Autorka scenariuszy: Olga Gałuszek – nauczycielka konsultantka ds. przedmiotów humanistycznych, edukacji muzealnej ODN w Poznaniu
Budowanie tożsamości kulturowej jest działaniem wielofalowym, opartym w dużym stopniu na pamięci wizualnej i umiejętności łączenia wiedzy, kontekstów historycznych, przestrzennych i artystycznych. Uczennice i uczniowie zachęceni do uważnego patrzenia, nieobciążonego oceną, wykazują większą śmiałość w artykułowaniu swoich wrażeń i spostrzeżeń. Taki proces, a zwłaszcza wynikająca z niego rozmowa, jest dobrym punktem wyjścia do zaktywizowania i zaangażowania młodzieży w poszerzanie wiedzy poprzez samodzielne poszukiwania informacji. Działanie to wpisuje się w pełni w strategię kształcenia wyprzedzającego. Włączenie edukacji muzealnej w taką strategię edukacyjną stwarza sposobność poznania miejsc kultury obecnych w codziennym środowisku uczennicy i ucznia. Daje to sposobność oswojenia młodzieży z przestrzenią np. muzeum, jako miejsca, z którego można czerpać wielopoziomowo: poznawczo, estetycznie i emocjonalnie. Praktyka taka przeciwdziała wykluczeniu, usuwa stereotypowe przeświadczenie o elitarności kultury dostępnej tylko dla wybranych.
Wszystkie scenariusze są udostępnione na poniższej stronie w postaci archiwum .zip (wszystkie pliki w jednym pakiecie) oraz w postaci pojedynczych plików pdf, które w całości stanowią cały scenariusz. Aby przejść do kolejnego scenariusza, należy użyć strzałek prawo/lewo.
Bezpośredni kontakt z dziełem sztuki jest nie do przecenienia, jednakże w sytuacji, w której nie jest możliwy, można wykorzystywać zdigitalizowane zapisy zbiorów, a nawet rejestrację całych wystaw czasowych. Dzięki dostępności materiałów multimedialnych zajęcia można przeprowadzić bez bezpośrednich odwiedzin – pozwala na to bogaty zasób legalnych zbiorów cyfrowych, które poszerzają możliwości edukacyjnej penetracji, budowania porównań i szukania powiązań wizualnych i kulturowych. Młodzież wyposażona w konkretne wskazówki interpretacyjne (karty opisu obiektu, zadania oparte na porównaniach), dobrze odnajduje się w takich przestrzeniach zarówno realnych jak i wirtualnych. Proponowane scenariusze umożliwiają uczennicom i uczniom, biorącym udział w projekcie, poznanie zarówno konkretnych dzieł sztuki, jak i miejsc ich udostępniania (m.in. muzea, kościoły, galerie).Pomagają także poznać i zrozumieć funkcję instytucji dbających o zachowanie dziedzictwa kulturowego i istotę tegoż dziedzictwa.
Zadania badawcze proponowane uczennicom i uczniom prowadzą do szerszego spojrzenia na konteksty kulturowe, uświadamiają trwający między pokoleniami dialog kulturowy, w wyniku którego powtarzalne motywy zmieniają znaczenie, uniwersalizują się. Takie porównania wyrabiają u młodzieży krytyczny, ale daleki od krytycyzmu, stosunek do sztuki (także sztuki współczesnej), uczą dialogowania opartego o argumenty i rzetelną wiedzę, prowokują do budowania samodzielnych sądów i opinii. Równie cenne poznawczo jest odkrywanie śladów przeszłości we współczesnym krajobrazie kulturowym. Uczniowie odszyfrowując dawne znaczenia znanych im z autopsji miejsc (Cytadela, Plac Wolności w Poznaniu, Stary Rynek, katedra), poznając ważne dla Poznania postaci (Raczyńscy), poszerzają wiedzę na temat swojej „małej ojczyzny”, budują patriotyzm z jednej strony, a przywiązanie do wspólnoty dziedzictwa europejskiego z drugiej.
Prezentowany materiał pomyślany jest dwojako: może służyć jako zbiór scenariuszy przygotowanych dla uczniów i uczennic szczególnie zainteresowanych odczytaniem krajobrazu kulturowego (na przedmiotach: plastyka/ historia sztuki lub na zajęciach dodatkowych) lub jako materiał wychowawczy, międzyprzedmiotowy, wykorzystujący edukację poprzez sztukę do budowania obywatelskiego przywiązania do regionalizmu, kształtowania kompetencji komunikacyjnych, ćwiczenia samodzielności myślenia, a także świadomego korzystania z legalnych zasobów internetowych.
Scenariusze można realizować jako pakiet lub pojedynczo według uznania nauczyciela/ nauczycielki i zdefiniowanych potrzeb docelowej grupy.
Park, który był twierdzą, czyli poznańska Cytadela dawniej i dziś.
Istotą scenariusza jest zrozumienie przez uczniów i uczennice pojemności kategorii „krajobrazu kulturowego” na przykładzie Cytadeli – miejsca łączącego przeszłość z teraźniejszością; dawnej militarnej twierdzy, która współcześnie jest swoistą agorą rodzinnych, społecznych i artystycznych spotkań. Bezpośrednie doświadczenie przestrzeni Cytadeli, odkrycie bogactwa jej historii, skatalogowanie i opisanie obiektów historycznych, artystycznych i przyrodniczych może stać się ciekawą przygodą dla zainteresowanych tematem uczniów i uczennic.
Jak poznańska rzeźba uratowała arcydzieło z Watykanu, czyli o realizacji motywu piety w wielkopolskim krajobrazie kulturowym.
Istotą scenariusza jest poznanie/utrwalenie motywu piety w sztukach plastycznych, poprzez poznanie, opisanie i opracowanie multimedialne przykładów jego realizacji w zasobach poznańskiego krajobrazu kulturowego.
Bambrzy – ich poznańska odrębność i swojskość.
Istotą modułu jest zrozumienie „polonizacyjnego cudu” jakim było zasymilowanie napływowych rolników z Bambergu z ludnością Poznania i podpoznańskich wsi a także rozpoznanie tradycji oraz kultury i obyczajowości Bambrów obecnej w krajobrazie kulturowym Poznania.
Kulturalne centrum poznania – pomnik rodziny Raczyńskich.
Istotą modułu jest odczytanie (rozszyfrowanie) spuścizny rodu Raczyńskich widocznej w obiektach obecnych w okolicy Placu Wolności w Poznaniu. Odwiedzając i opisując miejsca związane z Raczyńskimi, młodzież buduje poczucie ciągłości pokoleniowych tradycji, dostrzega ponadczasową rangę instytucji kultury oraz zachowuje pamięć o wyjątkowych osobach i ich hojnych działaniach fundacyjnych.
Plac Wolności w Poznaniu, to miejsce szczególne: swoista agora historycznych i współczesnych spotkań poznaniaków. Jego charakter określają obiekty związane z rodem Raczyńskich. Dlatego nadrzędnym zadaniem młodzieży jest ich poznanie w doświadczeniu bezpośrednimi (wycieczka) lub, jeśli to nie jest możliwe, w formie wirtualnego spaceru oraz ich opisanie, opracowanie i upowszechnienie. Celem scenariusza jest budowanie wśród uczennic i uczniów lokalnej przynależności i dumy z „małej ojczyzny”. Przyglądając się spuściźnie działań filantropijnych rodu Raczyńskich, młodzież ma możliwość zrozumienia idei mecenatu oraz długofalowych efektów działań społecznikowskich. To także szansa, aby zrozumieć szczególną rolę postaw tych obywateli, którzy, ze względu na swoją pozycję, majątek i funkcje, maja wpływ na losy narodu i państwa.
Ród Raczyńskich w dawnym i współczesnym krajobrazie kulturowym Wielkopolski.
Moduł ten, kontynuując rozszyfrowywanie krajobrazu kulturowego stolicy Wielkopolski, wykracza poza obszar miasta Poznania. Jego głównym bohaterem jest rodzina Raczyńskich, a zwłaszcza Edward Raczyński i miejsca związane z jego osobą: „Złota Kaplica”, siedziba rodowa – Pałac, park i galeria obrazów w Rogalinie oraz „Wyspa Edwarda” w Zaniemyślu.
Efektem pracy grupowej mają być przewodniki po odwiedzanych miejscach. Młodzież sama wybiera ich formę, nauczyciel tylko doradza: może być to wykorzystujący QR kody audioprzewodnik, lub przewodnik w dowolnej wersji: prezentacji multimedialnej (Canva, Genially, ppt.) lub folder turystyczny. Istotne , aby materiał łączył obraz (zdjęcia, filmy) i słowo (tekst informacyjny mówiony lub pisany). Koncept zakłada możliwość korzystania z opracowanych przez uczennice i uczniów materiałów podczas zwiedzania (w zależności od możliwości: na telefonach, tabletach, ewentualnie tylko w formie wydruku).
Obrazy na emigracji, czyli o tym, w jaki sposób muzeum chroni dziedzictwo kulturowe.
Idea scenariusza opiera się na integracji zrozumienia tego, czym jest dziedzictwo kulturowe połączonego z wyjątkowym doświadczeniem poznania i przeżycia wystawy w Muzeum Narodowym w Poznaniu, która to dziedzictwo chroni.
Uczennice i uczniowie, w pierwszej fazie zajęć definiują pojęcia związane z zagadnieniem dziedzictwa kulturowego, poznają lokalne i światowe dobra kulturowe, podejmują aktywności służące zrozumieniu, tego, że to wspólny dorobek cywilizacyjny ludzkości. W kolejnych działaniach młodzież poznaje prawne regulacje związane z zabezpieczeniem dóbr kultury dla przyszłych pokoleń oraz uświadamia sobie zagrożenia, możliwości ich ograniczania lub zapobiegania. Kontekstem zajęć jest wojna w Ukrainie i starania społeczności międzynarodowej mające na celu ochronę dziedzictwa kulturowego Ukrainy, którą zaatakowała Rosja. Zajęcia łączą pozyskanie wiedzy przedmiotowej (plastyka, historia sztuki, historia) i międzyprzedmiotowej. Rozwijają kompetencje komunikacyjne, formatują postawy patriotyczne i pacyfistyczne, podnoszą wartość dorobku ludzkości w kontrze do bestialstwa wojny w każdym z jej aspektów; afirmują solidarność i współdziałanie narodów przeciw przemocy i eksterminacji.