinnym człowiekiem, chociaż własnych dzieci nie posiadali. Kochali nasze dzieci. W każde święta, czy inne uroczystości rodzinne, nasze dzieci czekały na ich przyjazd”.

Zbigniew Dudek zmarł po ciężkiej chorobie. Spoczął na cmentarzu komunalnym w Czarnkowie w jednej mogile z mamą i ciocią Józią, z którymi był związany całe życie. Po śmierci żona Hilara zamieszkała u rodziny w Obrzycku. Zmarła 17.02.2015 r., spoczywa na cmentarzu parafialnym w Obrzycku. Szczątki Zbigniewa Dudka, jego mamy, cioci Józefy Błotko ekshumowano i przeniesiono do Obrzycka. Spoczywają wszyscy razem w jednym grobie na cmentarzu parafialnym w Obrzycku.

Analizując życie zawodowe i społeczne pana Zbigniewa Dudka należy stwierdzić, że jego osoba jest godna naśladowania. Propagował czytelnictwo wśród ludzi z miasta i powiatu. Walczył z analfabetyzmem, udzielał instruktażu, szkolił kadrę bibliotekarzy. Pełnił wiele funkcji społecznych i kulturalnych.Jego zasługi w rozwoju kultury są drogocenne. Dostojeństwo jego osoby w trakcie działalności zjednały mu wielu przyjaciół. Zbigniew Dudek był człowiekiem, któremu Czarnków zawdzięcza bardzo wiele. Swe życie związał z książkami i ludźmi, którym książki w życiu były niezbędne. Od początku powojennego istnienia biblioteki w Czarnkowie kierował tą placówką. Do końca aktywnie uczestniczył w szerzeniu kultury w Czarnkowie. Byli współpracownicy mówili o nim życzliwie: „W pracy był zawsze gotowy do pomocy, gotowy do poświęceń, nasz pan Zbyszek. Cenimy Go i szanujemy”.

1. Wywiad z panem Piotrem Szlanga – Towarzystwo Przyjaciół Historii Czarnkowa.

2. Wywiad z szwagrem Zbigniewa Dudka – Kazimierzem Ryżek.

3. Książka „Wspomnienia” autor: Zbigniew Dudek.

4. „Wspomnienia o Zbigniewie Dudku” Kazimierz Ryżek.

5. Materiały prasowe:

– Tygodnik Pilski nr 27/1982

– Echa Nadnoteckie nr 21/1997

– Tygodnik Pilski nr 48/1997

– Echa Nadnoteckie nr 11/1999

– Gazeta Poznańska z dn. 27.02.2003